Người ra vào tấp nập, tiếng cười, nói xôn xao từ đầu làng đến cuối
làng. Dường như cái nắng nóng không đủ sức phủ ảnh hưởng của nó đến
đây.
Với hàng chục hộ dân làm quạt giấy ở làng Chi Lăng, những ngày này
với họ như ngày hội. Đơn đặt hàng về liên tục khiến họ làm không kịp
hàng giao . Rất lâu rồi, làng nghề làm quạt giấy đông vui như thế khi
chỉ mới đây thôi, nghề này tưởng chừng bị mai một. Có tiên đoán thế
nào, nhiều người dân làng nghề vẫn không thể tin được, có lúc chiếc
quạt giấy trở thành món hàng “hot” như thế trong những ngày khát điện.
Quạt được xếp ngăn nắp phơi trước sân rất đẹp mắt
Vừa bước chân vào làng, ngay từ đầu ngõ 399 Chi Lăng (TP Huế ), đập
vào mắt chúng tôi là con đường trải dài với cơ man nào là quạt giấy,
xếp chồng lên nhau kín 2 bên đường.
Theo một người cao niên ở làng quạt Chi Lăng kể lại, nghề này vốn có
từ cách đây hơn 50 năm. Ban đầu, một số ít người làm quạt phục vụ cho
thời bao cấp, dần dần nhu cầu mở rộng nên rất nhiều người đến “bái tổ
học nghề” và lấy đó làm “cần câu cơm”
. Thế nhưng, nhiều năm trở lại
đây, khi nhà nhà đều có ít nhất 1 cái quạt máy, quạt giấy bỗng trở nên
“thừa thãi”. Nhiều người ít quan tâm, sản phẩm làm ra không tiêu thụ
được khiến làng nghề trở nên đìu hiu. Nhiều gia đình còn tâm huyết,
quyết gắn bó với chiếc quạt giấy cũng chỉ biết sản xuất cầm chừng, gọi
là để không mất nghề chứ họ khẳng định là không thể sống được với nó.
Nếu ai đã từng biết đến làng quạt Chi Lăng trong những ngày ảm đạm
ấy, mới thấy không khí rộn ràng hiện tại như có một làng quạt được hồi
sinh . Trong cơn khát điện, người dân đã tìm đến quạt giấy và xem nó như
người bạn nghèo chung thủy. Có thể giúp họ “giải tỏa” ít nhiều cái
nóng nung người của tháng 6 miền Trung. Không chỉ có người dân Huế
chuộng quạt nan mà quạt còn được xem một món quà giải nhiệt cho du
khách, hay gửi tặng người thân.
Để có một cái quạt giấy thành phẩm, các nghệ nhân phải trải qua 10
công đoạn “chế biến” công phu từ khâu lựa tre cho nan quạt đến lúc
chuốt lại giấy nền cho mềm mại trước khi đưa ra thị trường tiêu thụ.
Công đoạn khoan lỗ để ghép nan
Căn nhà ba gian của nghệ nhân làm quạt Nguyễn Thị Hồng, người có
thâm niên hơn 40 năm gắn bó với nghề làm quạt giấy, không còn một chỗ
trống . Tất cả ngõ ngách từ sân, bếp, phòng khách, phòng ngủ đều là nơi
chứa quạt. Song điều đó không làm chị cảm thấy chật chội mà trái lại
chị vui vì có công việc làm ổn định, hàng nhiều nhưng làm ra bao nhiêu
cũng tiêu thụ hết. Bản thân chị vốn rất thích làm quạt nên hiện tại khi
thấy sản phẩm của mình được thị trường đón nhận, chị Hồng rất tự hào
và vui sướng.
Dạo qua “con đường” quạt giấy, chúng tôi cảm nhận được không khí làm
việc hăng say của hàng trăm con người, trong đó có cả những em nhỏ
cũng thoăn thoắt không kém gì bố mẹ chúng . Thường vào tháng cao điểm
nắng nóng từ tháng 5 – 6/2010, người người ở làng Chi Lăng thi nhau làm
quạt vì thị trường tiêu thụ mặt hàng này rất ổn định, vì thế mà nhiều
nhân công đi làm ăn xa cũng nghe tin vui đã trở về cùng gia đình làm
quạt để tăng thêm thu nhập, được gần gũi với người thân.
Một sản phẩm quạt giấy truyền thống sau khi hoàn tất được các thương
lái thu mua với giá khoảng 1.000 đến 1.200 đồng/cái. Một ngày, người
thợ khéo tay có thu nhập trên 100 ngàn đồng là chuyện không khó
. Công việc làm quạt không kén người làm nên có thể tận dụng tất cả những
nguồn lực trong gia đình từ người lớn đến trẻ con, từ con trai đến con
gái… ai cũng có việc để làm luôn chân luôn tay.
Cần mẫn như con ong…
Hầu hết, nguồn hàng quạt giấy truyền thống Chi Lăng được “xuất
xưởng” đi các huyện trong khắp tỉnh TT.Huế. Không những thế, quạt giấy
Made in Việt Nam còn được thương lái mua đi nhập cho các đầu mối ở các
tình lân cận như Quảng Trị, Quảng Bình. Riêng ở TP. Huế, sản phẩm quạt
nan truyền thống Chi Lăng có mặt hầu hết các chợ như chợ Đông Ba, An
Cựu, Bến Ngự…
Mùa làm quạt cao điểm thường tập trung vào lúc học sinh nghỉ hè nên
nhiều em đã tranh thủ làm thêm để dành tiền mua sách vở, áo quần trongnăm học mới. Em Hoàng Thị Ly Ly, học sinh lớp 11 trường THPT Bùi Thị
Xuân, cho biết: “Nghỉ hè, em tranh thủ làm quạt giấy để có thêm thu
nhập cho bản thân, với lại dạo này công việc làm quạt rất tất bật, ai
cũng phải cùng làm mới đủ hàng cung cấp cho mọi người”. Nhìn nụ cười
vui vẻ của Ly, chúng tôi cảm thấy phấn khởi vì chính làng nghề quạt
giấy nhờ “mất điện, nắng nóng” mà phát tài.
Nụ cười vì có nhiều việc để làm của con gái làng quạt Chi Lăng
Dì Vân, một thương lái mua quạt giấy, nói: “Chúng tôi mua hàng từ
đây sau đó nhập cho các chợ bán nhỏ lẻ, trên toàn quốc. Mất điện kéo
dài nên quạt giấy bán dễ chạy lắm, nhiều khi không có hàng mà bán vì
người dân làm không kịp … tôi thấy năm nay bà con làm nghề này phát tài
lắm!”
Trong khi đó anh Vinh, nghệ nhân trẻ của làng quạt Chi Lăng, tâm sự:
“Từ ngày quạt giấy bán được giá, bà con ai cũng vui, thậm chí ai cũng
muốn nhận thêm nhiều mối hàng lớn để kiếm thêm thu nhập, làm ngày không
đủ mọi người tranh thủ làm đêm, ai cũng vui vẻ mà làm việc”.
Trước tình trạng điện mất, những mặt hàng “làm mát” bậc cao như điều
hòa, quạt máy trở nên vô hiệu thì quạt giấy lại trở thành vật “bất ly
thân” của người dân xứ Huế.