Thế, sinh năm 1991, cựu sinh viên của Trường Cao đẳng Nhạc họa TW, cứ cuối tuần lại lên bờ Hồ để vẽ tranh truyền thần phục vụ khách. Sử dụng cả bút chì, cả than, cùng với việc phác thảo tương đối nhanh và chuyên nghiệp, chiếc ghế nhỏ dành cho mẫu vẽ của Thế luôn có người ngồi. Bàn tay lúc nào cũng ám màu bút chì và than, Thế không dừng nét vẽ mà nhanh nhảu cho biết:

“Hai ngày cuối tuần, mùa đông hay mùa hè cũng vậy, em lên đây để vẽ truyền thần phục vụ khách. 1 bức là 150 nghìn đồng, nếu cả ép plastic nữa thì là 200 nghìn.” Mỗi ngày trung bình anh vẽ được 40, 50 bức. Số tiền làm trong hai ngày cuối tuần có lẽ cũng đủ cả tuần hai vợ chồng cùng đứa con 5 tuổi sống tương đối đầy đủ.

Vẽ truyền thần trên phố đi bộ. Ảnh: Minh Dương

“Những hôm nóng như đổ lửa thì em ít khách, chứ nếu bình thường thì cũng không đến nỗi. Thời điểm mùa thu, mùa đông, nhất là dịp lễ, Tết Nguyên đán thì có khi không cả có thời gian để ăn.” Thế nói. Thế cũng cho biết, anh có cả một fanpage chuyên nhận vẽ truyền thần, ngoài hai ngày cuối tuần lên vẽ cho khách vãng lai ở hồ Gươm, thì việc vẽ truyền thần qua ảnh cũng là một nguồn thu khá ổn định của anh.

Không chỉ truyền thần, nghệ thuật vẽ Heita, nghệ thuật vẽ Ấn Độ cũng thu hút không ít khách. Khác với truyền thần cần “đầu tư” giấy, ghế mẫu và bảng vẽ, thì vẽ Heita chỉ đơn giản mấy quyển sách mẫu, một cây bút vẽ và một chút khéo tay.

Hường, sinh năm 90, thợ vẽ Heita trên phố đi bộ cho biết, chị vốn là dân văn phòng, làm kế toán, nhưng vì bầu bí nên chị xin nghỉ ở nhà. Được chồng chỉ dạy những nét cơ bản, cùng với chút hoa tay, chị cũng tham gia vào cái góc phố vẽ đường phố nho nhỏ ấy để phục vụ du khách. Tiền trả cho dịch vụ của Hường rẻ hơn vẽ truyền thần, dao động từ 10 nghìn đến 100 nghìn tùy mẫu vẽ. Thế nhưng cũng khó để so sánh, khi mà vẽ truyền thần mất thời gian 10 – 20 phút 1 bức vẽ thì chỗ Hường, chỉ trong vòng 5, 10 phút, vài ba khách hàng đã vui vẻ với những hình vẽ trên tay.

Vẽ Heita dao dộng từ 10 nghìn đến 100 nghìn tùy mẫu vẽ. Ảnh: Minh Dương

“Em đang có bầu nên chỉ làm đến trưa, chứ trước kia chưa bầu em ngồi vẽ cả ngày.” Chỉ vào cô bé gái đang tung tăng cạnh đó, Hường bảo, đó là con gái của Hường cuối tuần đi lên phố đi bộ làm cùng bố mẹ. “Em vốn học kế toán, nhưng được chồng dạy vẽ nên đến đây làm cùng chồng luôn.” Chỉ vào Thế, chàng trai đang say sưa vẽ truyền thần cho khách, Hường cho biết, đó là chồng cô!

Ngoài vợ chồng Thế, Hường, cũng có khá nhiều người tham gia vào đội ngũ họa sỹ đường phố này. Họ có thể là sinh viên, cựu sinh viên hoặc những họa sĩ tự do đã luống tuổi.

Góc phố "truyền thần" trên phố đi bộ. Ảnh: Minh Dương

Nghệ thuật vẽ truyền thần ở Hà Nội những năm xưa cũ là một nét rất riêng, và phát triển khá mạnh khi máy ảnh chưa phổ biến. Ngày ấy, nhà có một cửa hàng vẽ truyền thần có khi đủ nuôi cả gia đình, mà kiếm được thợ vẽ truyền thần cũng chỉ có thể tìm trên các con phố cổ. Và nghệ thuật truyền thần mai một khi mà máy ảnh dần phổ biến, phổ biến đến nỗi chẳng cần những thân xách, ống kính nặng nề, chỉ cần một chiếc smartphone bất kỳ ai cũng có thể trở thành nhà nhiếp ảnh...

Vẽ truyền thần Hà Nội tưởng dễ mà khó. Dễ ở chỗ để phác họa chân dung một người thì bất cứ họa sỹ nào cũng có thể vẽ, nhưng để vẽ có hồn, có thần thì không phải ai cũng làm được. Vẽ truyền thần khó nhất và lâu nhất là vẽ đôi mắt, vì bức tranh truyền thần có thành công hay không là ở ngòi bút vẽ đôi mắt có thực sự có thần hay không. Chẳng thế mà khác với ảnh hay tranh vẽ đơn thuần, nhìn tranh truyền thần, người ta thấy rõ cái thần thái, những suy nghĩ toát lên từ chính từ những đôi mắt do bút chì vẽ lên.

Một gia đình người nước ngoài thích thú tham gia góc phố. Ảnh: Minh Dương

Và ở phố đi bộ, cái góc phố ấy là một nét văn hóa gợi nhớ những xưa cũ của Hà Nội nghìn năm.

Rất ít khi về Hà Nội, nhưng anh Út, Việt kiều Mã Lai, đang dạo chơi trên phố đi bộ cho biết, đây là lần đầu tiên anh biết nghệ thuật vẽ truyền thần này. Đây là một nét rất riêng mà ở Kiên Giang, nơi anh sinh ra không hề có. Cũng vậy, rất nhiều thành phố anh đi qua đều không có những họa sỹ đường phố dễ mến như anh đã bắt gặp ở phố đi bộ Hà Nội.

Anh Khương, cũng quê Kiên Giang đang ngắm nghía bức vẽ truyền thần do một họa sỹ đường phố vẽ vui vẻ cho biết, anh ra Hà Nội cũng nhiều do đặc thù công việc. Và lần nào ra Hà Nội, khi có dịp dạo trên phố đi bộ anh cũng tranh thủ vẽ một bức truyền thần. Mỗi lần một họa sỹ khác nhau. Đợt này để mà kỷ niệm 20 năm Hà Nội được trao danh hiệu là Thành phố hòa bình, bức vẽ này anh để lưu lại đến 20 năm sau, khi Hà Nội được 40 năm để soi lại, như soi lại cả một quãng đời của bản thân mình.

Tranh vẽ truyền thần. Ảnh: Minh Dương

Phố đi bộ và tranh vẽ truyền thần là nét văn hóa rất riêng của Hà Nội. Những nét bút phác họa, những quệt than khiến những gương mặt dù chỉ bằng màu đen trắng như có thần, như có hồn tạo ra một Hà Nội hoài cổ, tinh tế và sâu sắc đến lạ kỳ. Không cao sang, cũng chẳng hàn lâm, nghệ thuật đường phố tại cái góc nhỏ này luôn khiến người đến, người đi bâng khuâng đến lạ…