Đức Thánh Hoàng Mười là nhân vật quan trọng trong hệ thống thần điện
tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ, Tứ Phủ của người Việt, cùng với đó, người
dân Việt cũng hình thành một nét văn hóa du lịch tâm linh hướng về Đền
Ông Hoàng Mười (Nghệ An), thu hút hàng triệu du khách mỗi năm.
Đền Ông Hoàng Mười: Điểm nhấn du lịch văn hoá tâm linhCông trình kiến trúc đẹp gắn với tín ngưỡng thờ Mẫu
Theo truyền thuyết dân gian, Ông Hoàng
Mười (còn gọi là Ông Mười Nghệ An), là con của Vua Cha Bát Hải Động
Đình, vốn là thiên quan trên Đế Đình, thần tiên trong chốn Đào Nguyên.
Theo lệnh thiên đình, ông giáng trần để giúp dân, giúp nước. Cho đến nay
có rất nhiều dị bản về thân thế của ông. Song, các chuyên gia cho rằng,
sự tích ông Mười là tướng Nguyễn Xí - một tướng giỏi dưới thời Vua Lê
Thái Tổ là hợp lý nhất.
Ngày nay, Đền ông Hoàng Mười ở làng Xuân
Am, xã Hưng Thịnh, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An, toạ lạc trên vùng
đắc địa "sơn thuỷ hữu tình. Nhìn từ trên cao sẽ thấy hình tượng đầu một
con Hạc đẹp tuyệt do những con sông Mộc, sông Vĩnh tạo thành, đầu con
Hạc đội Lam giang, mỏ chầu về Đồng Trụ Sơn. Đấy là nơi có đền thờ ông
Hoàng Mười linh thiêng, "Mỏ Hạc Linh Từ" là tên chữ của đền, có nghĩa là
ngôi đền linh thiêng toạ trên vùng đất có hình "con hạc" mà đền lại nằm
ở vị trí phía "mỏ".
Theo các nguồn tư liệu hiện có, đền
được xây dựng năm 1634, từ thời hậu Lê trên mảnh đất bằng phẳng với diện
tích 10.615m². Trước đây đền có quy mô bề thế với các công trình kiến
trúc như tam quan có voi quỳ, hổ phục, cửa tả cửa hữu với đôi cột nanh
sừng sững, ba toà hạ điện, trung điện và thượng điện uy nghi. Toàn bộ
kiến trúc của đền ông Hoàng Mười mang dáng dấp kiến trúc thời Nguyễn,
được chạm trổ công phu, các chi tiết long, lân, quy, phụng được chạm
khắc sinh động, phản ánh được tư duy sáng tạo, sự tài hoa của nghệ nhân
xứ Nghệ.
Đức Thánh Hoàng Mười được biết đến như
một nhân vật quan trọng trong hệ thống thần điện tín ngưỡng thờ Mẫu Tam
Phủ, Tứ Phủ của người Việt đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa
phi vật thể đại diện của nhân loại năm 2016. Trước đó, năm 2002, đền ông
Hoàng Mười ở Hưng Nguyên được Ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An xếp hạng di
tích lịch sử văn hóa. Năm 2004, đền được tu bổ đảm bảo tính thẩm mĩ và
hài hòa khu di tích.
Bà Đỗ Thị Nụ, Nguyên Quyền Trưởng phòng
Phòng Quản lý DSVH, Sở VHTTDL Nghệ An cho biết: “Ở Xứ Nghệ hiện nay có
hai ngôi đền mà nhiều người vẫn chưa phân biệt được đâu là đền thờ
chính, đâu là phối thờ Ngài. Đó là Đền Củi (thuộc xã Xuân Hồng, huyện
Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh) và đền Hoàng Mười (thuộc xã Hưng Thịnh, huyện
Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An). Qua nghiên cứu một số tài liệu, sắc phong và
khảo sát thực địa thì thấy rằng: Hai ngôi đền chỉ cách nhau 2km bởi
dòng sông Lam, đứng ở đền này có thể nhìn thấy đền bên kia. Nếu đi theo
đường bộ (quốc lộ 1A) thì 2 ngôi đền cách nhau khoảng gần 10 km. Đền
Củi được dựng vào cuối thời Lê, cung cấm là nơi thờ Tam tòa Thánh Mẫu,
cung thờ Hoàng Mười ở ngoài, bức Đại tự trước Hạ điện cũng đề rõ “Thánh
Mẫu linh từ”. Gắn với nơi đây là truyền thuyết về nhân vật Lê Khôi -- vị
tướng tài có nhiều công lao trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm
lược thế kỷ 15. Sau khi ông mất, nhân dân đã lập đền thờ tại xã Thạch
Bàn, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh và đưa ông vào phối thờ tại đền Củi”.
Bảo tồn di tích cần kết nối với du lịch tâm linh
Ngày ông Hoàng Mười giáng sinh 10/10 âm
lịch được coi là ngày tiệc chính của đền. Vào ngày này, du khách thập
phương nô nức đến chiêm bái cửa đền rất tấp nập, trải dải đến tận đôi bờ
sông Lam. Đền Ông Hoàng Mười cũng là một trong những nơi diễn ra đại lễ
cầu siêu cho các anh hùng liệt sỹ đã hy sinh trong kháng chiến chống
quân xâm lược.
Ảnh minh hoạ về một buổi Lễ hầu đồng theo tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ.
Theo ghi chép của GS.TS Nguyễn Thị Yên, Viện
Nghiên cứu Văn hóa, tương truyền Ông Hoàng Mười thường phù hộ cho việc
học hành thi cử nên mỗi khi ông nhập đồng các con nhang thường dâng tiền
và lễ vật xin ông ban lộc học hành và thi cử cho con em được đỗ đạt
khoa cử, thành tài để làm rạng danh tổ tông.
Ngoài lễ hội chính, hằng năm còn có lễ
hội khai điểm vào ngày rằm tháng 3. Lễ hội có các hoạt động hấp dẫn như
rước sắc bằng thuyền từ nhà thờ họ Nguyễn ra đền, hát chầu văn, thi chọi
gà, đánh cờ người… Đây được xem như một hoạt động tâm linh không thể
thiếu đối với người dân Nghệ - Tĩnh nói riêng mà còn là hoạt động tín
ngưỡng được người dân cả nước hướng tới mỗi dịp lễ đến.
Bà Đỗ Thị Nụ, nhấn mạnh: “Với sự ngưỡng
mộ của nhân dân đối với quan Hoàng Mười và sự đặc sắc về cảnh quan môi
trường cũng như giá trị lịch sử- văn hóa tiêu biểu, đền Hoàng Mười sẽ
là điểm đến hấp dẫn, là điểm hẹn tâm linh của người dân đất Việt”
Nghiên cứu về vấn đề này, TS. Hoàng Thị
Hồng Nga, Khoa Lịch sử, Trường ĐHKHXH&NV, Đại học Quốc gia Hà Nội
cho biết: “Du khách trong nước thường đến các địa điểm du lịch tâm linh
như: Đền, chùa, đình, đài, lăng tẩm, tòa thánh, khu thờ tự, tưởng niệm
và những vùng đất linh thiêng, kết hợp tiến hành các hoạt động tham
quan, tìm hiểu văn hóa lịch sử, triết giáo, cầu nguyện, cúng tế, chiêm
bái, tri ân, báo hiếu, thiền, tham gia lễ hội... Nhằm mang lại những cảm
nhận, giá trị trải nghiệm và giải thoát trong tâm hồn của con người,
cân bằng và củng cố đức tin, hướng tới những giá trị chân, thiện, mỹ và
góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống”.
Trước nhu cầu ấy, chiến lược kết nối các
điểm du lịch, đặc biệt là du lịch tâm linh giữa hai tỉnh Nghệ An - Hà
Tĩnh cần tập trung chú ý hơn trong việc hoạch định, xây dựng các tuyến
điểm du lịch tâm linh không chỉ trong nội bộ tỉnh mà nên theo hướng gắn
kết trong một phạm trù của khái niệm văn hóa du lịch tâm linh xứ Nghệ,
phục vụ hiệu quả hơn tính năng của ngành du lịch trong thực tại và tương
lai.
Hội thảo “Giá trị lịch sử, văn hóa của di tích đền Ông Hoàng Mười,
huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An”, diễn ra vào 8h sáng mai (10/6) tại Bảo
tàng Lịch sử quốc gia Việt Nam (số 25, phố Tông Đản, quận Hoàn Kiếm, Hà
Nội) với sự đồng hành của Hội Truyền thông số Việt Nam, Bảo tàng lịch
sử Việt Nam, Sở văn hóa thể thao tỉnh Nghệ An, Đài tiếng nói Việt Nam.
Theo: viettimes.vn