Làng gốm Thanh Hà nằm ngay bên bờ sông Thu Bồn (xã Cẩm Hà, TP Hội An, Quảng Nam), cách khu phố cổ khoảng 3km về hướng Tây.
Đến thăm làng, ngoài
việc thỏa sức lựa chọn các sản phẩm lưu niệm bằng gốm, du khách còn được
tận mắt chứng kiến những thao tác điêu luyện từ bàn tay tài hoa của các
nghệ nhân làng nghề này.
Với tuổi đời trên 500 năm, làng gốm Thanh Hà thu hút rất nhiều khách tham quan bởi những sản phẩm gốm tinh xảo, đặc sắc.
Lịch sử lâu đời
Theo sử sách, khoảng
thế kỷ XVI – XVII, Thanh Hà là ngôi làng rất thịnh đạt, nổi tiếng về các
mặt hàng gốm, đất nung được trao đổi, bán buôn khắp các tỉnh miền
Trung.
Tương truyền, những
người thợ thủ công từ Nghệ An, Thanh Hóa vào Thanh Hà lập làng, tạo nên
nghề gốm và truyền lại cho đến ngày nay. Dưới triều Nguyễn, làng gốm
Thanh Hà rất thịnh vượng.
Các sản phẩm gốm của
làng Thanh Hà đã tạo được uy tín trên thị trường lúc bấy giờ và trở
thành một trong những mặt hàng chủ yếu cung cấp cho các thương gia khắp
nơi đến giao thương tại phố cảng Hội An. Đặc biệt, Thanh Hà chính là nơi
sản xuất và cung cấp gạch, ngói lợp cho các ngôi nhà cổ ở Hội An.
Nếu phương Bắc tự hào
có gốm Phù Lãng, Bát Tràng thì làng gốm Thanh Hà chính là niềm kiêu hãnh
của người dân xứ Quảng. Đến thăm làng, ngoài việc thỏa sức lựa chọn các
sản phẩm lưu niệm bằng gốm, du khách còn được tận mắt chứng kiến những
thao tác điêu luyện từ đôi bàn tay tài hoa của các nghệ nhân, biến những
viên đất sét vô hồn thành những tác phẩm tuyệt vời.
Quy trình làm gốm của
Thanh Hà rất khắt khe. Ban đầu, đất sét phải loại bỏ tạp chất rất kỹ rồi
được nhồi cho thật đều, thật mịn. Tiếp theo, đất sét được đưa lên bàn
xoay để tạo dáng sản phẩm gọi là “chuốt” gốm. Đây là khâu khó nhất của
quy trình làm gốm và chỉ người thợ 5 - 6 năm tuổi nghề mới có khả năng
đảm nhiệm.
|
Nghệ nhân cao tuổi của làng gốm Thanh Hà.
|
Sau khi hoàn thiện các
khâu chỉnh sửa sản phẩm, các tác phẩm sẽ được phơi khô rồi đưa vào lò
nung. Nếu tuân thủ đầy đủ các tiêu chuẩn đưa ra, sản phẩm khi ra lò sẽ
có màu đặc trưng của gốm Thanh Hà là màu gạch đỏ.
Các sản phẩm chủ yếu
của làng là đồ dùng hàng ngày như chén, bát, chum, vại, bình hoa, chậu
cảnh, hình thù các con giống... với nhiều kiểu dáng đa dạng và phong phú
về màu sắc.
Đặc biệt, để phục vụ
cho nhu cầu của khách du lịch, làng cũng đã cho ra đời hàng loạt các sản
phẩm lưu niệm bằng gốm rất đẹp mắt như mặt nạ gốm, phù điêu, gạt tàn,
tò he...
Đến Thanh Hà, ngoài
việc được thưởng thức tài hoa trong nghệ thuật chế tác, điều khiến những
du khách trong đoàn thích thú hơn cả là được các nghệ nhân hướng dẫn để
tự tay làm nên các sản phẩm gốm chỉ với đất sét và chiếc bàn xoay đơn
giản.
Chứng kiến cảnh một
nghệ nhân cao tuổi hướng dẫn các bạn trẻ ngoại quốc làm gốm, không cần
bất cứ ngôn từ nào, chỉ qua ánh mắt, cử chỉ, nụ cười, hai thế hệ từ hai
nền văn hóa khác biệt vẫn đồng cảm để làm nên một sản phẩm, đó là một
trải nghiệm thú vị.
|
Sản phẩm gốm Thanh Hà
|
Cho đến nay, Thanh Hà
vẫn tuân thủ các quy trình sản xuất gốm truyền thống. Chính điều đó đã
tạo ra nét đặc biệt trong các sản phẩm của làng. Trong xu thế hội nhập,
các sản phẩm được làm ra từ tình yêu quê hương đất mẹ, từ bàn tay tài
hoa của người thợ thủ công đã có mặt khắp nơi, góp phần phát triển kinh
tế địa phương và quảng bá hình ảnh du lịch Hội An nói riêng và văn hóa
Quảng Nam nói chung.
Công viên gốm
Bước vào khu đất rộng
hơn 6.500m2 là hình ảnh hai tòa nhà được xây dựng bằng gạch trần mà theo
những nghệ nhân gốm mô tả, chính nơi này là nơi lưu giữ những tinh hoa,
hồn cốt của làng gốm: Công viên Đất nung Thanh Hà.
Sau hơn bốn năm xây dựng, đây là nơi gìn giữ những nét đẹp của làng nghề, là giấc mơ chung của những người con Thanh Hà.
Gọi là Công viên, nhưng
thực chất là không gian của một bảo tàng gốm sứ, là ngôi nhà chung của
các nghệ sĩ từ khắp nơi hội tụ về thỏa ước mơ với đất và lửa để sáng
tạo.
Cả một không gian rộng
lớn trong hai tòa nhà này là cả câu chuyện kể bằng hình ảnh, vật dụng,
hiện vật… được kết nối suốt chiều dài 500 năm của làng gốm cổ.
Trong không gian rộng
hơn 2.000m2 của hai tòa nhà kiến trúc cách điệu hai lò nung gốm là cả
một thế giới của đất, của lửa, của những thợ mộc hàng trăm năm trước.
Những viên gạch đỏ au làm nên một không gian toàn màu của đất nâu, hay
màu của đất sóng sánh cùng lửa đỏ.
Cả thế giới của đất
nung, của gốm sứ được tạo nên từ những bàn tay sần sùi, những bàn chân
cong vẹo vì nhào nặn đất còn hằn in trong từng cuộc đời của các nghệ
nhân làng gốm cổ này.
|
Một góc công viên gốm
|
Khu bảo tàng gốm trưng
bày quá trình hình thành làng nghề gốm, các hiện vật liên quan đến quá
trình phát triển của các làng nghề… Khu trưng bày ngoài trời gồm các
tượng gốm lớn, cũng là không gian cảnh quan.
Khu trưng bày các mô
hình thu nhỏ của các di sản văn hóa Việt Nam và thế giới như: khu thành
nội Huế, khu đền tháp Mỹ Sơn, đô thị cổ Hội An; các công trình kiến trúc
nổi tiếng thế giới như: Kim tự tháp, đền Parthenon, Đấu trường
Colosseum, Khải hoàn môn, tòa thánh Vatican…
Không gian Công viên
Đất nung Thanh Hà đã tổ chức nhiều trại điêu khắc, sáng tác, triển lãm
cho các nghệ sĩ trong và ngoài nước.
Ông Roby Bellemans -
Giám đốc điều hành Công viên cho biết, sau khi đi vào hoạt động, Công
viên đã có nhiều dự án trải nghiệm dành cho trẻ em và những người đam mê
đất và lửa của nghề gốm cổ xưa, tạo điều kiện cho du khách gần xa đến
đây thưởng lãm và tự tay tạo cho mình những sản phẩm gốm mà mình yêu
thích.
Cụ bà Nguyễn Thị Được
(89 tuổi), một nghệ nhân gắn liền với làng gốm kể lại: “Dân làng ở đây
bao đời sống chết đều nhờ vào cục đất sét. Nhờ có đất sét mà có sản phẩm
góp mặt cho đời. Nhờ có những sản phẩm được nung qua lò úp, lò ngửa mà
nuôi được con cái ăn học thành tài. Còn có đất sét là còn có đất sống”.
Hiện nay, làng gốm
Thanh Hà vẫn tồn tại và hoạt động sản xuất thủ công với phương tiện và
kỹ thuật truyền thống. Chính vì thế làng gốm Thanh Hà trở thành một bảo
tàng sống, một nguồn tư liệu quý giá cho các nhà khoa học tìm hiểu,
nghiên cứu về nghề gốm cổ truyền của Việt Nam nói riêng cũng như của
vùng Đông Nam Á nói chung.
Về Thanh Hà hôm nay,
sắc đỏ của gốm vẫn hiện diện khắp nơi, mỗi ngôi nhà đều có hàng cây xanh
phủ bóng, những cây đa, bến nước, sân đình của một làng cổ được lưu giữ
nguyên vẹn, mang lại cảm giác thư thái về một vùng quê yên bình.
Theo: baophapluat.vn