Nguyễn Ngọc Tuấn và "Cô gái Nam bộ”
Kẻ "phá” gốm
Không phải người Bát Tràng cũng không
phải dân hội họa, Nguyễn Ngọc Tuấn sinh ra ở Vĩnh Phúc, lớn lên học vẽ
bản đồ. Nhưng việc sao chép các bức ảnh chụp không phải là công việc
dành cho anh. "Bỏ nghề!” - ý tưởng của gã trai mới lớn bị cho là điên
khùng càng làm cho anh sôi máu. Một lần tới Bát Tràng, "gã trai mới lớn”
ấy đã mê mẩn trước những nét văn hoa cùng nước men, chất đất trong gốm.
Để rồi, anh đã gắn với mảnh đất này như một mối duyên nợ không thể
dứt.
Năm 1990, Nguyễn Ngọc Tuấn lang thang
khắp các xưởng ở Bát Tràng để xin việc nhưng bị từ chối. Một chủ xưởng
thương cậu trai trẻ yêu nghề nhận về học việc. Lúc đó, Tuấn chưa biết
người đó chính là hậu duệ của dòng dõi nhiều đời làm gốm. Cũng kể từ đó
cái số nghệ sĩ trong anh càng được đánh thức bởi tình cảm mà cô con gái
diệu của vị chủ xưởng dành cho anh ngày một lớn dần. Rồi chẳng mấy chốc,
anh trở thành thành viên của gia đình gốm nọ.
Bén duyên với gốm lại sẵn có năng
khiếu về hội họa và kiến thức điêu khắc, Tuấn điên cuồng dốc sức cho
từng mẻ gốm. Được sự hỗ trợ từ gia đình và vay mượn, hai vợ chồng hì hục
đắp lò nung gốm.
Lúc đó, gốm Bát Tràng phần lớn theo
những mẫu có từ hàng ngàn năm hoặc những đồ dùng hữu ích. Nguyễn Ngọc
Tuấn đã làm một bước đột phá khi đem những ý tưởng độc đáo về nghệ thuật
tạo hình hiện đại để đưa vào thử nghiệm. "Vạn sự khởi đầu nan”, những
lứa gốm đầu tiên ra lò không thành công. Để có một sản phẩm vừa lòng thì
hơn trăm cái bị lỗi. Không những vậy, những sản phẩm tâm huyết của anh
bị người trong làng chê là "vứt đi” và nhiều người, nửa đùa, nửa thật
gọi anh là kẻ phá gốm. Cũng từ đó, biệt danh "Tuấn đồng nát” ra đời và
theo anh suốt chặng đường nghề, bởi đây cũng là bút tích được anh lưu
lại trên nhiều tác phẩm.
Nhưng "chất khùng” khiến con người ấy
không lấy thế làm buồn mà ngược lại, Tuấn cứ nặn theo ý mình như muốn
tuyên bố: "Phá gốm ư? Đúng! Cần phải phá!”. Và anh phá, theo cách nghĩ
của riêng anh. Trò chuyện với chúng tôi, anh Tuấn kể lại một kỉ niệm sâu
sắc mà có lẽ anh sẽ không quên nổi. Chuyện rằng: Vào nghề được ít lâu,
anh được một khách đặt hàng một cái thạp giả cổ men hoa nâu thời Lý.
Không may, suốt đêm nung thạp, gần vào cuối lò, anh ngủ quên, nên không
kịp điểu chỉnh nhiệt trong lò. Non lửa, thạp bị bong lớp men rạn nhiều
chỗ, chỉ giữ lại được họa tiết giây hoa màu nâu bóng. Bị khách mắng,
nhưng anh vẫn được trả chút tiền công cho sản phẩm. Lạ lùng thay, 5
tháng sau khách hàng ấy quay trở lại thưởng cho Tuấn một triệu đồng và
còn cám ơn đàng hoàng. Chưa hiểu đầu đuôi ra sao, thì ông khách xởi lởi
kể chuyện, thật ra khi xem cái thạp của Tuấn ông ta không ngờ lại phù
hợp đúng với một cái thạp cổ. Tuấn nghe chuyện mà cứ ngỡ mình nằm mơ,
thì ra trình độ làm gốm giả cổ của mình cũng được. Cũng từ đây, nhiều
người có vẻ tin là mới tin Tuấn có thể làm gốm cổ truyền Bát Tràng.
Tuấn "đồng nát” và nghệ thuật có ý thức
Nhưng rồi, con người tài hoa ấy đã
"phá” gốm thành công. Sự có mặt của những sản phẩm mang hơi thở cuộc
sống hiện đại rất được ưa chuộng. Nhưng cái biệt danh "đồng nát” thì vẫn
còn. Còn vì chính anh lại thích thế, vì có thể nó đã chạm đúng cái chất
nghệ sĩ. Anh tâm sự: "Tuấn ngày xưa và Tuấn bây giờ vẫn là "đồng nát”
thôi. Có điều bây giờ mình hướng vào nghệ thuật có ý thức. Ngày xưa làm
theo cảm tính và bị ảnh hưởng của nghệ thuật phương Tây, nhưng càng ngày
mình càng hiểu ra, văn hóa dân tộc ta sâu sắc vô cùng”.
Nếu như trước kia anh bị coi như dân
ngụ cư đến học lỏm thì giờ đây, nhiều chủ xưởng đã dùng mẫu của anh để
chào hàng. Thậm chí, có người làm giống y hệt sản phẩm của anh rồi bán
đại trà. Cầm chiếc vòng gốm đang đeo trên cổ, anh cười: "Mình là người
có ý tưởng làm vòng gốm đầu tiên, bây giờ thì vòng gốm đang nuôi cả
làng”. Tuấn "đồng nát” vẫn vui. Vui vì sản phẩm của anh được lan rộng và
vui làng gốm đang thay đổi tư duy.
Với anh, truyền thống không phải là đi
thụt lùi. Anh chứng tỏ bằng việc lôi ra một mảnh gốm có hình rồng thời
Lý và rằng: Trách nhiệm của người nay là gìn giữ, phát huy truyền thống
xưa, bởi cách đây hàng nghìn năm trước, người xưa còn làm được thì không
cớ gì thời nay, chúng ta lại không thể. Có lẽ vì thế mà anh lại phiêu
bạt khắp nơi như con ngựa bất kham không chịu để tư duy mòn cũ. Cứ thế
anh lao vào tìm hiểu văn hóa dân tộc, lúc ở lụa Vạn Phúc, khi lại tận
miền Tây Nam bộ hay ngược lên Tây Nguyên. Sau mỗi chuyến đi, anh lại về
hì hục vẽ, nặn, gọt đất. Những con gốm có mặt tại xưởng là kết quả của
những tháng ngày, gã "đồng nát” phiêu dạt để tìm hồn cho gốm. giờ đây,
khách hàng của anh thật đa dạng, từ cá nhân, công ty đều đặt hàng. Người
trong nước, đến khách ngoại quốc, tất cả đều bị chinh phục bởi sự phá
cách trong sản phẩm truyền thống của anh.
Từng giành giải thưởng "Tinh hoa Việt
Nam” (Festival Huế năm 2004), "Ngôi sao Việt Nam” (Bộ Văn hóa - Thông
tin năm 2006), rồi độc quyền thiết kế về gốm cho dự án làng văn hóa các
dân tộc Việt Nam, song tâm niệm sáng tạo của anh mộc mạc và giản dị:
"Tôi thích làm những gì gần gũi, gắn bó với cuộc sống quanh mình”. Trong
dịp dự thi chào mừng Đại lễ 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, tác phẩm gồm
200 mô hình căn nhà cổ nối dài tới 50 mét, tạo nên một hình ảnh phố cổ
Hà Nội ngàn năm văn hiến, quả là độc đáo đã được xác lập kỷ lục Việt
Nam, tên tuổi của Tuấn càng nổi, và từ đó, cái biệt danh: nghệ sĩ tài
hoa của đất và người làm nhiều nhà cổ nhất đã được gắn thêm bên cạnh cái
danh "Tuấn đồng nát”, "kẻ phá gốm”.
Theo: daidoanket.vn
|