Không phải ngẫu nhiên mà
người ta nói “ăn Tết”. Trong dịp Tết, bên cạnh thời gian dành thăm hỏi
người thân, bạn bè, quãng thời gian chủ yếu còn lại là dành bên mâm cỗ
cúng gia tiên, mâm cơm đoàn viên. Ẩm thực Tết cổ truyền không chỉ là nét
đẹp mà còn là truyền thống văn hóa lâu đời cần gìn giữ của người Việt
Nam. Mâm cơm ngày Tết mỗi vùng miền đều có nét đặc trưng, độc đáo riêng,
được hình thành do đặc điểm khí hậu, phong tục tập quán đa dạng của
người dân trên dải đất hình chữ S.
Mâm cỗ Tết miền Bắc
Bánh chưng - món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ Tết miền Bắc
Xuân
miền Bắc đến cùng sắc hồng thắm của hoa đào, tiết lập xuân đã dần ấm áp
nhưng vẫn còn lạnh rõ. Người miền Bắc đón Tết bằng những món ăn giàu
năng lượng, nhiều chất béo như bánh chưng, giò lụa, nem rán, canh măng
chân giò, thịt nấu đông…Trong đó, chiếc bánh trưng xanh vuông vức là thứ
không thể thiếu trong mâm cơm chào xuân. Người Bắc có câu: Thịt mỡ, dưa
hành, câu đối đỏ/ Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh... Không có thịt
mỡ, không có dưa hành, không có bánh chưng là không phải ngày Tết. Bánh
chưng thể hiện lòng biết ơn của con cháu đối với cha ông, đất trời xứ
sở và là loại bánh duy nhất có lịch sử lâu đời trong ẩm thực truyền
thống Việt Nam còn được sử sách nhắc lại. Gói và nấu bánh chưng, ngồi
canh nồi bánh chưng trên bếp lửa đã trở thành một tập quán, văn hóa sống
trong các gia đình người Việt, đặc biệt phía Bắc, mỗi dịp Tết đến xuân
về.
Do
đặc điểm khí hậu của miền Bắc có không khí lạnh nên người dân miền Bắc
có món ăn "tủ" mà người dân miền Trung và miền Nam không có được đó là
món thịt đông. Thịt đông miền Bắc là một món ăn khá độc đáo, chỉ ăn được
khi đã để nguội lạnh, thường ăn vào những ngày đông giá và vào lúc
xuân sang. Nó càng độc đáo khi chẳng ai lý giải tại sao mùa lạnh lại ăn
một món nguội lạnh như thế. Trong những ngày cuối năm bộn bề với trăm
thức phải mua cho ngày Tết, người phụ nữ miền Bắc không quên chuẩn bị
nguyên liệu cho món thịt đông. Nguyên liệu để nấu thịt đông đơn giản từ
thịt lợn, chủ yếu dùng thịt chân giò. Các gia vị cần chú ý là mộc nhĩ và
hạt tiêu và một thứ không thể thiếu là bì lợn (nếu thiếu thì khó có thể
nấu thịt đông). Dù là cỗ Tết xưa hay Tết nay, món thịt đông vẫn luôn
được các mẹ, các chị chuẩn bị chu đáo. Bề mặt của thịt đông trong, bên
trong là những miếng thịt thơm ngon, sợi mộc nhĩ khi ăn giòn tan trong
miệng. Ăn thịt đông cùng với bánh chưng, hoặc với cơm thêm dưa hành là
đủ cảm nhận hết hương vị của ngày Tết.
Thịt đông - "đặc sản" Tết miền Bắc Giản dị Tết miền TrungKhác
với cách ăn Tết của người dân miền Bắc, người dân miền Trung đón xuân
với các món ăn dân dã nhưng không kém phần cầu kỳ như: tôm chua, dưa
món, nem chua, tré, bò ngâm màu trầm, ít dùng chả lụa mà là chả bò và
giò thủ nhưng đặc biệt phải có thịt chua và tai heo... ngoài ra, các món
đặc sản như bánh lá, bánh nộm là không thể thiếu. Riêng tại Huế, món ăn
truyền thống Tết, dù dung dị đến đâu, vẫn là những mỹ vị cao sang, đẹp
và thơm ngon không kém các món cung đình nhờ được chế biến công phu và
tinh tế.
Dưa món miền Trung
Trong mâm cỗ ngày Tết của người dân các tỉnh miền Trung khổng thể thiếu
dưa món và cũng tùy theo khẩu vị của từng vùng mà cách làm có chút khác
nhau. Dưa món là món ăn phải được sửa soạn làm từ cả tháng trước Tết.
Nguyên liệu để làm dưa món cũng rất đơn giản và dễ tìm: su hào, cà rốt,
đu đủ, củ cải trắng, ớt đỏ, củ kiệu... Tất cả được cắt lát mỏng, nhưng
không được quá mỏng, tỉa hoa cho đẹp, cũng là để dễ thấm nước mắm, sau
đó trải ra phơi nắng trên những cái mẹt hay mâm. Có khi phải phơi hai
ngày để thật khô, rồi mới đổ nước mắm nấu vào. Món này phải làm trước
Tết độ một tuần lễ cho ngấm. Dưa món ngon là khi nhìn thấy nước mắm
trong vắt, củ cải trắng, cà rốt đỏ, dưa xanh... cắn vào một miếng là
thấy dòn dòn, mằn mặn, ngọt ngọt. Dưa món dùng để ăn với bánh chưng,
bánh tét.
Bên
cạnh những món mặn, tôm chua cũng là món ăn rất được người miền Trung
ưa thích trong dịp Tết. Tôm được chọn làm tôm chua là loại tôm sống, tôm
đồng. Tôm đem dầm rượu, cho vô thạp cùng với nước mắm, riềng và đường,
đậy kỹ, đem đặt ngoài nắng chừng 5 hôm thì dùng được. Tôm chua sau khi ủ
chín chuyển sang màu ửng đỏ tự nhiên và có mùi thơm của riềng, tỏi. Tôm
càng để lâu càng chua, khi ăn có thể thêm chút đường cát trắng trộn đều
lại càng ngon. Tôm chua phải ăn cùng thịt luộc, mà phải là thịt ba chỉ
mới gọi là sành ăn. Thường người ta có thể ăn thêm khế chua, chuối chát
để không "sôi" bụng, mà lại ăn được nhiều tôm chua hơn.
Tôm chua Người
Huế cũng có một món ăn "chống ngấy" trong ngày Tết khá đặc biệt nữa là
Chả tré. Chả tré được làm bằng thịt bò và thịt ba rọi (thịt ba chỉ) rán
vàng thái chỉ, trộn với riềng, ớt, tỏi, muối, đường, thính. Món này ăn
với bánh tráng mè và rau ngò thơm. Còn muốn ăn tré chua thì gói chặt
thành từng gói nhỏ bằng lá chuối hột, bên trong lót lá ổi. Để vài ba
hôm, tré sẽ có vị chua, như thế là có thể ăn được.
Chả tré Ấm thực Tết miền NamNgười
miền Nam ăn Tết trong sắc mai vàng rạng rỡ, cùng với những món ăn đặc
trưng của vùng khí hậu nóng như: thịt kho hột vịt, thịt kho dưa giá, tai
heo ngâm giấm, canh khổ qua (ăn cho qua nỗi khổ), giò bì làm từ thịt
nạc trộn bì heo, giò thủ làm từ thịt đầu heo, giò lụa làm từ thịt nạc
heo... Người dân miền Tây còn có món cá lóc hấp hay nướng, cuốn bánh
tráng rất hấp dẫn. Mâm ngũ quả ở miền Nam có đủ các sản vật của miệt
vườn mà ít nơi nào bì kịp: dưa hấu, xoài, mãng cầu, đu đủ, vú sữa, quýt,
nhãn...
Đặc
biệt, ngoài bánh chưng, người dân nơi đây có thêm bánh tét. Nguyên liệu
và cách làm cũng gần giống như bánh chưng của niềm Bắc nhưng bánh được
gói bằng lá chuối mà không phải bằng lá dong như ở miền Bắc. Nếp thường
được xào nước cốt dừa trước khi gói để tăng vị béo và rút ngắn thời gian
nấu. Nhân bánh tét cũng có phần phong phú hơn, bánh tét ngoài nhân bằng
đậu xanh, thịt ba rọi (thịt ba chỉ) còn có bánh tét nhân đậu đen, nhân
chuối. Đặc biệt, còn có loại bánh tét thập cẩm với đủ vị phong phú:
trứng, tôm khô, lạp xưởng, hạt sen, thịt giò, trứng bắc thảo, đậu phộng,
nấm đông cô trộn với nhân đậu xanh.
Ở miền Tây bánh tét phong phú hơn với bánh tét ngũ sắc, bánh tét lá
dứa, bánh tét gấc, ra đảo Phú Quốc thì có bánh tét mật cật, người Cần
Thơ có bánh tét lá cẩm, ở Trà Vinh có bánh tét Trà Cuốn rất nổi tiếng...
Bánh ở miền Nam không được gói thành hình vuông như bánh chưng mà được
gói thành hình chữ nhật, trung bình mỗi đòn có đường kính chừng 10 cm và
nặng khoảng 1 kg, dài khoảng 40cm. Gói bánh như vậy cũng bởi khí hậu ở
đây nóng, như thế này sẽ để được bánh lâu hơn mà không lo bị mốc.
Tết
là dịp dành cho mọi người, mọi nhà cùng nhau sum họp, vui vầy. Bữa cơm
đoàn viên ngày Tết là thời khắc đầm ấm, gắn kết mọi người. Bởi thế mà,
trong sâu thẳm tiềm thức của mỗi người dân đất Việt dù ở vùng nào, xứ
nào thì mâm cơm ngày Tết luôn gắn kết tình thân và luôn mang ý nghĩa
thiêng liêng trong mỗi gia đình Việt.
Theo: depplus.vn