Lễ
cắm nêu cúng lúa là nghi lễ không thể thiếu được trong cuộc sống tâm
linh của người M’nông nhằm cầu mong thần linh che chở và phù hộ cho lúa
tốt, được mùa, gia đình no ấm, hạnh phúc. Lễ cắm nêu cúng lúa được diễn
ra khi lúa đã được làm cỏ, vun gốc hai lần.
Lễ
cắm nêu cúng lúa được tiến hành như sau: Buổi sáng ngày chuẩn bị cắm
nêu cúng lúa, chủ rẫy đi ra khu rẫy sẽ cúng lúa, lấy dây buộc túm phần
lá của vài bụi lúa và khấn thông báo cho thần lúa biết ngày làm lễ cắm
nêu cúng lúa.
Đại
ý lời khấn: Hôm nay ta báo cho hồn lúa, hồn kê, hồn bầu, hồn bí ta sẽ
cắm nêu cúng lúa. Các thần lúa, thần kê, thần đậu, thần mướp đến ngày đó
các thần gọi nhau về ăn lợn, ăn gà, ăn vịt, uống rượu nhà ta. Mời các
thần ở luôn nhà mình. Khấn vái hẹn ngày với các thần lúa xong, chủ rẫy
bắt đầu làm nêu cúng lúa.
Lễ
vật gồm: lợn, gà, vịt, rượu, hai cây nêu đã làm (một cây để cắm trước
nhà, một cây cắm ở ngoài rẫy), cây cau rừng, cây lúa khô, củ bí kì nam
(khắc thành mặt người). Những con vật hiến sinh này đều được buộc quanh
cột nêu từ tối hôm trước cho đến sáng hôm sau.
Tối hôm đó chủ nhà khấn vái mời các thần lúa, thần ngô, thần đậu, thần mướp, thần bầu bí đến ăn lợn gà và ở lại nhà mình.
Sáng
hôm sau chủ nhà giết các con vật hiến sinh này lấy tiết, mật, gan, tim
và một con gà đem vào rẫy làm lễ cúng. Chủ rẫy dựng một cây nêu ở trên
rẫy và lấy tiết con vật hiến sinh bôi vào cây nêu, cầu xin thần lúa yên
tâm ở lại với rẫy gia đình nhà mình. Rồi khấn: Ơi rừng núi tổ tiên, hỡi
các thần: thần lúa, thần rừng, thần suối, thần rau. Hôm nay mời các thần
về đây cùng gia đình tôi ăn một bữa cơm, gia đình tôi làm lễ cúng các
thần, xin các thần phù hộ bảo vệ cho rẫy lúa gia đình tôi được tốt, được
trúng mùa, ngăn không cho con sâu, con chuột, con sóc cắn phá hoại rẫy
lúa, vì gia đình tôi nghèo mong các thần thông cảm, có tiết ăn tiết, có
gan ăn gan, có rau ăn rau, có gà ăn gà, có vịt ăn vịt…. các thần hãy
cùng gia đình tôi uống rượu cần. Hỡi các thần hãy về đây cùng ăn cơm
cùng uống rượu cần cùng gia đình với bà con.
Khi
cúng rẫy xong, chủ nhà chặt một số cây cau rừng đem về cùng với củ bí
kì nam (tượng trưng cho thần giữ nhà) đem về đặt trước nhà để xua đuổi
ma quỷ. Người M’nông quan niệm rằng, củ bí kì nam sẽ giữ cho gió bão
không tràn qua rẫy, các thần xấu, thần ác như thần Krăch, thần Ndu thấy
củ bí kì nam cũng phải tránh xa, không vào phá rẫy.
Cúng
trên rẫy xong, về nhà: chủ nhà lấy tiết gà, vịt bôi vào cây nêu ở nhà
rồi khấn vái: Hôm nay mời các thần sâu, thần mối về nhà uống rượu, ăn
thịt, mong các thần sâu, thần mối ăn no uống say bảy tám ngày liền, ngủ
thật say ba bốn tháng mới tỉnh, không ra được rẫy để phá lúa. Bà vợ chủ
rẫy hát cúng: Hỡi các thần hãy xua đuổi con chuột, con sóc, con heo rừng
tránh xa không vào rẫy phá lúa, phù hộ cho gia đình được mùa, gia đình
tôi sẽ làm lễ tạ ơn các thần.
Sau
đó người nhà cũng không quên mời khách đến chung vui với gia đình, họ
cùng nhau gặp gỡ ca hát, nhấp những ché rượu cần vui vẻ. Rồi mọi người
bắt đầu uống rượu, người trộn lúa giống khi trỉa lúa được mời uống
trước, tiếp đến chủ nhà và bà con anh em trong bon làng. Mọi người vừa
uống rượu vừa đánh chiêng hát múa vui vẻ cùng hòa quyện với âm thanh
hùng vĩ của núi rừng trầm bổng, cái âm hưởng của cuộc sống lao động nơi
núi rừng hoang sơ. Hiện nay, người M’nông ở xã Đắk Ngo (Tuy Đức) vẫn duy
trì nghi lễ này./. Theo: tintucdulich
|