Bắc
Ninh có 62 làng nghề đã được công nhận, phân bố trên 37 trong tổng số
126 xã/ phường/ thị trấn trên địa bàn tỉnh tập trung ở 6 nhóm ngành
nghề: tái chế kim loại, sản xuất cơ khí (9 làng), dệt nhuộm, tái chế
giấy (7 làng), sản xuất gốm và vật liệu xây dựng (2 làng), chế biến
lương thực, thực phẩm (14 làng), đồ gỗ, đồ mỹ nghệ (22 làng) và một số
làng nghề khác nuôi cá giống, đan lưới, làm dịch vụ… Tùy đặc thù riêng
mà từng làng nghề áp dụng công nghệ sản xuất truyền thống hay hiện đại
nhưng nhìn chung vẫn là công nghệ bán cơ giới hóa (một phần máy móc và
một phần thủ công).
Đa số các thiết bị sản xuất ở làng nghề gỗ Hương Mạc (Từ Sơn) là bán cơ giới hóa, thiên về thủ công là chính.
Chẳng
hạn, trong ngành sản xuất giấy, chỉ có khâu xeo giấy là do máy móc
thiết bị, còn lại các khâu khác như nạp nhiên liệu, vận chuyển sản phẩm…
vẫn là thủ công. Tuy nhiên, thiết bị sử dụng trong các làng nghề phần
lớn đã lạc hậu, không đồng bộ, tự chế lắp, có nguồn gốc từ Trung Quốc
hoặc từ các làng nghề ở Hà Tây (cũ).
Đối
với ngành sản xuất thép, hầu hết các lò nấu thép được nhập khẩu từ
Trung Quốc là thiết bị sản xuất từ năm 1997 trở về trước do các nhà sản
xuất Trung Quốc thải ra nên công suất nhỏ, tiêu hao điện năng lớn, khó
điều chỉnh các chỉ số về cơ, lý tính trong thành phần cấu tạo thép dẫn
đến chất lượng phôi đúc không cao.
Hệ
quả của công nghệ sản xuất yếu kém ngoài những hạn chế về năng suất và
chất lượng sản phẩm là vấn đề ô nhiễm môi trường đang trở nên cấp bách ở
nhiều làng nghề. Các cơ sở sản xuất gỗ có sử dụng hệ thống máy cưa, máy
bào, máy đánh bóng đã cũ… nhưng không lắp đặt hệ thống hút bụi gây phát
sinh nồng độ bụi trong không khí rất cao. Làng nghề dệt vải, tái chế
giấy, người dân sử dụng các loại chất nhuộm, thuốc nhuộm, chất tẩy rửa
tổng hợp... khó phân hủy trong môi trường tự nhiên. Trong khi, hệ thống
xử lý nước thải, chất thải còn hạn chế, không gian sản xuất chật hẹp,
liền kề với nơi sinh hoạt hàng ngày, ô nhiễm môi trường đang ngày ngày
đe dọa cuộc sống của các hộ dân trong làng nghề.
Ông
Nguyễn Văn Quảng, Phó Chủ tịch UBND xã Đại Bái (Gia Bình) một trong
những điểm nóng về ô nhiễm môi trường, cho biết: “Hiện toàn xã Đại Bái
có hơn 200 lò đúc đồng, nhôm, đa số thiết kế ống khói của các cơ sở này
đều không đạt tiêu chuẩn, thậm chí có những lò không có ống khói đã làm
ảnh hưởng lớn đến không khí và sức khỏe của người dân”. Trước tình trạng
đó, xã Đại Bái đã yêu cầu các hộ sản xuất phải xây dựng hệ thống lò đốt
có ống khói cao tối thiểu 12m; xây bể lắng (để lắng kim loại, chất thải
rắn) trước khi xả nước ra môi trường…
Hiện
nay, một số làng nghề làm sắt, gỗ, giấy đã bắt đầu trang bị hệ thống
máy móc hiện đại hơn do đòi hỏi phải ra sản phẩm nhanh, hiệu quả và giảm
thiểu chi phí so với làm bằng tay. Các cơ sở sản xuất kinh doanh ở cụm
công nghiệp làng nghề Phong Khê (TP Bắc Ninh) trước kia chỉ sản xuất
giấy vệ sinh, khăn ăn, bao bì cấp thấp từ nguyên liệu phế thải, nay đã
đầu tư máy móc thiết bị nên đã có thể sản xuất được giấy in cao cấp,
giấy krap, Duplex... từ bột giấy nhập khẩu. Sự cải tiến khi đưa công
nghệ đúc áp lực vào làng nghề đúc đồng ở Đại Bái, hay thay công nghệ đốt
than củi bằng công nghệ đốt dầu FO ở làng gốm Phù Lãng (Quế Võ) đã và
đang phát huy hiệu quả.
Tuy
nhiên một phần vì thiếu vốn nên các hộ sản xuất và kinh doanh chưa thể
trang bị dây chuyền đồng bộ. Về quản lý, do sản xuất làng nghề vẫn nhỏ,
lẻ manh mún, rất khó khăn để các cơ quan chức năng triển khai các chương
trình áp dụng tiến bộ khoa học, sản xuất theo quy mô công nghiệp. Vì
vậy, vấn đề đặt ra là cần có một quy hoạch chỉnh thể phù hợp để áp dụng
các biện pháp đổi mới công nghệ đồng bộ, qua đó giúp các làng nghề tăng
năng suất, chất lượng sản phẩm, hạn chế vấn đề ô nhiễm môi trường đồng
thời giữ gìn yếu tố truyền thống vốn là đặc điểm quan trọng trong các
làng nghề ở Bắc Ninh.
Theo: baobacninh