Nghe tiếng xưởng Đàn Viên là một trong những nơi hiếm hoi sản xuất đàn violin thương hiệu Việt Nam, chúng tôi tìm gặp nghệ nhân Lê
Đình Viên trong một ngõ nhỏ ở phố Quốc Tử Giám. Ít ai ngờ cái góc bụi
bặm, lại chính là nơi những cây đàn được mệnh danh là “nữ hoàng” trong
tất cả các loại nhạc cụ ra đời.
Ông Lê Đình Viên và chiếc đàn do ông tự làm năm 1956
Quý gỗ như... vàng
Đánh dấu, mài đi mài lại rồi đo đạc cẩn thận, ông Lê Đình Viên thận
trọng thao tác trên mặt trước của cây đàn violin. Chỗ này 1 li, chỗ kia 3
li… chỉ cần khác một chút thôi là âm phát ra sai khác ngay. Để làm ra
một chiếc đàn, ông cho biết cần tới một tháng đến một tháng rưỡi, nhưng
cũng có khi mất cả năm mới làm được một cây đàn “chơi được”. Dụng công
đầu tiên đó là phải tìm được đúng loại gỗ thích hợp. Đối với một cây đàn
của ông Lê Đình Viên, phần mặt đàn được làm bằng gỗ thông trong khi
phần hậu (mặt dưới) của cây đàn phải làm bằng gỗ phong. Đặc biệt, ở phần
hậu đàn, phải chọn cho được loại gỗ mềm dẻo, đủ vang thì mới cho ra
được tiếng đàn hay. Cầu kỳ trong khâu chọn gỗ, ông Viên tâm sự, cách đây
ít lâu, ông được tặng một bộ gỗ rất tốt nhưng… chưa dám làm. Ông nói là
phải để dành, vì gỗ chính là hồn của vĩ cầm, và có được gỗ tốt thì phải
làm được một cây đàn chất lượng tuyệt hảo mới tương xứng.
Bắt đầu làm chiếc đàn đầu tiên vào năm 1956, thời điểm trong nước lúc đó
ít ai có khái niệm về violin, người đàn ông quê gốc xứ Nghệ trải qua
một quá trình tự học khổ công để tìm ra công thức làm loại đàn này. Có
trong tay vốn nghề mộc từ cha, ông tìm đọc và nghiên cứu những cuốn sách
bằng tiếng Pháp, đồng thời cần mẫn học thêm từ những hiệu đàn nổi
tiếng. Hiện, xưởng của ông sản xuất ra không chỉ violin mà cả đàn guitar
và những loại nhạc cụ trong bộ dây như viola, cello, contrabass. Nhưng
niềm say mê lớn nhất của ông vẫn dành cho đàn violin.
Cây đàn về với chủ
Trong căn nhà và cũng là xưởng Đàn Viên của ông Lê Đình Viên có hơn một
chục cây đàn violin được treo tại chỗ trang trọng nhất. Quý nhất đối với
ông đó chính là chiếc đàn tự tay ông làm vào năm 1956. Cây đàn này có
số phận rất đặc biệt. Thời điểm đó, chiếc đàn của ông được một đoàn văn
công mua để phục vụ văn nghệ tại chiến trường. Năm 2002, tình cờ một vị
khách quen biết tìm thấy và mua lại cây đàn ở một nhà thờ ở Nam Định, và
đinh ninh là đàn của Ý. Vị khách đến khoe với ông Viên và ngay lập tức
ông Viên chỉ ra đây chính là cây đàn Việt Nam, do tay ông tự làm chứ
không phải đàn ngoại. Ông đề nghị tặng lại người khách một cây đàn mới
do chính tay mình làm để được giữ cây đàn quý giá này làm kỷ niệm. Ông
mang cho chúng tôi xem cây đàn đã cũ nhưng chất lượng còn tốt, chỉ không
có dây. Khi được hỏi, ông cười - “Tôi không lắp dây, vì lắp vào có
người mua mất”.
Năm 2001, nghệ sỹ vĩ cầm trứ danh của Mỹ, Paul Carlson đến Việt Nam biểu
diễn. Lúc đó, qua một vài người bạn giới thiệu, ông đã chơi thử và kinh
ngạc trước âm thanh của chiếc đàn violin do ông Lê Đình Viên làm ra.
Vậy là ông Paul Carlson đã gác chiếc đàn đắt giá của mình một bên để
chơi bằng chiếc đàn này trong buổi biểu diễn của mình. Khi màn biểu diễn
kết thúc, toàn thể khán giả tại Nhà hát Lớn kinh ngạc khi biết một nghệ
sỹ như Paul Carlson lại chơi một chiếc đàn violin của Việt Nam và có
thể chơi được những bản nhạc mê hồn đến như vậy.
Nhắc lại kỷ niệm đó, trong mắt ông Lê Đình Viên lấp lánh tự hào. Nhưng
đó cũng là một cơ hội hiếm hoi mà đàn violin “thương hiệu Việt Nam” được
quảng bá. Đã có lần, để giới thiệu đàn, ông Viên đã lén đưa cho một
nhạc công để chơi trong dàn nhạc giao hưởng. Khi tiếng đàn cất lên, mọi
người xôn xao vì nghe lạ và hay quá nên vô cùng tò mò về xuất xứ của cây
đàn. Nhưng khi được biết cây đàn của Việt Nam, người nhạc công bị buộc
phải bỏ cây đàn này và chơi đàn của Ý. Cá nhân ông cũng không ít lần
phiền lòng vì cho đến thời điểm này, đàn của Việt Nam lại không được coi
trọng như đàn của nước ngoài. Tâm sự với chúng tôi, ông Lê Đình Viên
trải lòng, đã có lúc ông phải làm đàn guitar để “nuôi” violin, vì ít
người chơi, ít người mua, và cũng không có ai hiểu biết về cây đàn để
“nâng đỡ”, giới thiệu nó. Giờ gần như chỉ còn ông và người con trai là
theo nghiệp làm đàn violin. Mặc dù vậy ông vẫn tin tưởng, ông sẽ làm ra
được những cây đàn Việt Nam có chất lượng cao nhất, để phục vụ cho âm
nhạc Việt Nam.
Theo: anninhthudo