Trong đám cưới của người Phù Lá, ông mối đại diện cho nhà trai "hát
kể" để tuyên bố lí do đến nhà gái: “Hôm nay tôi đại diện cho nhà trai, gạo
đã đủ cân, rượu đủ lít... Đề nghị nhà gái nhẹ tay bưng lễ vật”.
Hát kể là loại hình nghệ thuật độc đáo trong kho tàng
văn hóa dân gian của dân tộc Phù Lá và được truyền từ đời này sang đời khác.
Với dân tộc Phù Lá, tiếng kèn là biểu tượng cho sự thiêng liêng không thể thiếu
trong một đám cưới, bởi họ quan niệm hạnh phúc lứa đôi cũng giống như tiếng
kèn, phải có cặp thì khi ngân lên mới tạo nên sự đồng điệu, xúc cảm trong lòng
người. Nhưng điều đặc biệt diễn ra đám cưới này là lối “hát kể” - một trong
những bản sắc văn hóa truyền thống của cộng đồng người Phù Lá.
Hình thức “hát kể” trong đám cưới của người Phù Lá bắt đầu khi ông mối, đại
diện cho nhà trai hát tuyên bố lí do đến nhà gái. Ảnh minh họa
Được lưu truyền theo phương thức dân gian, làn điệu “hát kể” đã gắn bó cùng
những thăng trầm trong cuộc sống của người Phù Lá. Đối với họ, “hát kể” được
coi như là tiếng lòng, là lời tâm can của bản làng...
Hình thức “hát kể” trong đám cưới của người Phù Lá bắt đầu khi ông mối, đại
diện cho nhà trai hát tuyên bố lí do đến nhà gái: “Hôm nay tôi đại diện cho nhà
trai, cân gạo đã đủ cân, cân lợn đúng đủ lợn, gà cũng đã đủ đôi, thịt cũng đã
đủ ống, rượu đủ lít, bánh đủ gánh,… Đề nghị bên nhà gái nhẹ tay bưng lễ vật”.
Nhà gái vui mừng cho người ra nhận lễ vật, khai tiệc tiếp đãi bà con dân bản để
chúc mừng hạnh phúc cô dâu chú rể.
Tiếp đến, khi nhà gái đặt mâm cỗ cúng lên bàn thờ, giọng ca truyền cảm của ông
mối lại cất lên: “Xin phép ông bà, tổ tiên, cho cháu được tách khỏi bàn thờ
này, xin được rút tên khỏi nhà này để về nhà chồng. Cầu tổ tiên ban nhiều may
mắn cho các cháu, cháu qua đò gặp đò, qua đường gặp người tốt giúp, qua làng
được làng yêu thương”. Những câu “hát kể” của ông mối đại diện lời muốn nói của
gia đình hai bên, người dân trong bản quây quần chăm chú lắng nghe như để chứng
nhận ngày bén duyên cho đôi trai gái.
Khi chuẩn bị đưa dâu, bố mẹ cô gái “hát kể” dặn dò con gái khi về nhà chồng:
“Con gái của ta ơi, con về nhà chồng chịu khó nhé. Hôm nay bạn bè, anh em đến
để mừng cho con về nhà chồng đấy”. Tiếng hát của đấng sinh thành cất lên chan
chứa yêu thương, trách nhiệm và sự xúc động vì sắp phải xa con. Đáp lại tình
cảm mẹ cha, cô dâu khóc thật to, tiếng hát đầy nghẹn ngào, da diết: “Hôm nay
con xin phép về nhà chồng, bố mẹ đừng nhớ con. Con cũng lo làm ăn sao cho giàu
có bằng chị bằng em, như mọi người trong bản”. Không khí nhà gái lúc này trầm
xuống, tiếng kèn cũng dịu dàng, sâu lắng hơn, khuôn mặt mọi người trầm ngâm như
đang suy tư điều gì.
Sau khi cô dâu cúi sát đất lạy bố mẹ 3 lạy, nhà trai đưa cô dâu bước ra cửa,
lúc này họ hàng nhà gái liền chạy đến kéo cô dâu lại, nhà trai tranh kéo cô dâu
đi, hai bên giả vờ giằng co và cuối cùng nhà gái phải thua để cô dâu bước ra
khỏi cửa.
Người Phù Lá cho rằng đó là hành động bày tỏ sự lưu luyến tiễn cô dâu về nhà
chồng. Ra đến sân, bố mẹ nhà gái chạy lại hát: “Con chim đi xây tổ phải có rơm
có rác, con trâu phải có cày, con người phải có của cải” và tặng con gái của
hồi môn. Cùng lúc đó, họ hàng nhà gái bắt đầu hát tiễn đưa dâu với ý “chê bai”
nhà trai: “Lợn nhà trai bé bằng con chuột, bánh nhà trai bé bằng ngón tay, rượu
nhạt như nước lã…”. Nhà trai nghe xong liền hát đối đáp lại: “Họ nhà trai chúng
tôi cần lễ thì đã mang đủ lễ vật đến, ông bà đừng trách nữa”. Những câu hát hai
bên gia đình dù chỉ là nghi lễ nhưng đã tạo nên không khí lúc sôi nổi, rộn rã,
khi trầm xuống đầy tình tự, quyến luyến trong lễ cưới.
Người Phù Lá là vậy, lời ca tiếng hát của họ vừa là ngôn ngữ giao tiếp, vừa là
cách họ bày tỏ tình cảm, gửi gắm yêu thương, tự tạo niềm vui cho bản thân.
Tiếng hát kết hợp với tiếng kèn, tiếng trống da trâu, sáo mũi vang lên rộn
ràng, náo nhiệt. Trong trang phục váy xòe thêu hoa văn, chiếc áo đính cườm đặc
trưng, nét mặt của cô dâu chú rể toát lên vẻ rạng rỡ, tươi vui trong ngày hạnh
phúc.
Theo: dantocviet