Trải qua nhiều biến cố của lịch sử, Vạn Phúc vẫn giữ
được cụm di tích đình – chùa – miếu cổ rất đáng ngưỡng mộ. Nói đến Vạn
Phúc người ta không thể không nhắc đến ngôi nhà lịch sử, nơi Bác Hồ viết
Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến vào năm 1946…
Bà A Lã Đê
Nương, SN 825, là vợ của An Nam Quốc vương Cao Biền. Sau khi dẹp xong
giặc, bà cùng chồng đi chu du thiên hạ… Đến đất Vạn Bảo (nay thuộc
phường Vạn Phúc) thấy sông núi hữu tình, rồng chầu, hổ phục, có một ngôi
chùa và hai cái giếng nước trong xanh nên xin chồng ở lại. Và cũng từ
đó, đất Vạn Bảo xuất hiện một kiệt nữ chiêu dân, lập ấp, dạy nghề dệt…
Trải qua nhiều biến cố của lịch sử, Vạn Phúc vẫn giữ được cụm di tích
đình – chùa – miếu cổ rất đáng ngưỡng mộ. Nói đến Vạn Phúc người ta
không thể không nhắc đến ngôi nhà lịch sử, nơi Bác Hồ viết Lời kêu gọi
toàn quốc kháng chiến vào năm 1946…
Cổng làng Vạn Phúc với kiến trúc độc đáo
Từ thần phả…
Sau
khi Cao Biền phải về triều, bà A Lã Đê Nương ở lại Vạn Bảo. Tuy là
phận nữ nhi nhưng bà biết nhìn xa trông rộng, luôn mong muốn “quốc thái
dân an” nên không ngừng dạy người dân, “nam phải học cấy cày, nữ phải
giỏi nghề dệt”. Bà cũng khuyên người dân phải bỏ điều ác, theo điều
thiện, sống hòa thuận, “tối lửa tắt đèn” có nhau… Không chỉ chăm lo cho
người dân Vạn Bảo, đến bất cứ vùng đất nào dù chỉ một vài ngày, bà cũng
tranh thủ dạy dân kỹ thuật canh tác và nghề dệt. Tình thương của bà dành
cho người dân là không thể đo đếm nên mỗi nơi bà đi qua đều để lại sự
kính trọng vô ngầu… Tiếc rằng bà về trời quá sớm, chỉ thọ 44 tuổi. Người
dân Vạn Bảo và nhiều nơi khác tiếc thương lập đền thờ để ghi nhớ công
lao trời biển của bà…
Sau khi bà mất, Tiết độ sứ Cao Tầm lấy Vạn
Bảo làm nơi thờ tự bà. Thần hiệu của bà là “Đương cảnh thành hoàng, Quốc
vương thiên tử, A Lã Đê Nương, Nga hoàng đại vương” và được gia phong
thêm 2 mỹ từ “trinh thục từ hòa”. Theo thần phả, nơi bà ở là đình Vạn
Phúc, nơi bà mất là miếu Cố, Vạn Phúc ngày nay… Tương truyền bà rất linh
thiêng, thường hiển linh phù trợ, giúp nước cứu dân nên được các đời
vua Đinh, Lý, Trần, Lê… ban lệnh cho dân thờ phụng và ban sắc phong.
Tổng cộng bà được ban thưởng 11 sắc phong từ thời vua Lê Hiển Tông đến
tận đời vua Khải Định (hiện còn được lưu giữ). Bà là thành hoàng làng
Vạn Phúc ngày nay.
Sắc phong của vua Lê Hiển Tông (1783) có ghi:
“Đương cảnh thành hoàng, Quốc vương thiên tử, A Lã Đê Nương”, thần đã
được tặng khen là: Linh ứng trừ tai, giúp dân yên lành, công minh gìn
giữ, uy đức thẳng ngay… Nga hoàng đại vương, đức hợp lòng trời, đạo thể
khôn trinh, dịu hiền, giáng vẻ nghiêm trang, một phương được nhờ ơn đức,
tài giỏi, âm phù xã tắc, muôn đời nhớ ơn gìn giữ cơ đồ, gia phong cho
thần là thượng đẳng thần”.
Đình, miếu, cây đa, giếng nước ở Vạn Phúc gắn với nhiều truyền thuyết.
Đến những di tích ngàn năm…
Năm
1889, Vạn Bảo đổi tên thành Vạn Phúc, nay thuộc làng Vạn Phúc, phường
Vạn Phúc, quận Hà Đông, Hà Nội. Mặc cho thời gian và chiến tranh tàn
phá, hiện Vạn Phúc vẫn bảo tồn được cụm di tích đình - chùa - miếu và
nhiều cây di sản ngàn năm tuổi không chỉ có ý nghĩa về mặt lịch sử mà
còn có ý nghĩa về mặt tâm linh đối với dân làng Vạn Phúc và trong cả
nước.
Đình Vạn Phúc bắt đầu xây dựng vào đầu thế kỷ thứ 9, rộng
khoảng 2 mẫu. Gồm có phương đình, hậu cung, sân đình, ao đình… là nơi bà
A Lã Đê Nương ở. Sau khi bà mất, đình Vạn Phúc là nơi tế thờ thành
hoàng, chỗ họp việc làng, hội đình đám. Các đồ thờ ở đình rất quý hiếm,
đó là quạt ngà voi, kiệu bát cống, chóe, lọng gấm… Chùa Vạn Phúc bao
nhiêu tuổi là một ẩn số vì trong thần phả có ghi, khi bà A Lã Đê Nương
cùng chồng đến đây lập nghiệp thì đã có ngôi chùa này và hai cái giếng.
Chỉ tính từ thời điểm bà A Lã Đê Nương đến Vạn Bảo thì đã có ngôi chùa
này. Chùa Vạn Phúc được vẽ và xây lại từ đời Lê và đời Tây Sơn, là một
tập hợp kiến trúc gồm công trình xây dựng, tượng phật, pho tượng quan
âm, chuông cổ bằng đồng với những nét hoa văn độc đáo, hai giếng cổ… Đặc
biệt, miếu Vạn Phúc cũng không rõ thời gian xây dựng. Theo truyền khẩu
qua nhiều đời, đây là nơi bà A Lã Đê Nương mất nên dân làng lập miếu thờ
để ghi nhận công đức của bà – Thành hoàng làng Vạn Phúc. Miếu Vạn Phúc
rất linh thiêng và có kiến trúc độc đáo, không có mái mà chỉ có bệ thờ,
bên cạnh là một nhà quan cư nhỏ. Đặc biệt, miếu cổ Vạn Phúc nằm giữa
quần thể cây xanh, gồm nhiều cây có trên 1.000 năm tuổi, mới đây đã được
Hội cây di sản Việt Nam gắn biển công nhận quần thể cây di sản năm
2012. Trong số đó phải kể đến cây đa đại thụ ngay sát nhà quan cư. Theo
các cụ bô lão Vạn Phúc, cây đa không chỉ tượng trưng cho ý chí bất khuất
của người Vạn Phúc mà còn là linh khí của người dân trong khu vực… Với
nghề dệt lụa được bà A Lã Đê Nương truyền dạy, lụa Vạn Phúc nổi tiếng
trong nước và thế giới, được nhiều đời vua chúa phong kiến dùng để may
Long bào và lễ phục.
Nhà lưu niệm Bác Hồ ở Vạn Phúc
Để
gìn giữ cụm di sản nổi tiếng nói trên cho đời sau, Đảng ủy, chính quyền
và nhân dân làng Vạn Phúc đã tâm huyết huy động sức người, sức của để
tôn tạo, trùng tu toàn bộ hệ thống di tích đình – chùa – miếu và khu tổ
nghề dệt lụa Vạn Phúc. Ông Nguyễn Văn Thủy, Chủ tịch UBND phường Vạn
Phúc cho hay: “Nếu không kịp thời trùng tu, tôn tạo thì cụm di tích lịch
sử này sẽ mai một, xuống cấp theo thời gian. Chính vì nhận thức được
điều ấy, người dân Vạn Phúc đầy tâm huyết, đã huy động xã hội hóa đầu tư
trên hàng chục tỷ đồng, cùng rất nhiều công sức của nhân dân để đình –
chùa – miếu và khu thờ tổ nghề dệt được đồng bộ về kiến trúc như hiện
nay. Đây là những di sản quý báu không chỉ của người dân Vạn Phúc mà còn
là di sản quốc gia. Chúng tôi tự hào về những thành quả của mình…”.
Theo lãnh đạo địa phương, cụm di tích Vạn Phúc được trùng tu từ năm 2010
nhân dịp Đại lễ nghìn năm Thăng Long, đến nay cơ bản hoàn chỉnh đồng bộ
trên cơ sở giữ nguyên được kiến trúc cổ xưa.
Sắc phong đầu tiên của bà A Lã Đê Nương.
Theo
cụ Đỗ Quang Vĩnh, 76 tuổi, người sinh ra và lớn lên ở làng Vạn Phúc:
“Nói đến Vạn Phúc mà không nói đến lịch sử hào hùng của người dân nơi
đây trong các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm thì là một thiếu sót
lớn. Cụm di tích đình – chùa – miếu Vạn Phúc từng là nơi xuất phát của
nhiều phong trào đấu tranh chống quân xâm lược. Khu vực này cũng là nơi
người dân Vạn Phúc che giấu cán bộ cách mạng, tập hợp sức người, sức của
chi viện cho tiền tuyến… Năm 1946, Bác đã về sống và làm việc 16 ngày
đêm tại một ngôi nhà ở làng Vạn Phúc, nay thuộc hệ thống di tích bảo
tàng nhà lưu niệm Bác Hồ. Chính tại ngôi nhà này, Bác đã viết Lời kêu
gọi toàn quốc kháng chiến. Di tích này đang được chính quyền và người
dân làng Vạn Phúc đề nghị quy hoạch, mở rộng và trùng tu, tôn tạo trong
thời gian tới nhằm giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ”.
Ông
Đỗ Xuân Thủy, Trưởng ban tổ chức lễ hội phường Vạn Phúc cho biết: “Với
lợi thế nhà lưu niệm Bác Hồ, cụm di tích đình – chùa –miếu và làng nghề
dệt lụa cổ, mỗi năm Vạn Phúc đón trên 10.000 lượt khách nước ngoài và
80.000 lượt khách trong nước đến tham quan, dự lễ hội và mua sắm trao
đổi sản phẩm làng nghề. Đây là niềm tự hào nhưng cũng là trách nhiệm của
người dân làng Vạn Phúc. Chúng tôi sẽ cố gắng gìn giữ, xây dựng một Vạn
Phúc vừa cổ kính, hiện đại, vừa văn minh, thanh lịch trong mắt du khách
trong và ngoài nước. Hãy đến với Vạn Phúc để tham quan và cảm nhận…”.
Theo: PL & XH