Từ
xưa, Tân Châu đã nổi tiếng với nghề ươm tơ dệt lụa. Đây cũng chính là
nơi sáng tạo nên loại lụa Mỹ A nổi tiếng một thời. Theo những người lớn
tuổi kể lại thì ngày xưa, chị em phụ nữ mà có được một bộ quần áo may
bằng lãnh Mỹ A thì thật là sang trọng. Bộ quần áo ấy chỉ dành để mặc vào
những ngày lễ, tết. So với lãnh Mỹ A, vải "xá xị Xiêm" - một loại lụa
Thái Lan nổi tiếng thời đó - cũng không sánh bằng.
Bên nàng mặc lãnh Mỹ A
Đưa đò sang chợ, tưởng xa hóa gần.
Câu
ca truyền miệng từ xưa quanh các bến đò ngang ở đất Tân Châu này chắc
hẳn nhiều người còn nhớ. Đó không chỉ là lời tán tỉnh cô gái đẹp của anh
lái đò, mà câu ca còn hàm ý kết luận rằng "người đẹp nhờ lụa"... Mà
phải là lụa Tân Châu mới càng làm tôn thêm nét duyên dáng, đến nỗi chàng
lái đò cảm thấy dòng sông như ngắn lại khi có cô gái mặc lãnh Mỹ A ngồi
cạnh.
Khi
nghiên cứu về làng nghề của quê hương, nhà văn Mai Văn Tạo mới biết
rằng, có một thời, lụa Tân Châu từng có mặt ở Singapor, Philippin và cả
quốc gia nổi tiếng về nghề dệt vải là Ấn Độ, bởi nó được giới thượng lưu
và hoàng tộc thời đó rất yêu thích.
Sáng trăng trải chiếu hai hàng
Bên anh đọc sách, bên nàng quay tơ
Quay tơ phải giữ mối tơ
Dẫu năm bảy mối cũng chờ mối anh...
Khung
cảnh thanh bình trong bài thơ trên là hình ảnh thời kỳ đầu của nghề ươm
tơ, dệt lụa ở Tân Châu. Thời đó, người ta dệt lụa theo khung dệt cổ.
Khổ vải dệt ra chỉ rộng khoảng bốn tấc, khi may quần áo phải nối vải nên
không đẹp. Dần dần, làng nghề tạo ra khung dệt khổ 8 tấc, rồi 9 tấc,
đồng thời nghiên cứu làm cho lụa đẹp hơn, bền hơn với nhiều hoa văn tinh
xảo như: cẩm tự, hoa dâu, hoa cúc, mặt võng, mặt đệm v.v...
Độc
đáo nhất có lẽ là kỹ thuật nhuộm lụa từ trái mặc nưa, một kỹ thuật làm
cho lụa Tân Châu đen tuyền, óng ả, quần áo mặc đến rách mà vải vẫn không
bị xuống màu. Đây chính là phát kiến của người làng nghề xưa, nền tảng
khiến cho lụa Tân Châu nổi tiếng một thời. Nhưng cho đến bây giờ, không
ai biết chính xác người nào đã tìm ra cách nhuộm này. Chỉ biết rằng hồi
đó, mỗi năm, người làng nghề phải qua Campuchia mua hàng trăm tấn trái
mặc nưa mới đủ dùng. Sau này, người Việt trồng thử, thấy được nên trồng
nhiều đến ngày nay.
Theo
tư liệu thì trước năm 1945, ở Tân Châu đã có "nhà tằm" lớn của tư nhân,
thu hút nhiều thợ ươm tơ, thợ dệt, thợ nhuộm vào làm. Rồi từ "nhà tằm"
này, những người thợ học hỏi, trao đổi kinh nghiệm tay nghề cho nhau.
Đến thập niên 1960 thì ở Tân Châu đã có hàng trăm nhà dệt quy mô lớn nhỏ
khác nhau. Nhiều nhà dệt tiếng tăm còn mãi đến bây giờ như Đỗ Phước
Hòa, Trần Văn Tôn, Trịnh Thế Nhân, Trần Văn Nho v.v... Một số con cháu
của họ vẫn còn nối nghiệp gia đình đến ngày nay.
Lụa
Tân Châu nổi tiếng nhờ dệt bằng tơ tằm. Để có những cuộn tơ vàng óng ả,
người Tân Châu đã phải trải qua những tháng ngày trồng dâu nuôi tằm vất
vả quanh năm. Có những năm, ruộng dâu trồng đến hơn 10.000 hecta, trải
dài từ Tân Châu, Chợ Mới đến tận biên giới Campuchia, mới đủ cung cấp
cho tằm ăn.
Nghề
nào cũng vất vả, cũng phải chịu gian nan, khổ cực mới gặt hái được
thành công. Với người Tân Châu, nghề trồng dâu nuôi tằm cũng khá vất vả.
Từng có câu tục ngữ : "Làm ruộng ăn cơm nằm, làm tằm ăn cơm đứng". Tằm
phải được chăm sóc suốt ngày đêm, nhất là trong giai đoạn đưa tằm lên
bủa giăng tơ. Tuy nhiên, đây cũng là giai đoạn vui nhất của làng nghề,
cũng giống như ngày nông dân ra đồng thu hoạch vụ mùa.
Sau
những bước thăng trầm, làng nghề tơ lụa Tân Châu nay lại được vực dậy,
con tằm lại tiếp tục nhả tơ. Ruộng dâu, vườn mặc nưa sống lại. Không
những vậy, làng nghề phải nhập thêm kén ươm từ Bảo Lộc, Lâm Đồng về mới
đủ cung cấp cho nhu cầu sản xuất. Tuy nhiên, nếu đem so sánh với các mặt
hàng vải vóc hiện đại và đa dạng ngày nay, tơ lụa Tân Châu tỏ ra là một
loại hàng khiêm tốn. Nó kén chọn người tiêu dùng, hoặc chủ yếu đáp ứng
cho các trào lưu.
Đối
với các nhà thiết kế thời trang chuyên nghiệp thì lụa Tân Châu là một
sản phẩm thuần Việt, đậm đà tính dân tộc và là niềm tự hào của người
Việt nếu chúng ta biết sử dụng chính lụa Việt Nam để tô đẹp thêm nét
duyên dáng của phụ nữ Việt Nam.
Nhà
thiết kế thời trang Võ Việt Chung đã chọn tơ lụa Tân Châu làm chất liệu
chính trong nhiều chương trình giới thiệu thời trang và anh đã thành
công ngoài sự mong đợi. Chính sự mềm mại và hoa văn phong phú, độc đáo
của lụa Tân Châu đã gợi nên những ý tưởng sáng tạo trong anh. Những mẫu
thiết kế bằng chất liệu lụa Tân Châu của anh đã được giới thiệu trong
đợt Liên hoan Du lịch ĐBSCL tại An Giang.
Ngày
nay, lụa Tân Châu đang từng bước tìm lại sức sống xưa của mình. So với
thập niên 50 - 60 thì sản lượng còn kém xa, nhưng chất lượng tơ lụa thì
đã ngang tầm với những quốc gia có ngành tơ lụa phát triển. Những sản
phẩm bền và đẹp như hiện nay là kết quả của cả một quá trình người làng
nghề không ngừng học hỏi, đổi mới công nghệ và luôn tìm ý tưởng sáng tạo
nên những mẫu mã mới, đáp ứng nhu cầu của khách hàng./. Theo: svhtt&dl-Angiang |