Không một mạch lên Mẫu Sơn như mọi bận mà chập chùng bải hoải, mà
chồn chân hơn mười tiếng đồng hồ xe con. Cật lực chạy chỉ hơn ba tiếng
nhưng mất đứt bảy giờ đồng hồ để đợi thông đường từ ngã ba quốc lộ 4B
Lộc Bình rẽ lên vì đường tắc tỵ bởi hội Bắc Nga.
Anh công an ngó vẻ sốt ruột của đám khách xuôi, cười độ lượng, các
bác không coi tivi nên không biết. Đã có thông báo từ nhiều ngày trước
Lễ hội Bắc Nga năm nay hoành tráng lắm hàng vạn người đổ về đây nên cấm
đường suốt mấy giờ... Hỏi thêm mới hay, thông báo ấy là trên tivi Lạng
Sơn mà mình thì đang ở... Hà Nội!
Rồi cũng thông đường. Rồi cũng bắt vào khúc dốc ngược Mẫu Sơn. Trong
ánh đèn xe, chợt loáng thoáng những vệt sáng trắng của bít bùng xanh.
Thì ra hoa thông! Trăm hoa thì nở tháng Giêng/Chỉ mình hoa sở rở riêng tháng Mười.
Từ tháng Mười âm, hoa thông nở bắt luôn sang Giêng. Chợt nhoáng nhoàng
trong ký ức những mảng những đốm hoa thông năm xa tao loạn trận mạc ấy?
Một phần của những cơn cớ như vừa nhắc trên đây có thể là kỷ niệm ngăn
ngắt lạnh của 35 năm trước? Đồng Mỏ. Nơi sơ tán của cơ quan tỉnh Lạng
Sơn.
Để lại Thẻ Nhà Báo cùng tư trang để bám theo đơn vị bộ đội
chủ lực cơ động về Na Sầm. Đêm ấy, thời điểm ấy đối phương đã tuyên bố
rút nhưng không hiểu sao xe chở quân cứ phải đi đèn gầm? Đến một đoạn xe
hỏng dừng lại chữa. Bạt ngàn thông bên vệ. Loáng vội đèn pin sang bên,
những đốm hoa thông ăn đèn lóa sáng. Chả để ý nhưng hình như từng ngần
ấy năm, 35 năm, cái giống hoa thông cứ bùng sáng như thế mỗi độ Giêng
hai này hay giống ấy vài năm mới nở một lần? Chẳng biết nữa? Nhưng đêm
lạnh trên Mẫu Sơn tự dưng cứ trằn trọc vì những cơn cớ lẩn thẩn...
Đã trưa trật rồi mà trên đỉnh Mẫu Sơn vẫn âm u mây mù. Quen chân sải lên
cái chòi thèo đảnh không biết ai làm bên cột phát sóng truyền hình
chừng như để cho khách du lịch ngắm cảnh mỗi lúc giời trong. Bên phía
mịt mù kia là Khu tự trị Choang Quảng Tây.
Gần mười cây số vuông khu du lịch Mẫu Sơn có chung đường biên 1,8 km,
bên kia hình như là Ái Điểm? Chắc cũng rỗi hơi lẫn cơn cớ không đầu
cuối như mình, du khách xuôi vẫn tấp nập ngược Mẫu Sơn. Về cái xã đường
biên cuối huyện Lộc Bình này.
Trong những mịt mù sương khói, từ phía cuối dốc chốc chốc lại nhô thò
ra những con xe đời mới. Chắc cũng nghe những là Mẫu Sơn có băng có
tuyết. Có đấy nhưng giời đột ngột chuyển ấm. Hai thứ vưu vật băng tuyết
thiên nhiên ban tặng Mẫu Sơn bỗng trụi thùi lúi. Nhưng cô bé nhà khách
đã kịp khoe với khách một khúc ngắn clip cảnh băng tuyết trong cái điện
thoại cô tự quay.
Ban nãy bên bếp lửa ngồi lâu đã vạc, tôi được ngồi với hai người mà
riêng trích đoạn trong câu chuyện với họ đã làm nên một phần biên niên
của Mẫu Sơn?
Người thứ nhất như một già làng của Mẫu Sơn? Ông người Dao có họ
Đặng, Đặng Tăng Phúc. Ông Phúc những năm xa ấy là thầy giáo kiêm chủ
tịch xã Mẫu Sơn nhiều năm. Rồi những năm gần, ông được cất nhắc phụ
trách ngành Lâm nghiệp Lạng Sơn rồi trưởng Ban định canh định cư của
tỉnh.
Chuyện với ông, tôi được tường thêm thứ rượu Mẫu Sơn bày bán nhan
nhản trên địa bàn xứ Lạng, rượu mang mác dổm của bọn vớ vẩn thì không
nói làm gì nhưng rượu Mẫu Sơn thứ thiệt nấu bằng thứ men lá chưng cất ra
làm sao ủ trong chum để trong hầm bao lâu làm nên thứ rượu Mẫu Sơn độc
đáo.
Chính nhà ông Phúc hiện nay là chủ một quán rượu lớn của Mẫu Sơn mà
ông và bà vợ là tác giả trực tiếp của những công đoạn vất vả nhiêu khê
ấy. Rồi thứ ếch rừng xứ Lạng chỉ có duy nhất ở rừng Cống Sơn (của huyện
Cao Lộc) và Mẫu Sơn của huyện Lộc Bình mấy lần trước lên Mẫu Sơn tôi
được nếm món ếch nướng lá thơm.
Môi trường sinh thái sản sinh ra giống ếch quý này lẫn cái mẹo đánh
bắt được, ông Phúc cũng rành lắm. Du khách buổi ngày đông tháng giá lên
Mẫu Sơn muốn thưởng thức thì hơi hiếm những cũng có. Ếch được ướp trong
ngăn đá. Rã đông, nhưng thịt nhạt. Mà chính hiệu phải là mùa hè thì ếch
tươi mới gọi là thơm ngon.
Chuyện sản vật chuyện làm ăn lan man dắt tôi về những bức tường sập hồi
tao loạn 35 năm trước, lúc chập chờn lúc hiển hiện trong sương Mẫu Sơn.
Chúng cứ sừng sững như thế, như một thứ chứng tích cái thời đau thương
gian khó.
Xã giáp biên Mẫu Sơn đây, gió lành gió dữ gì, hình như phải hứng đầu
tiên cái đã? Năm xa ấy, Mẫu Sơn người chết nhà cháy, những cán bộ xã như
ông Phúc phải tất tả cùng hiểm nguy với bao việc mà cực nhất là việc tổ
chức cho dân sơ tán.
Rồi phối hợp với bộ đội bao thứ để an dân. Chừng như ông Phúc không
muốn nhắc muốn nói nhiều về những ngày tất tả ấy mà ông muốn bộc bạch
thêm những trăn trở.
Trăn trở băn khoăn từ ngày yên hàn ấy đến nay 35 năm rồi mà 8 thôn
bản của Mẫu Sơn với hơn 1.300 dân với 98% người Dao hơn 50 hộ nghèo và
có tới 21 % hộ cận nghèo.
Cũng xoay xỏa đủ cách, tỉnh, Trung ương cũng hỗ trợ nhiều, cũng tính
chuyển đổi diện tích lúa ấy ngô ấy ra thứ gì giá trị hơn được tiền hơn
nhưng vẫn chưa có lối ra. Lại có chuyện dân Mẫu Sơn nhập vào nạn di cư
tự do.
Tôi nghe thêm chuyện dân Mẫu Sơn đương thoát nghèo bằng một việc xuất
khẩu lao động đột xuất. Đó là cách nói vui của việc cánh thanh niên của
Mẫu Sơn thường sang bên huyện Minh Ninh của Khu tự trị Choang làm thêm.
Làm gì? Thôi thì đủ việc vì bên ấy trung tâm thương mại Ái Điểm mở ra
đến lắm việc. Chế biến thuốc bắc. Phu hồ.
Vận chuyển vật liệu , xây cất... Nghe nói công xá người ta trả cao
hơn bên mình. Như việc chặt mía chả hạn. Ngày cơm nuôi cộng với 80 tệ.
Nhẩm tính giắt lưng hơn 200.000 đồng mỗi ngày. Một nét riêng có lẽ không
hiếm ở những nơi có chung đường biên với Trung Quốc là bà con hai bên
có chung họ hàng và mối quan hệ làm ăn thân tình lâu đời. Mẫu Sơn cũng
có.
Nghe nói bên ấy họ tổ chức cho người bên này sang làm ăn khá chu đáo
cẩn thận. Những tay thầu trực tiếp liên hệ với người nhà nói rõ làm
những việc gì, công xá ra sao có người trực tiếp mang tiền sang đưa tận
tay. Vậy nên không có cái nạn cai thầu ăn bớt ăn chặn tiền công của
người làm thuê. Được cái nữa là chặn đứng những anh ham rượu chè cờ bạc
nướng tiền công đáng lẽ mang về cho vợ con vào việc đỏ đen.
Người thứ hai bên bếp lửa trong ngôi nhà rộng thênh xây kiên cố theo lối
mới chính là vị chủ nhà. Ông Sính. Có người gọi là ông Sinh. Du khách
dưới xuôi lên Mẫu Sơn nhiều lần dường như quá quen với ông Sính.
Như thứ huyền thoại thi thoảng lại nhô ra trong sương khói Mẫu Sơn...
Ông Sính vốn là dân Hà thành, từng bôn ba khắp trong Nam ngoài Bắc từng
chỉ huy đội xây dựng thiện chiến nếm cơm khắp thiên hạ. Rồi một ngày
đẹp giời gần mươi lăm năm trước, ông quyết định giắt lưng hơn 1.000 cây
vàng lên Mẫu Sơn làm ăn. Ông làm gì? Xây một khu nhà nghỉ theo lối mới.
Thời điểm ấy, trong khu nghỉ mát Mẫu Sơn khu biệt thự của ông Sính là
nhất và bây giờ cũng còn bắt mắt.
Thật khó mà biết được doanh số doanh thu thực. Tỷ như một đêm nghỉ
của ba anh em trong nhóm tôi cộng với bữa ăn tối, ăn sáng (một con gà,
thịt lợn theo lối quay và mì tôm) nhân viên ông Sính lấy triệu rưỡi.
9 phòng nghỉ để ý suốt ngày cũng không phải xôm tụ khách trọ? Bình
quân ngày thưa ngày nhặt liệu ông Sính đã hồi vốn? Nhưng có thứ khó tính
ấy là khu biệt thự ông Sính như một vựa rượu nổi tiếng của Mẫu Sơn, của
xứ Lạng.
Ông hé chuyện dân Mẫu Sơn có 800 hộ nhưng có quá nửa chuyên nấu rượu
bán cho ông. Ông Sính dộng gót ủng cồm cộp xuống sàn xi măng nơi đặt bếp
lửa rằng dưới này là một hầm rượu chứa gần ba mươi chum đại, mỗi chum
gần trăm lít.
Ông hào sảng khoát tay sang khu nhà nghỉ bên cạnh nói rằng bên dưới
hai tầng hầm kia cũng hàng ngàn lít rượu. Không biết ông có ngâm ủ cẩn
thận theo phương thức, công thức của ông Đặng Tăng Phúc không nhưng hãng
rượu của ông Sính có đầu ra. Nhiều cơ sở là khách hàng của ông cất
rượu theo kiểu bán buôn. Rồi cả hưởng phần trăm chiết khấu hoa hồng gì
gì ấy.
Ông Sính đặt những mẫu cút, nậm theo thiết kế của ông và đăng ký tên
nhãn rượu có tên là Trà Ký của riêng mình. Hình như loáng thoáng có lần
trên mâm ăn vùng Xứ Lạng, tôi đã ngó thấy nhãn rượu này rồi? Mà không
chỉ địa bàn của Xứ Lạng?
Có lẽ cũng chả nên tò mò phương thức kinh doanh của ông Sính! Nhìn ông
có vẻ là một người bình thường, nhưng chắc chắn phải khôn ngoan. Thời
buổi kinh tế thị trường đầy những bất trắc khôn lường mà dám bầy ra một
cuộc chơi hơi bị hoành tráng này thì đó cũng là một thứ tiêu chí, một
thông điệp nào đấy? Sự yên hàn chẳng hạn? Vác hơn ngàn cây vàng lên vùng
biên viễn này mà đặt cược với nơi cùng hương tịch nhưỡng bốn mùa mù mịt
những sương khói, nhãn quan của một thương nhân có lẽ cũng phải tỏ hơn
dân thường?
Yên hàn và yên hàn. Ông Phúc ông Sính cùng cư dân bản địa và du khách đến Mẫu Sơn, ai mà chẳng tha thiết?
Nhưng cái yên hàn, nói như khẩu khí bây giờ, không phải chốc nhát mà là bền vững.
Mà sự bền vững chiến lược lâu dài, vĩnh cửu ấy phải có sự đồng điệu trợ giúp của thời cuộc cùng sự chèo lái của cả... Cao Xanh?
Và gì gì nữa?
Đêm 17/2/2014
... Tại chòi ngắm cảnh mà tôi tạm gọi là vọng lâu ngó sang bên Trung
Quốc, trong mịt mù khói sương, một người đàn bà đứng tuổi trải tờ báo cũ
trên bệ xi măng. Rồi bà thong thả bầy trái cây, hoa tươi cùng với vàng
hương. Trong hơi sương bảng lảng, ẩn hiện hình người đứng chắp tay khấn
khứa điều chi đó hồi lâu cung cách ngó rất chỉn chu thành tâm. Buổi
chiều tôi gặp lại bà dưới chỗ khu nhà nghỉ. Trong câu chuyện làm quen,
khi anh bạn đồng nghiệp tò mò hỏi lại việc ban nãy trên vọng lâu, bà
cười rất tự nhiên rằng, các anh biết trên đỉnh Mẫu Sơn này không có ngôi
chùa nào. Nhưng giữa nơi sương khói trên đỉnh thiêng này tôi muốn bạch
với trời đất cùng thánh thần việc cầu an của mình...
Theo: tienphong