Sản phẩm nghệ thuật tâm linh
Cách đây khoảng 2500 năm tại Ấn Độ, Phật Tổ ngồi dưới gốc bồ đề và ngộ ra giáo lý của Phật giáo. Từ đó, cây bồ đề được biết đến như là cây của giác ngộ, học vấn và thức tỉnh. Trải dài qua nhiều năm, cây bồ đề đã được đưa về và trồng nhiều ở Việt Nam.
Năm 2010, nhân dịp kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, tại Ninh Bình đã trồng một hàng cây bồ đề khoảng 3.000 gốc dọc con đường khoảng 15km nối từ phố cổ Hoa Lư, thành phố Ninh Bình đến chùa Bái Đính. Đến nay, hàng cây phát triển xanh tốt, tán cao rộng.
Người dân hái lá bồ đề.
Xuất phát từ ý nghĩa biểu tượng mang giá trị tâm linh của cây bồ đề cùng với thế mạnh của vùng nguyên liệu, những người dân xã Gia Sinh với nòng cốt ở Hợp tác xã (HTX) Sinh Dược đã tìm tòi nghiên cứu, tạo ra những bức tranh lá bồ đề được tỉnh Ninh Bình đánh giá là sản phẩm OCOP tiềm năng 5 sao.
Theo chị Trịnh Thị Lý – Phó Giám đốc HTX Sinh Dược cho biết: “Ngoài hàng ngàn cây bồ đề được trồng dọc tuyến đường Tràng An-Bái Đính, HTX Sinh Dược còn trồng khoảng gần 1ha cây bồ đề ở xã Gia Sinh để chủ động nguồn nguyên liệu cho sản xuất”.
Người dân xã Gia Sinh lựa những chiếc lá cứng, xanh thẫm có hình khối đẹp để làm nguyên liệu tranh.
Để tạo ra những tác phẩm từ lá bồ đề, người dân phải thu hoạch lá vào khoảng tháng 7, tháng 8 hằng năm. Đây là thời điểm có nhiều lá già với phần gân dẻo dai, đạt chất lượng tốt nhất để sơ chế.
Lá sau khi hái được ngâm nước vôi trong.
Sau thu hoạch, lá được ngâm trong nước vôi từ 1-2 tháng để phần thịt phân hủy. Người dân sẽ dùng bàn chải chà sạch phần thịt lá, chỉ để lại gân, sau đó phơi khô nhẹ và nhuộm màu. Tất cả công đoạn trên đều được thực hiện thủ công, tránh cho lá bị rách.
Người dân làm sạch các chi tiết nhỏ trên xương lá bồ đề một cách tỉ mẩn.
“Chất dùng để nhuộm lá thường là màu nước pha với hợp kim, vừa giữ cho phần gân mỏng manh của lá được cứng cáp, không bị ố màu, đồng thời khi nhìn dưới ánh sáng sẽ mang lại hiệu ứng lấp lánh rất đẹp mắt”, chị Lý nói.
Nhuộm màu xương lá bồ đề tạo màu vàng tươi.
Những chiếc lá bồ đề sau khi được sơ chế sẽ đính kết để tạo thành các bức tranh tinh xảo. Mỗi bức tranh lá bồ đề được làm từ 7 - 10 ngày hoặc có thể lâu hơn, tùy vào kích thước hay độ khó khác nhau. Đối với những bức tranh dát vàng, pha trộn thêm chất liệu khác, thời gian làm có thể mất cả tháng bởi quy trình chế tác rất khắt khe, tỉ mỉ.
Phát triển kinh tế địa phương
Nghề làm tranh từ lá bồ đề đã quy tụ nhiều nghệ nhân của huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình và mang tạo việc làm cho khoảng 50 lao động tại địa phương… Với bình quân thu nhập từ 7-10 triệu đồng/tháng, nghề làm tranh đã góp phần giải quyết vấn đề việc làm cho người lao động.
Sau khi lá bồ đề được làm sạch rải lá bồ đề trên các nong tre để phơi khô dưới ánh nắng.
“Dịp đầu năm du khách đến Ninh Bình thưởng ngoạn tăng cao, các sản phẩm từ tranh lá bồ đề làm ra đến đâu hết đến đó. Gắn bó công việc làm tranh, tôi không chỉ có thêm thu nhập mà còn thỏa niềm đam mê bởi mỗi tác phẩm làm ra đến tay mọi người sẽ lan tỏa được ý nghĩa sâu xa của lá bồ đề”, chị Lý nói.
Nghề làm tranh từ lá bồ đề tạo việc làm cho nhiều lao động tại địa phương.
Sản phẩm tranh lá bồ đề cũng chính là kết quả của sự sáng tạo của người dân nơi đây và dần trở thành sản phẩm đặc trưng của vùng đất này. Trong đó, có những tác phẩm tranh có giá trị cao như: Bồ đề ngàn năm, Đức Phật giác ngộ dưới gốc cây bồ đề, những tác phẩm hoa sen khổ lớn hay những bức tranh chim khổng tước, hồng hạc - các loài chim mang vẻ đẹp cao quý và có ý nghĩa trong Phật giáo.
Đặc biệt có những tác phẩm khắc họa chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, bản đồ nước Việt, tranh trống đồng được làm từ lá bồ đề.
Những bức tranh từ lá bồ đề.
Năm 2020, sản phẩm tranh lá bồ đề của HTX Sinh Dược được tỉnh Ninh Bình cấp chứng nhận OCOP 4 sao. “Với định hướng phát triển các tour, tuyến du lịch tâm linh của tỉnh, sản phẩm tranh lá bồ đề của HTX Sinh Dược đã trở thành một sản phẩm quà tặng du lịch đặc sắc mang đậm dấu ấn lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng của vùng đất Cố đô. Chúng tôi cũng đã gửi hồ sơ đề nghị cấp chứng nhận sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia đối với sản phẩm này”, bà Nguyễn Thị Lan Anh – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Ninh Bình cho biết.
Phát triển du lịch trải nghiệm từ tranh lá bồ đề.
Từ những chiếc lá bồ đề mộc mạc, qua bàn tay khối óc của những dân xã Gia Sinh đã trở thành những tác phẩm nghệ thuật mang đậm triết lý của Nhà Phật. Đây cũng là câu chuyện về những người trẻ dám nghĩ dám làm như một tình yêu với đất Cố đô.