Đông Triều được
chính sử ghi là quê hương gốc của nhà Trần. Sau đó, nhà Trần chuyển về
Nam Định rồi phát tích đế vương ở đó. Chính vì thế, Đông Triều gắn bó
mật thiết với lịch sử, văn hóa nhà Trần. “Không chỉ là quê gốc, Đông
Triều còn là trung tâm văn hóa tâm linh tiêu biểu, nơi có nhiều địa thế
đẹp, được nhà Trần chọn làm nơi xây dựng lăng mộ của 8 vị hoàng đế”, TS
Bùi Minh Trí, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu kinh thành cho biết.
“Hai trong 8 lăng mộ ở Đông Triều đã được khai quật
và báo cáo tại hội nghị Thông báo khảo cổ học mới đây cho thấy rõ hơn vị
trí của khu văn hóa tâm linh này. Nó còn hé mở khả năng tái hiện lại
khu lăng mộ đó”, TS Trí nói. Hai khu lăng đó là Phụ Sơn lăng của vua
Trần Dụ Tông, vị vua đời thứ 7 nhà Trần và Nguyên lăng của vua Trần Nghệ
Tông, vị vua đời thứ 8 nhà Trần.
Kiến trúc phức tạp
Như nhiều lăng tẩm khác, trải qua thời gian và biến
cố lịch sử, Phụ Sơn lăng nay chỉ còn là phế tích. Tuy thế, cuộc khai
quật năm qua cho thấy đây là khu lăng mộ có quy mô khá lớn, diện tích
rộng hơn 3.000 m2 với nhiều công trình kiến trúc bằng gỗ, mái lợp ngói
mũi sen.
Các nhà khảo cổ đã xác định được bó nền phía nam, giả
định các móng trụ tương ứng. Qua đó, xác định được một kiến trúc hình
chữ nhật chạy dài kết cấu nhiều gian, nhiều hàng cột, mỗi hàng hai cột,
khoảng cách bước gian đầu hồi hơn 2 m, khoảng cách giữa các cột hơn 3 m.
Bên cạnh đó, nền lát cuội lại chưa rõ chức năng vì có cao độ thấp hơn
mặt sân trung bình 10-15 cm. Độ chênh như vậy cho thấy đây không phải là
sân hành lễ bởi sân hành lễ thường thấp hơn nhiều.
Các nhà nghiên cứu còn tìm thấy dấu vết tường bao là
manh mối quan trọng xác định ranh giới khu lăng tẩm. Cộng với tư liệu
trong sách Trần triều thánh tổ các xứ địa đồ, các nhà khoa học có cơ hội
tìm hiểu đầy đủ hơn về cấu trúc tường, cổng nam của lăng, cũng như tổng
thể các vòng tường bao quanh lăng.
Là người có công lấy lại ngôi báu từ tay của Dương
Nhật Lễ nhưng với tính cách nhu nhược, thiếu bản lĩnh, vua Trần Nghệ
Tông đã để quyền lực dần rơi vào tay Hồ Quý Ly. Ông để biên cương bị
Chiêm Thành quấy phá, kinh đô Thăng Long nhiều lần rơi vào tay giặc.
Trần Nghệ Tông cùng với vua em là Trần Dụ Tông trước đó làm cho triều
đại nhà Trần suy vong.