Thiếu tư liệu để nghiên cứu, phục dựng
Theo lời TS. Trần Minh Đức, Viện Khoa
học Công nghệ Xây dựng miền Trung thì hiện nay công tác trùng tu di tích
kiến trúc gỗ đang gặp khó khăn, nhất là phân tích ảnh tư liệu. Nếu may
mắn có ảnh thì có thể có được các thông số về cấu tạo bộ khung gỗ, tên
vật liệu và cấu kiện, tỷ lệ các phần của công trình. Thậm chí có thể xác
định (tính toán, đo) được kích thước cấu kiện. Hàng năm tại Huế có hàng
trăm di tích kiến trúc gỗ truyền thống cần được đầu tư tu bổ, bảo tồn.
Tuy nhiên việc hoàn chỉnh quy trình thiết kế cũng như các hướng dẫn kỹ
thuật, chế độ chính sách quản lý ngày càng trở nên cấp thiết và có ý
nghĩa trong công cuộc bảo tồn di sản văn hóa dân tộc.
Nghiên cứu kiến trúc gỗ truyền thống
là đề tài luôn được đặt ra đối với các nhà nghiên cứu và những người
đang gánh vác trách nhiệm bảo tồn di sản văn hóa, đặc biệt là giới
nghiên cứu bảo tồn ở các nước Đông Á. Việc hiểu rõ vật liệu, phương pháp
chế tác, kết cấu và những tác nhân ảnh hưởng đến công trình gỗ sẽ là cơ
sở quan trọng để những nhà bảo tồn thực hiện trách nhiệm lớn lao. Với
Huế, một thành phố đang lưu giữ hai di sản văn hóa thế giới, ngoài các
công trình kiến trúc gỗ thuộc quần thể di tích Cố đô Huế đã được UNESO
công nhận là di sản văn hóa, Huế còn có một hệ thống các nhà Rường
truyền thống không kém phần đặc sắc được các nhà nghiên cứu văn hóa và
lịch sử đánh giá cao. Tuy nhiên, vấn đề nghiên cứu để bảo tồn và gìn giữ
các công trình này vẫn đang là một thách thức, là nỗi niềm trăn trở của
các nhà quản lý và chuyên môn ở tỉnh Thừa Thiên-Huế.
Còn những quần thể di tích khác như
Hội An, các làng cổ, làng nghề truyền thống thì số liệu ghi rất ít. Số
liệu các nguồn phong cách kiến trúc và môtíp trang trí còn ít hơn. Nhiều
thay đổi của công trình không được ghi nhận cùng thời điểm sự kiện lịch
sử.
Lầu Ngũ Phụng - một di tích kiến trúc gỗ truyền thống đang được tiến hành trùng tu
Nên trùng tu di sản theo định kỳ
Tại hội thảo, các chuyên gia, nhà
nghiên cứu và quản lý đã trao đổi, thảo luận về kiến trúc gỗ truyền
thống Nhật Bản để từ đó học hỏi kinh nghiệm và đề ra phương án bảo tồn,
bảo quản. Ồng Mitsuhiko Nakamura, Giám đốc Điều hành Hiệp hội KTS và
KSXD Nhật Bản chia sẻ kinh nghiệm về mục đích của Shikinen Sengu (việc
xây dựng lại đền) được thực hiện theo chu kỳ 20 năm, nhằm tránh tình
trạng bị hư hỏng xuống cấp sau một thời gian dài. Ngoài ra, một mục đích
khác của Shikinen Sengu là thời gian 20 năm được xem là chu kỳ đảm bảo
sự chuyển giao các kỹ thuật và kỹ năng truyền thống từ thế hệ này đến
thế hệ tiếp theo, không có sự đứt đoạn giữa các thế hệ.
Đơn cử như Đại Đền Ise ( Nhật Bản) gồm
có 125 gian thờ với tên hiệu của các thần, trung tâm của Naiku (gian
bên trong) để thờ Amaterasu-Omikami, vị thần tôn kính của gia đình hoàng
tộc và Geku (gian bên ngoài) nơi thời Toyouke-Omikami, vị thần khắc chế
lũ lụt…Vì thế khi tiến hành trùng tu, người thợ rất chú ý đến tác động
của khí hậu và việc gìn giữ hình thức căn bản của truyền thống Nhật
Bản. Công trình này được đánh giá là có giá trị kiến trúc cao với việc
sử dụng gỗ và nguyên liệu cỏ răng cưa, và cấu trúc vẫn để nguyên dạng tự
nhiên của các vật liệu đó. Theo lời ông Mitsuhiko Nakamura, Việt Nam và
Nhật Bản cần có sự hợp tác toàn diện trong công tác trùng tu các di
tích kiến trúc gỗ truyền thống.
Khu vực TrườKng Lang - một trong những công trình kiến trúc gỗ độc đáo đang được trùng tu
Trong khi đó đánh giá về quá trình
trùng tu các di tích kiến trúc gỗ truyền thống thuộc quần thể di tích
Huế, TS. Phan Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm BTDT Cố đô Huế đã chỉ ra
rằng, những khó khăn về thời tiết ảnh hưởng không nhỏ đến các công trình
kiến trúc gỗ truyền thống. Theo TS. Phan Thanh Hải, trong quá trình
trùng tu, tôn tạo di tích kiến trúc gỗ tại Huế, ngoài việc chú ý tới kết
cấu gỗ truyền thống của Việt Nam, phải lưu tâm đặc biệt tới những tác
động từ thời tiết, tới tổng thể của kiến trúc, nhất là mưa Huế thường
kéo dài dẫn đến sự thấm dột, gây ẩm mục và hủy hoại liên kết của các cấu
kiện gỗ bên trong. Do đó, cần chú trọng đặc biệt đến các giải pháp cho
hệ mái. Cùng với đó, nền đất tự nhiên yếu do thường xuyên bị ngập lụt
dẫn đến sự nghiêng lún cục bộ của nền móng kiến trúc, tác động xấu đến
sự ổn định của kết cấu khung gỗ bên trên. Chính vì vậy, để kéo dài tuổi
thọ của di tích kiến trúc gỗ, nền móng kiến trúc phải được gia cố một
cách chắc chắn trong quá trình xây dựng hoặc tu bổ.
Theo: Đại Đoàn Kết - Trang Hạ |