Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết nếu
Indonesia, Philippines không nhập khẩu lại trong tháng 10, kế hoạch
xuất khẩu 7 triệu tấn gạo năm 2013 là không tưởng.
Từ trước đến nay, thị
trường truyền thống gồm các nước Philippines, Indonesia, Malaysia luôn
nhập khẩu ổn định một lượng gạo chiếm 2/3 lượng gạo xuất khẩu từ Việt
Nam. Nhưng trong năm nay, Việt Nam dường như đã “đánh mất” thị trường
này hoàn toàn. Trong tám tháng đầu năm 2013, lượng gạo xuất khẩu
được ký hợp đồng tập trung vào thị trường truyền thống chỉ
còn chiếm 13,6%.
Gạo “lậu” thành nguồn hàng chính
Ông Phạm Văn Bảy, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương
thực Việt Nam (VFA), cho biết xuất khẩu gạo chín tháng năm 2013
của nước ta chỉ đạt 5,2 triệu tấn, giảm 29% so với cùng kỳ năm
2012. Trong đó, thị trường truyền thống của Việt Nam như
Philippines giảm hơn 63%, Malaysia giảm gần 35%. Riêng Indonesia
không nhập hạt nào của Việt Nam từ đầu năm đến nay.
Theo ông Bảy, nguyên nhân có thể do các nước
này đã tự cung, tự cấp được phần nào nhờ đẩy mạnh sản xuất
lương thực trong nước nên hạn chế nhập khẩu.
Ông Lâm Anh Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Lương
thực Thịnh Phát, cũng cho rằng sự giảm sút của thị trường
truyền thống do nguồn cung thế giới đang rất lớn. Thứ hai, những
nước nhập khẩu gạo đang nhìn vào lượng gạo tồn kho của Thái Lan,
chờ đợi nước này xả hàng bán giá thấp. Khi đó sẽ tác động
kéo giá gạo xuất khẩu thế giới đi xuống, nếu nước nào bán
gạo giá rẻ hơn thì họ sẽ mua chứ không nhập gạo Việt Nam. Ấn
Độ, Pakistan, Myanmar, Campuchia, Việt Nam và cả Thái Lan đang tìm
mọi cách hạ giá để ký được hợp đồng với Indonesia,
Philippines, Malaysia.
Vì chỉ có một lựa chọn về giá nên nhà nhập khẩu nước ngoài cũng không mặn mà.
“Thị trường truyền thống ngoài miệng nói đủ
gạo không nhập nhưng thực chất các nước này đủ nguồn cung nhờ
vào chính gạo lậu. Mới đây, hải quan Philippines đã bắt giữ
một lượng gạo lậu nhập từ Việt Nam. Ngoài ra, các nhà nhập
khẩu sang mua gạo “lậu” theo hình thức nhập sang cảng Singapore,
thay đổi hồ sơ rồi chuyển hàng về Philippines, Malaysia. Nhà nhập
khẩu sẽ mua được gạo “lậu” với giá rẻ, thay vì phải mua gạo
theo đường chính ngạch từ Việt Nam” - ông Tuấn chia sẻ.
Nguyên nhân mất dần thị trường truyền thống được GS
Võ Tòng Xuân chỉ ra là do thay đổi phương thức nhập khẩu. Trước đây họ
nhập theo các hợp đồng tập trung do hai chính phủ đàm phán, nay họ cho
tư nhân đấu thầu. Chính sự đấu thầu này nhà nhập khẩu tự do lựa chọn nhà
xuất khẩu có giá rẻ, có thể ký hợp đồng với nhiều nhà nhập khẩu hơn. Vì
thế gạo Việt Nam gặp trở ngại khi xuất khẩu qua thị trường truyền thống
trước sức cạnh tranh từ Ấn Độ, Pakistan với giá rẻ.
Rào cản “độc quyền”
Trước sự sụt giảm xuất khẩu như trên, các DN
xuất khẩu gạo đều “ngoan ngoãn” nghe theo điều hành của VFA là
chờ đợi. VFA sẽ tiếp tục đàm phán, theo dõi tín hiệu thị
trường.
Tuy nhiên, cũng có một số DN lại cho rằng
nguyên nhân là do sự độc quyền, chỉ ủy quyền cho một mình Tổng
Công ty Lương thực miền Nam (Vinafood2) ký hợp đồng xuất khẩu.
Vì chỉ có một lựa chọn về giá nên nhà nhập khẩu nước ngoài
cũng không không mặn mà. Sự thụ động trong cách điều hành của
VFA đã làm mất thị trường truyền thống. Nếu để DN ký hợp
đồng thương mại thì sẽ náo loạn thị trường, DN tranh mua, tranh
bán phá giá gạo. Nhưng nếu VFA linh động cho phép ba, bốn đầu
mối DN xuất khẩu gạo lớn cùng với Vinafood2 được tham gia ký
hợp đồng thì nhà nhập khẩu ngoại sẽ chuyển động linh hoạt hơn.
Đồng ý với quan điểm này, GS Võ Tòng Xuân cho
rằng nên cho thêm những DN tư nhân có vùng nguyên liệu, chuỗi sản
xuất tiêu thụ được phép tham gia vào những thị trường truyền
thống. Chúng ta cũng cần mở rộng thị trường mới. Có lẽ nên
chuyển thị trường sang các nước mới ở châu Phi, Trung Đông và Trung
Quốc vì những nước này nhu cầu gạo rất lớn.
Tăng thêm “quyền” cho Hiệp hội
Thị trường xuất
khẩu gạo giảm sút cũng do chính năng lực điều hành của Hiệp
hội. Một phần cũng do Hiệp hội không có bất cứ tí quyền hạn
nào để quản lý, điều hành chính DN trong ngành của mình. Bằng
chứng là khi phát hiện DN bán sai giá sàn xuất khẩu thì Hiệp hội
cũng chỉ… nhắc nhở.
GS VÕ TÒNG XUÂN
Khó đạt kế hoạch xuất 7 triệu tấn
Dự báo sau mấy
cơn bão lớn, Philippines có thể nhập thêm gạo. Indonesia thì
tuyên bố đủ gạo, còn Malaysia không có động tĩnh gì. Dù xuất
khẩu gạo sang Trung Quốc, châu Phi sẽ tăng mạnh nhưng dự báo
trong quý IV của VFA sẽ xuất khẩu 1,8 triệu tấn. Như vậy, kế
hoạch 7 triệu tấn cả năm 2013 là điều không thể xảy ra.
Chuyên gia NGUYỄN ĐÌNH BÍCH
Theo: Phapluattp.vn