Với lịch sử hơn 150 năm và được xếp
hạng di tích văn hóa cấp quốc gia, nhưng sau những lần trùng tu, chùa
Vĩnh Tràng (ấp Mỹ An, xã Mỹ Phong, TP.Mỹ Tho, Tiền Giang) cũng gây ra
nhiều ý kiến đáng lưu ý.
Chùa cổ đẹp nhất vùng
Cổng chùa Vĩnh Tràng ngày nay - Ảnh: H.P
|
Là ngôi chùa có lối kiến trúc độc đáo nhất Nam bộ, điểm nhấn của chùa
Vĩnh Tràng là cổng tam quan với nghệ thuật ghép mảnh sành, sứ. Từ màu
sắc của các loại sành sứ, những nghệ nhân xưa đã khéo léo xếp đặt thành
nhiều bức tranh minh họa sự tích nhà Phật, truyện tích dân gian, đề tài
tứ linh, tứ quý, hoa lá, mây trời… với sự hòa sắc tuyệt vời như tranh
vẽ. Các bức thủ quyển mềm mại ghi những câu Phật hiệu bằng nét chữ điêu
luyện: Trấn tịnh sơn môn, Quảng đại nguyện môn, Tịnh độ huyền môn…
Bên trong chùa là nơi tập trung nhiều tác phẩm mỹ thuật của các thế
hệ nghệ nhân khắp ba miền Trung, Nam, Bắc. Chẳng hạn như giữa lòng cột
cái là bộ bao lam bát tiên kỵ thú. Tác phẩm này ra đời vào khoảng năm
1907 - 1908 do những nghệ nhân tại địa phương thực hiện. So với các bộ
bao lam xung quanh, bộ này có niên đại sớm hơn, nhưng đạt trình độ mỹ
thuật cao hơn. Đây là một bức phù điêu hiếm có của những năm đầu thế kỷ
20, chứng tỏ nghệ thuật tạo hình ở Nam bộ phát triển khá sớm. Bốn cột
cái của chùa Vĩnh Tràng đều treo long trụ. Đôi phía ngoài chạm tứ linh
do bà Lê Thị Ngởi ở Ba Tri (Bến Tre) hiến cúng vào năm 1909. Nét đặc
biệt là đôi long trụ này có lối sắp xếp bố cục độc đáo có một không hai:
chạm chim phượng đứng trên đầu rồng. Có thể nói toàn bộ cái đẹp của
chùa Vĩnh Tràng đều tập trung vào nghệ thuật tạo hình, trong đó phần
tượng chiếm đa số.
Nhà nghiên cứu Trương Ngọc Tường xác định những pho tượng đẹp nhất
của chùa này là nhóm tượng bằng gỗ do thầy trò nghệ nhân Tài Công Nguyên
thực hiện khoảng đầu thế kỷ 20. To nhất là tượng Di Đà do ông Tống Hữu
Trung ở Vĩnh Long hiến cúng. Ngoài ra còn có tượng Hộ Pháp khuyến thiện
trừng ác… đều là những tác phẩm rất độc đáo. “Bộ La Hán chùa Vĩnh Tràng
cũng không kém về mặt nghệ thuật so với các vị La Hán chùa Tây Phương.
Nét khác biệt là nó được tạc bằng gỗ. Các vị La Hán đều cưỡi thú, tay
cầm bửu bối. Lối đặc tả của nhóm tượng này cũng mang dáng dấp riêng, rất
Nam bộ, nhưng lại thành công trong việc mô tả cảm xúc đặc trưng của
từng vị La Hán, chứng tỏ ngoài tay nghề, tác giả còn khá am tường giáo
lý nhà Phật”, ông Tường nhận định.
Vẽ râu, thêm tóc cho tượng
Có thể nói chùa Vĩnh Tràng là bản tổng kết lịch sử mỹ thuật của đồng
bằng sông Cửu Long. Tiếc rằng do cách làm thiếu ý thức của người thời
nay đã làm mất đi giá trị các tác phẩm tiền nhân. Ngoài việc xáo trộn,
sơn phết các tượng Phật, trong đó có bộ La Hán kỵ thú nêu trên, thậm chí
người ta còn làm chuyện khôi hài như vẽ râu tượng ông Huỳnh Trí Phú
thay vì chỉ đắp lại sống mũi bị gãy. Ngoài ra, hai bức tượng kiệt tác
hòa thượng Trà Chánh Hậu và hòa thượng Minh Đàn còn bị dán giấy trang
kim xanh đỏ và vẽ thêm tóc… Trong khi đó thì ở phía sau chánh điện lại
dán thông báo của Ban quản lý: “Cấm mọi hình thức di chuyển, thay đổi
hình dạng các di vật, cạo gỡ các hoa văn, vẽ bậy, bôi bẩn...”.
Một số người kể lại rằng, ngày xưa ở 2 cổng chùa Vĩnh Tràng có đặt 2
pho tượng của hòa thượng Trà Chánh Hậu và hòa thượng Minh Đàn. Lúc bấy
giờ hòa thượng Trà Chánh Hậu đã viên tịch, hòa thượng Minh Đàn còn sống
nên có người đặt ca dao châm biếm khiến hòa thượng hổ thẹn nên đã đem
hai pho tượng này xuống. Mấy năm sau khi hòa thượng Minh Đàn qua đời,
tín đồ nhớ ơn công đức hai vị nên đã đem tượng đặt lại chỗ cũ. Qua thời
gian, 2 cổng chùa bị lún và nghiêng, vì vậy năm 2003 ban trị sự chùa đã
mời “thần đèn” Cẩm Lũy đến chỉnh sửa. Nhưng sau đó, người ta thấy sân
chùa được tôn tạo lại, hàng cây sao cổ thụ dẫn vào chùa bị đốn bỏ rồi
xây dựng những bức tượng Phật cao đến hàng chục mét khiến cảnh chùa
giống như một công viên tượng Phật.
Theo ông Trương Ngọc Tường thì: “Việc thay thế 2 pho tượng hòa thượng
Trà Chánh Hậu và hòa thượng Minh Đàn bằng tượng Phật Di Đà ở 2 cổng là
việc làm cẩu thả, bởi vì câu đối khoán thủ hai bên cổng có nội dung ca
ngợi 2 vị tổ Chánh Hậu và Minh Đàn”. Đó là chưa nói tượng Phật Di Đà cao
18 m, đặt trên bệ 6 m, có sự trái ngược là Phật Di Đà phóng quang lại
giơ tay trái lên, tay phải chỉ xuống đất. Điều này, theo hòa thượng
Thích Thanh Từ thì tượng Di Đà phóng quang là tượng đứng trên hoa sen lơ
lửng trong hư không, bên dưới là bể cả sóng dậy chập chùng, mắt nhìn
xuống, tay mặt đưa lên ngang vai, tay trái duỗi xuống như sẵn sàng chờ
đợi tiếp cứu những người đang trầm mịch” (Thâm ý qua hình tượng Phật, Bồ
tát, bản in 1967).
“Những kiểu làm cẩu thả, đánh đố như vậy cần phải xem lại, bởi vì
trong số khách du lịch đến viếng chùa có nhiều người nước ngoài và có cả
bậc thức giả am hiểu chữ nghĩa, điển tích nhà Phật”, ông Tường nhấn
mạnh.
Chùa Vĩnh Tràng được xây dựng vào năm 1849, từ đó đến nay
đã qua nhiều đợt trùng tu, mỗi đợt đều có bổ sung những tác phẩm mỹ
thuật từ hoành phi, long trụ, tượng thờ... Các di sản văn hóa ấy chứng
minh rằng đất Mỹ Tho xưa sớm phát triển nghệ thuật tạo hình. Điển hình
là nhiều bộ tượng bằng gỗ, bằng đồng, thậm chí bằng đất sét, sơn son
thếp vàng như bộ tượng Thập điện đều đạt đến trình độ hoàn mỹ. Đặc biệt
là bức chân dung hòa thượng Trà Chánh Hậu tại nhà tổ. Nhiều cụ cao niên
kể lại rằng đương thời hòa thượng Trà Chánh Hậu không thích chụp ảnh, vì
vậy nhà điêu khắc phải tiếp xúc thường xuyên với ông để thực hiện công
trình này. Tượng rất sống động giống như người thật.
|
Theo: Thanh Niên