Khi rời vùng đất Láng Mọc, các dòng họ đều mang theo giống rau húng
Láng, vốn là đặc sản của quê hương về trồng tại vùng đất mới.
Ít ai
biết rằng giống rau thơm rất quý này đã "di cư" theo người dân ở làng
"Láng Mọc" (Mộc) - Cầu Hàn về vùng đất Hổ Đội xã Thụy Lương (Thái Thụy,
Thái Bình… đã hơn 600 năm trước.
Theo thần
tích, thần phả của đền, đình và gia phả 12 dòng họ đang sinh sống tại
làng Hổ Đội thì tên đất, tên làng nơi đây đã gắn liền với giai đoạn lịch
sử oanh liệt đầy máu và nước mắt trên dưới 600 năm có lẻ; từ cuối đời
Trần, đầu đời Hồ (khoảng năm 1398-1400).
Vào
những năm cuối thời Trần, đầu thời Hồ, ông Phùng Thế Kỳ là cháu 12 đời
của Phùng Đỗ (một vị tướng thời vua Lý Thái Tông - quê ở làng Minh Nghĩa
thuộc trấn Sơn Tây, đã có công diệt loạn ở động Ma Sa - nay thuộc tỉnh
Hòa Bình. Khi mất, ông được triều đình phong là thượng đẳng Phúc thần.
Cánh đồng trồng húng Láng làng Đổ Hội.
Phùng
Thế Kỳ vào lúc đó nổi danh với tài văn, võ. Ông được vua Trần Thuận
Tông gả con gái là công chúa Thiên Hương và phong cho chức Chiêu thảo An
phủ xứ, trấn thủ ở miền tả ngạn sông Đà.
Lúc
đó Vương triều nhà Trần đã suy yếu, quyền chính trong triều lọt vào tay
cha con Hồ Quý Ly. Năm 1398, Hồ Quý Ly bức vua Trần Thuận Tông nhường
ngôi cho con là vua Trần Thiếu Đế. Năm 1399 Hồ Quý Ly sai người giết vua
Trần Thuận Tông. Năm 1400 Hồ Quý Ly phế bỏ vua Trần Thiếu Đế rồi lập ra
nhà Hồ.
Trước tình cảnh Hồ Quý Ly lấn áp
vua Trần, một số trung thần của triều đình nhà Trần cùng với danh tướng
Trần Khát Chân lập mưu giết Hồ Quý Ly nhưng việc không thành. Trần Khát
Chân cùng 370 người bị Hồ Quý Ly sát hại.
Căm
giận Hồ Quý Ly bạo nghịch, phò mã Phùng Thế Kỳ chiêu ngộ những người
trung thành vì nghĩa lớn, thành lập đạo quân tinh nhuệ với tên gọi là
đội quân Hổ Bôn, nhằm chống lại Hồ Quý Ly.
Bị
nhà Hồ truy kích gắt gao, vợ chồng phò mã Phùng Thế Kỳ đã cùng đội quân
của mình và vài chục người thân tín (trong đó có 12 vị - sau này trở
thành 12 vị thủy tổ của các dòng họ hiện đang sống tại xã Thụy Lương).
Những người dân đi theo phò mã họ Phùng đều có nguồn gốc ở đất Yên Lãng
và Nhân Mục mà tục gọi là làng Láng - Láng Mọc - Cầu Hàn).
Đoàn
quân rời thành Thăng Long di cư về vùng đất Noi Cáo (nay thuộc khu vực
đất Hạ Hồng - Ninh Giang - Hải Dương) rồi vượt sông Luộc, men theo sông
Hóa về vùng đất Tô Xuyên (Quỳnh Phụ).
Do bị
quân nhà Hồ truy kích ráo riết, đoàn quân tiếp tục vượt qua các làng Tu
Trình - Quảng Nạp rồi tiến tới vùng đất ven biển Diêm Điền, cây cối um
tùm, cồn cát hoang vắng, trước mặt là biển, xung quanh các cồn cát được
bao bọc bởi nhiều sông lạch chằng chịt.
Trước
địa thế hiểm trở, họ quyết định định cư tại vùng đất mới. Đức Phùng Thế
Kỳ đã lấy tên đội quân Hổ Bôn để đặt tên cho xóm, ấp mới xây dựng - sau
này trở thành làng - đó là làng Hổ Đội ngày nay.
Bia đá Hồng Đức sau đình làng Hổ Đội.
Từ
vùng đất hoang vu hẻo lánh, những người lính và dân làng Láng Mọc (Mộc)
xưa đã xây dựng ngày đêm, đổ biết bao mồ hôi nước mắt và máu để tạo
thành một vùng quê trù phú, giàu có nổi tiếng là vùng đất học, đất võ
của vùng quê biển Thái Thụy, tỉnh Thái Bình ngày nay.
Thần
tích, thần phả, gia phả của các dòng họ của làng Hổ Đội còn ghi rõ:
Thủy tổ của các dòng họ trong làng là người làng Láng Mọc - Cầu Hàn. Sở
dĩ gọi như vậy vì theo tương truyền thời bấy giờ (lúc còn ở Láng Mọc -
Cầu Hàn) giữa hai làng giáp ranh nhau có một cây cầu tên gọi là Cầu Hàn
bắc qua sông Tô Lịch để dân hai làng đi lại thuận tiện.
Làng
Yên Lãng (Làng Láng) đã sản xuất ra thứ rau thơm nổi tiếng để cung cấp
cho sinh hoạt của nhân dân đô thành thời đó. Húng Láng - là một đặc sản
trong 5 đặc sản nổi tiếng của vùng đồng bằng bắc bộ thời xa xưa: "Dưa
la, húng Láng, tương bần/ Cá rô đầm sét, sâm cầm Hồ Tây".
Theo
gia phả các dòng họ thì khi rời vùng đất Láng Mọc - Cầu Hàn ra đi, các
dòng họ đều mang theo các giống rau húng Láng, tỏi, hành, vốn là đặc sản
của quê hương về trồng tại vùng đất mới định cư. Trong thần phả, gia
phả còn ghi câu thơ nhắc lại hành trình gian nan vất vả của các cụ xưa:
"Tiền cư noi cáo/ Hậu đáo Tô Xuyên/ Vãng qua Tu Trình/ ký cư Quảng Nạp/
An cư Hổ Đội".
Tại làng Hổ Đội xã Thụy
Lương, qua tìm hiểu những người dân sở tại, chúng tôi được biết hiện
đang có 20-30 hộ dân chuyên trồng rau húng Láng. Mỗi hộ trồng trên dưới 1
sào.
Đình làng Đổ Hội.
Theo
những người dân địa phương, thời điểm trồng rau húng Láng thích hợp
nhất là từ tháng giêng. Rau trồng chỉ sau 15-20 ngày đã cho thu hoạch,
giá trung bình từ 10.000-15.000đ/1kg.
Bên
cạnh việc trồng rau húng láng người dân nơi đây còn trồng hành, tỏi (đây
cũng là hai thứ củ rau gia vị từ Láng Mọc - Cầu Hàn di cư theo người
xưa, hiện đang được trồng tại đồng đất Hổ Đội cho giá trị kinh tế rất
cao.
Rau húng Láng ở Hổ Đội thân tròn, đanh
chắc - được trồng thành từng khóm, lá nhỏ, mặt lá màu xanh thẫm, cuống
lá và gân lá có màu tím, thân cây có màu tím, mép lá có răng cưa (hơi
thưa).
Cho một lá húng láng vào miệng nhai
ta thấy lúc đầu có vị hơi cay, sau đó dậy mùi thơm man mát lan tỏa rất
dễ chịu. Thật đúng là mùi thơm rất đặc trưng chỉ có ở rau húng Láng. Nó
không giống với mùi thơm hắc hoặc hương vị cay nồng của rau húng chó,
húng chũi…
Rau húng Láng được ăn cùng với
các loại rau sống hoặc ăn cùng gỏi nhệch, gỏi día, hay những đặc sản
khác của vùng biển thì quả là tuyệt vời. Nhấm nháp từng lá húng Láng,
cho ta cảm nhận mùi thơm đặc trưng riêng có của giống rau thơm quý hiếm
này mà thiên nhiên đã ban tặng cho con người.
Tại
cánh đồng trồng rau húng Láng ở làng Hổ Đội, chúng tôi gặp cụ Phạm Thị
Được (73 tuổi ) - thôn 3 làng Hổ Đội. Cụ cho biết: "Đồng đất xã Thụy
Lương và các làng Bao Hàm, Tu Trình… huyện Thái Thụy rất thích hợp với
việc trồng và phát triển cây húng Láng - điều rất quan trọng là hương vị
của rau húng Láng ở đây vẫn giữa nguyên mùi thơm của nó, không thua kém
rau húng Láng ở đất Hà Thành".
Được biết,
hiện tại ở các xã Quỳnh Hải (Quỳnh Phụ), Đông Hòa, Đông Mỹ, Hoàng Diệu
(TP. Thái Bình) và nhiều xã trong tỉnh Thái Bình đều trồng cây húng Láng
cung cấp cho các nhà hàng ở trong và ngoài tỉnh.
Theo
thần phả, thần tích còn lưu tại đình Đông của làng Hổ Đội thì khi rời
đất Láng Mọc - Cầu Hàn, các cụ xưa đã mang theo bài vị của đức Thành
hoàng Phùng Đỗ về vùng đất Hổ Đội. Sau khi phò mã Phùng Thế Kỳ và công
chúa Thiên Hương qua đời, dân làng đã tôn họ là Thần hoàng và xây đình,
đền để thờ.
Hiện ở đình Đông còn lưu giữ 21
đạo sắc phong của các triều đại từ thời hậu Lê đến thời Nguyễn. Sắc
phong cho Đức Phùng Đỗ là: Lân Linh Đại Vương, Thượng Đẳng Phúc Thần,
Đức Phùng Thế Kỳ là Kỳ Đà Đại Vương, công chúa Thiên Hương là Nhân Nương
Đại Vương…
Hiện ở đình làng còn lưu giữ
hàng chục bức hoành phi, câu đối, ca ngợi công lao của các vị thần hoàng
đối với dân, với nước. Tiêu biểu như đôi câu đối trước ngai thờ Đức
Phùng Đỗ: "Nhất trận Ma Sa kinh phá phủ/ Thiên thu Hổ Đội thượng dư uy"
(Tạm dịch nghĩa: Một trận đánh ở động Ma Sa phá tan sào huyệt, khiến cho
giặc phải kinh sợ/ Nghìn năm sau đất Hổ Đội còn lưu mãi ghi danh).
Trước
cửa đình Đông làng Hổ Đội hiện còn lưu giữ được cây đa cổ - tương
truyền có niên đại trên dưới 600 năm, đường kính của cây đa cổ này
khoảng 2,5-2,7m, chiều cao 25m. Đặc biệt phần gốc cây có nhiều bìu bạnh
ra tạo ra những hang hốc gồ ghề cổ quái. Bộ rễ của cây đan cài vươn xa
phủ quanh gốc trông thật kỳ thú.
Theo di
huấn của các tiền nhân, cây đa được trồng cùng vào thời gian phò mã
Phùng Kỳ quyết định an cư tại đất Hổ Đội. Cây như vật chứng khẳng định
những ngày đầu "khai hoang lập ấp" của người xưa tại vùng đất này.
Hiện nay cây đa cổ làng Hổ Đội đã được Hội bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam công nhận là cây di sản Việt Nam.
Vùng
quê Hổ Đội - Thụy Lương trải qua biết bao thăng trầm của lịch sử, nay
là một làng duy nhất của một xã với 5.300 nhân khẩu, hiện đang lưu giữ
rất nhiều giá trị lịch sử văn hóa vật thể và phi vật thể.
Đặc
biệt nơi đây còn bảo lưu và thuần chủng được giống hành, tỏi và giống
húng Láng có hương vị đặc biệt không thua kém gì giống húng Láng từng
được trồng ở vùng Láng - TP. Hà Nội.
Ông Lê
Ngọc Tài - Chủ tịch UBND xã Thụy Lương khẳng định: "Giống húng Láng là
"di sản" hơn 600 năm của tổ tiên trên con đường đi tìm đất mới. Húng
Láng quê tôi có hương vị rất đặc biệt, lại cho giá trị kinh tế cao.
Ngoài giá trị kinh tế, cây húng Láng còn được biết bao thế hệ người dân
Hổ Đội coi như "báu vật gia truyền" của cha ông để lại cần phải gìn giữ
và phát triển cho muôn đời sau"./.
Theo: VTC News