Sự
chuyển động tình hình kinh tế năm 2014 và 2015 cũng như của những năm
tiếp theo phụ thuộc rất lớn vào việc đổi mới thể chế và tái cấu trúc
kinh tế theo mô hình tăng trưởng mới.
Xác định mô hình tăng trưởng
Tái
cơ cấu kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng được đặt ra như
một nhiệm vụ cấp thiết lúc này, bởi mô hình tăng trưởng mà chúng ta theo
đuổi trong những năm qua đến nay đã bộc lộ rất nhiều hạn chế.
Sau
hơn một năm thực hiện tái cơ cấu và được chuyển giao về Tập đoàn Công
nghiệp tàu thủy Việt Nam (Vinashin) quản lý, Công ty TNHH một thành viên
Đóng tàu Thịnh Long (Nam Định) đang dần phát triển ổn định. Công ty
đang triển khai đóng các loại tàu hàng từ 4.300 đến 12.500 tấn và các dự
án đóng tàu cho Bộ Tư lệnh Hải quân, tạo việc làm cho 450 lao động với
thu nhập 5,1 triệu đồng/người/ tháng. Trong ảnh: Tàu hàng trọng tải
4.300 tấn do công ty đóng mới, chuẩn bị bàn giao cho khách hàng. Ảnh:
Thế Duyệt - TTXVN |
“Bất
cập lớn nhất của nền kinh tế hiện nay, đó là dù tăng trưởng đã được cải
thiện nhưng chất lượng tăng trưởng chưa cao và chưa bền vững”, ông
Nguyễn Bích Lâm, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê nhận xét và chứng
minh bằng tỷ lệ đóng góp của yếu tố vốn và lao động trong tăng trưởng
GDP vẫn ở mức khá lớn. Cụ thể, từ năm 2010 đến nay, tương ứng mức đóng
góp của yếu tố vốn và lao động là 68,19% và 23,11%; 55,53% và 26,8%;
59,16% và 30,86%; 55,79% và 17,12%. Tăng trưởng phụ thuộc quá nhiều vào
gia tăng đầu tư dẫn đến những hệ lụy như gia tăng gánh nặng nợ, nhất là
nợ công; khai thác cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên; gia tăng ô nhiễm môi
trường...
Chất
lượng tăng trưởng còn thể hiện khá rõ qua đóng góp cho tăng trưởng của
yếu tố năng suất tổng hợp (TFP), gồm tăng hiệu quả đầu tư và tăng năng
suất lao động trên cơ sở đổi mới kỹ thuật - công nghệ. “Chỉ số TFP ở các
nước như Hàn Quốc là 51,32%, Malaysia: 36,18%, Thái Lan: 36,14% so với
con số 19,59% của Việt Nam đã chứng minh, chất lượng tăng trưởng của
Việt Nam chưa cao. Đặc biệt, chất lượng tăng trưởng thể hiện qua “thước
đo” hệ số về hiệu quả đầu tư ICOR của nền kinh tế tuy đã được cải thiện
nhưng vẫn ở mức thấp. Trong giai đoạn từ 2011 - 2013, hiệu quả đầu tư đã
cao lên với tỷ lệ vốn đầu tư/GDP là 31,5%, với tốc độ tăng GDP là
5,64%, hệ số ICOR là 5,6 lần. Với mức này, hệ số ICOR của nước ta vẫn
cao gấp rưỡi, gấp đôi so với nhiều nước”, ông Nguyễn Bích Lâm cho biết.
Những
bất cập của mô hình tăng trưởng cũng có thể được nhận diện trên nhiều
chỉ số kinh tế vĩ mô. Kim ngạch xuất khẩu năm 2013 đạt132,2 tỷ USD, tăng
15,4% so với năm 2012 nhưng sự gia tăng xuất khẩu chủ yếu dựa vào khu
vực FDI. Giá trị gia tăng của sản xuất công nghiệp thấp là do công
nghiệp hỗ trợ - yếu tố then chốt để nâng tỷ trọng nội địa hóa trong cơ
cấu giá trị sản phẩm, giảm giá thành - cho đến nay vẫn thiếu chính sách
phát triển. Sản xuất nông nghiệp có nhiều lợi thế, nhưng do dựa vào xuất
thô với giá trị gia tăng thấp, chưa thực sự đặt vào khuổn khổ cạnh
tranh toàn cầu, nên không thể cải thiện được thị trường của 70% dân số
sống ở nông thôn.
Những
dẫn chứng ở trên cho thấy, năng suất và hiệu quả đang là thách thức lớn
nhất đối với nền kinh tế Việt Nam trong quá trình cạnh tranh và hội
nhập quốc tế đang diễn ra. Do đó, quan điểm của Chính phủ tại Đề án Tổng
thể tái cơ cấu nền kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng giai
đoạn 2013 - 2020, được thông qua vào tháng 2/2013 đã xác định gắn quá
trình tái cơ cấu nền kinh tế với thay đổi mô hình tăng trưởng, trọng tâm
hướng vào gia tăng hiệu quả sử dụng các nguồn lực đã nhận được sự đồng
tình của các chuyên gia kinh tế.
Gắn tái cơ cấu với phân bổ lại nguồn lực xã hội
Đề
án Tổng thể tái cơ cấu nền kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng
trưởng giai đoạn 2013 - 2020, trong đó đã phân kỳ giai đoạn 2013 - 2015
ưu tiên tập trung tái cơ cấu ba lĩnh vực: đầu tư công, hệ thống ngân
hàng thương mại và tập đoàn tổng công ty nhà nước. Theo TS Trần Du Lịch,
Ủy viên Ủy ban Kinh tế Quốc hội, quá trình thực hiện các chính sách và
giải pháp mà Chính phủ đã đề ra cho mục tiêu tái cơ cấu sẽ có tác động
làm tăng tổng cầu và phân bố lại nguồn lực xã hội theo hướng hợp lý. “Dư
địa để cải thiện hiệu quả sử dụng nguồn lực vẫn còn khá nhiều. Nếu tạo
chuyển biến từ sử dụng hợp lý các nguồn lực cho quá trình tái cơ cấu thì
sẽ giúp cho quá trình tái cơ cấu thành công”, TS Trần Du Lịch tin
tưởng.
Đề
xuất của TS Trần Du Lịch và các chuyên gia kinh tế về vai trò của việc
phân bổ nguồn lực xuất phát từ những lo ngại về việc sử dụng nguồn lực
hiện nay trong xã hội. Có nhiều ví dụ cho thấy việc sử dụng các nguồn
lực chưa thật sự hiệu quả. Trong lĩnh vực triển khai các dự án đầu tư
công, so sánh chi phí xây dựng đường cao tốc ở Việt Nam với các nước là
một ví dụ. Theo công bố của Ủy ban Kinh tế Quốc hội, đường cao tốc TP Hồ
Chí Minh - Trung Lương có chi phí 9,9 triệu USD/km cho bốn làn xe cơ
giới. Đường cao tốc TP Hồ Chí Minh - Long Thành - Dầu Giây dự kiến chi
phí cũng lên tới 18,3 triệu USD/km. Trong khi đó, chi phí xây dựng đường
cao tốc tại Trung Quốc khoảng 6 triệu USD/km, tại Mỹ khoảng 8 triệu
USD/km. “Sự chèn lấn của đầu tư công với đầu tư của tư nhân có thể là
một trong những nguyên nhân khiến chi phí đầu tư cao. Do đó, trong xây
dựng cơ sở hạ tầng, cần ưu tiên chính sách hợp tác công - tư để có những
đóng góp quan trọng cho việc nâng cao hiệu quả phân bổ của nền kinh tế
cũng như giảm thiểu hiệu ứng lấn át đầu tư công như cách làm trong thời
gian qua”, ông Nguyễn Đức Kiên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội đề
xuất.
Ủy
ban Kinh tế Quốc hội cũng đưa ra nhiều dẫn chứng khác cho thấy bất hợp
lý của việc phân bổ nguồn lực. Ví dụ như việc trợ cấp giá điện sẽ làm
cho việc phân bổ nguồn lực bị bóp méo, dẫn đến sản xuất và đầu tư thái
quá ở những ngành tiêu thụ nhiều điện như xi măng hay cán thép. Đối với
đầu vào, những ưu đãi đối với các doanh nghiệp nhà nước về đất đai hay
các nguồn lực sản xuất khác cũng sẽ làm giảm hiệu quả phân bổ rất thấp.
Cho đến năm nay, khu vực kinh tế nhà nước chiếm 38,1% tổng vốn đầu tư xã
hội song chỉ đóng góp 33,7% vào GDP của cả nước và chỉ tạo việc làm cho
khoảng 10,4% số lao động. Trong khi đó, khu vực tư nhân trong nước
chiếm tới 36,1% tổng vốn đầu tư xã hội nhưng lại đóng góp 47,5% vào GDP.
Những số liệu trên cho thấy, sự thiếu hiệu quả phân bổ vẫn khá rõ ràng.
Do đó, Ủy ban Kinh tế Quốc hội đề xuất, tái cơ cấu nền kinh tế, đổi mới
mô hình tăng trưởng trước hết phải bắt đầu từ quyết tâm chính trị trong
việc thay đổi mạnh mẽ cơ chế phân bổ nguồn lực để có thể sử dụng nguồn
lực của đất nước một cách hiệu quả nhất.
Quyền
Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam Nguyễn Đình Cung cũng đồng tình với
quan điểm của Ủy ban Kinh tế Quốc hội về tái cơ cấu kinh tế gắn với phân
bố lại nguồn lực xã hội theo cơ chế thị trường. “Qua đó, nguồn lực xã
hội sẽ được phân bố lại hợp lý hơn, được sử dụng có hiệu quả hơn. Sự
thay đổi về phân bố nguồn lực nói trên sẽ từng bước làm thay đổi cách
thức tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu và dần nâng cấp trình độ
phát triển của nền kinh tế. Nếu không thực sự hành động để có sự thay
đổi này, dù có quyết tâm cũng không thể đẩy nhanh tiến độ theo đúng mong
muốn”, ông Nguyễn Đình Cung nhận định.
Tuy
nhiên, theo ông Nguyễn Đình Cung, sắp xếp, phân bổ lại nguồn lực cần
tránh cách làm hình thức như việc triển khai thoái vốn đầu tư ngoài
ngành của doanh nghiệp nhà nước. “Cần phải xác định, thoái vốn đầu tư
ngoài ngành, tái cơ cấu DNNN là để thay đổi lại động lực, phân bố lại
nguồn lực trên phạm vi quốc gia và toàn nền kinh tế chứ không chỉ là
chuyển nguồn lực nhà nước từ doanh nghiệp này sang doanh nghiệp khác như
cách sắp xếp lâu nay đã làm. Chính vì vậy, mục tiêu của thoái vốn không
thể chỉ là cắt lỗ, bán, thoái vốn những khoản đầu tư lỗ mà phải là tối
ưu hóa hiệu quả sử dụng của phần vốn đó. Bản chất của tái cơ cấu kinh tế
là thay đổi hệ thống đòn bẩy khuyến khích, loại bỏ và thay thế các động
lực khuyến khích lệch lạc dẫn đến những sai lệch trong phân bố và sử
dụng nguồn lực quốc gia, bằng hệ thống động lực hợp lý, phù hợp với
chuẩn mực kinh tế thị trường”, ông Nguyễn Đình Cung lưu ý.
Viện
trưởng Viện Kinh tế Việt Nam Trần Đình Thiên cũng cho rằng, một trong
những cách thức hiệu quả để thực hiện tái cơ cấu nền kinh tế là tập
trung phân bổ nguồn lực hợp lý để tạo ra hiệu quả và động lực lớn hơn
cho tăng trưởng và phát triển kinh tế. Ví dụ như trong lĩnh vực đầu tư
công, ông Trần Đình Thiên cho rằng, cần thay đổi cách phân bổ nguồn lực
dàn trải. Hệ quả của việc nguồn lực ít trong khi cách phân bổ nguồn lực
dàn trải là quá nhiều công trình dở dang, gây tình trạng lãng phí. Trong
phân bổ nguồn lực cần sắp xếp ưu tiên cái gì cần giải quyết ngay, cái
gì chưa. Ví dụ chúng ta có tới 200 dự án tồn kho nhưng do nguồn lực có
hạn chỉ nên ưu tiên giải quyết 50 dự án.
“Bản
chất của tái cơ cấu là thay đổi hệ thống phân bổ nguồn lực, chứ không
đơn giản là số lượng nhiều hay ít, hay có bao nhiêu ngân hàng là vừa.
Nếu chúng ta có tư duy về cách thức phân bổ nguồn lực hợp lý thì tình
thế khó khăn hiện nay vẫn có thể xoay chuyển được”, ông Trần Đình Thiên
nhấn mạnh.
Theo: tintuc