Sáu năm khó khăn liên tục của nền
kinh tế đã được phản ánh rõ nét trong bức tranh tổng thể của cộng đồng
doanh nghiệp (DN) Việt Nam. Thống kê mới nhất cho thấy, đến nay, số DN
đăng ký thành lập tăng nhưng vốn giảm (-15,4%), số DN đóng cửa vẫn tăng
cao ở mức 11,3%.
Nhận xét về sức khỏe của DN Việt Nam giai
đoạn này, PGS.TS Trần Đình Thiên - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam
không khỏi quan ngại với con số chỉ trong một quý, số DN đóng cửa tăng
thêm hơn 17.000 DN. Lúc này đến lượt các DN vừa và lớn khó gắng gượng.
Hơn lúc nào hết, năm 2014, sẽ được coi là năm của việc đẩy mạnh tái cấu
trúc DN, điều chúng ta đã chưa làm được trong giai đoạn này.
Chia lại miếng bánh thị phần
Lần đầu tiên, Liên minh Diễn đàn DN Việt
Nam (VBF) đã đặt các vấn đề thuộc về cải cách DN Nhà nước là trọng tâm
trong cuộc đối thoại lớn nhất giữa cộng đồng DN với Chính phủ trong năm
2013.
Các vấn đề về quản trị, quản lý khu vực DN
Nhà nước, thậm chí, câu chuyện về chia lĩnh vực công ích và kinh doanh
hay những khó khăn trong quá trình thoái vốn, cổ phần hóa đã được các
hiệp hội DN thảo luận, kiến nghị với đại diện các cơ quan Chính phủ tại
Diễn đàn. Vẻ như, đã đến lúc khu vực DN tư nhân quyết tâm tham gia sâu
vào những phần tưởng như là việc riêng của DNNN và chủ sở hữu nhà nước.
Người đứng đầu WB tại Việt Nam, bà
Victoria KwaKwa nhìn nhận, xu thế phát triển của các DNNVV là tất yếu.
Và DNNN sẽ phải thu hẹp thị phần, điều ấy cũng tạo sức ép không phải là
ít đối với bộ phận DN vốn được nhiều ưu ái này. Nhưng tiến trình này xảy
ra nhanh hay chậm, thuận lợi hay không lại không chỉ tùy thuộc vào đội
ngũ DNNVV mà tùy thuộc nhiều vào tiến trình cải cách của DNNN. "Việc tạo
một sân chơi bình đẳng cho các loại hình DN chính là thúc đẩy từng DN
chuyển dịch, tạo nên sự phát triển chung cho nền kinh tế”, ông Alain
Cany, đồng chủ tịch Diễn đàn DN Việt Nam (VBF) bày tỏ quan điểm.
Hơn 10 năm làm việc ở Việt Nam, Alain Cany
là người hiểu về kinh tế Việt Nam với những kế hoạch và lộ trình tái cơ
cấu. Ông cũng là người nắm rõ mối quan hệ khá mật thiết giữa khu vực
DNNN và hệ thống ngân hàng thương mại của Việt Nam cũng như con số nợ
phải trả khổng lồ của khu vực DNNN (lên tới 1.348.752 tỉ đồng tính tới
cuối năm 2012 - PV).
Đây là lý do ông Alain Cany cho rằng, kết
quả đang được ghi nhận là rất tích cực của kế hoạch tái cơ cấu hệ thống
ngân hàng thương mại rất có thể sẽ bị ảnh hưởng lớn bởi tiến độ khá chậm
chạp trong tái cơ cấu DN nhà nước. Có một điều khá thú vị khi các
chuyên gia nước ngoài từ WB hay VBF lại có niềm tin, Việt Nam sẽ đạt
được kỳ tích tăng tăng trưởng GDP trở lại mức 7% nếu đẩy mạnh cải cách
tái cấu trúc nền kinh tế và khối DNNN.
Yêu cầu tìm lại sự năng động của nền kinh
tế Việt Nam mà ông Alain Cany nêu ra cũng khiến người ta phải đặt câu
hỏi vì kiến nghị này xuất phát từ các DN FDI, khu vực DN đang được đánh
giá là năng động nhất, ít chịu tác động nhất từ những khó khăn của nền
kinh tế Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2011 trở lại đây. Rõ ràng, sự
sốt ruột của khu vực FDI cho thấy, về sâu sa, động lực tăng trưởng từ
bánh xe FDI của nền kinh tế Việt Nam chưa thật sự bền vững.
Và sự vận động nội tại
Thực ra câu chuyện tái cấu trúc cũng đang
đốt nóng ngay chính những DNNN khi mà những kiến nghị về thay đổi căn
bản trong quy định thoái vốn, được nhóm DN này đưa ra nhiều hơn với mong
muốn thu nhanh về ngành cốt lõi, gây dựng lại hình ảnh trong khi hội
nhập kinh tế, nhất là khi Hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên
Thái Bình Dương - TPP đang trong những vòng đàm phán cuối cùng, cơ hội
đón nhận sự chuyển dịch dòng vốn đầu tư từ các tập đoàn đa quốc gia,
xuyên quốc gia đang hoạt động tại các nước không phải là thành viên của
TPP, cụ thể là Trung Quốc, đang mở ra mạnh mẽ với Việt Nam.
Ông Nguyễn Đình Cung, quyền Viện trưởng
Viện Nghiên cứu quản lý Trung ương cũng chia sẻ góc nhìn này khi cho
rằng, việc thoái vốn đầu tư ngoài ngành phải được coi như giải pháp sử
dụng cơ chế thị trường để phân bố lại nguồn lực, làm sống lại một bộ
phần nguồn lực hiện đang “chết” trong sự quản lý của các tập đoàn, tổng
công ty, đưa chúng quay trở lại sản xuất. Đó là câu chuyện của các DNNN.
Còn đối với các DN tư nhân, họ cũng không khoanh tay ngồi chờ đến lượt
mình giải thể hay chờ cơ hội từ việc chia sẻ miếng bánh thị trường của
DNNN.
Trong khó khăn, vẫn ghi nhận một bộ phận
không nhỏ DN đã có bước chuyển mình thích hợp, tái cơ cấu để tăng thêm
sức mạnh. Vốn là người gắn bó lâu năm với cộng đồng DN, chuyên gia kinh
tế Phạm Chi Lan, nguyên Phó Chủ tịch VCCI, không khỏi vui mừng khi chia
sẻ về sự thay đổi mạnh mẽ của các DN ở nhiều vùng miền của đất nước.
"Tôi nhìn thấy ý chí và quyết tâm thay đổi
của các doanh nhân Việt Nam đang vô cùng mạnh mẽ. Khi tôi tiếp xúc với
các DN dệt may của TP.HCM, họ bàn về cách thức để phát triển, để thay
đổi khi TPP được ký kết dự kiến vào cuối năm nay. Cho dù việc tận dụng
cơ hội của TPP là vô cùng khó khăn, song tôi tin khi chính các doanh
nhân nói rằng, họ đã làm gia công hơn 20 năm nay, và như vậy là quá đủ”,
bà Chi Lan lý giải về niềm tin của mình.
Đây là điểm có thể coi là khác biệt cơ bản
so với 8 năm trước, khi Việt Nam đứng trước thềm của Tổ chức Thương mại
Thế giới. Bây giờ, các doanh nhân nói đến yêu cầu cải thiện môi trường
đầu tư để họ có thể thay đổi quản trị, thay đổi cách thức kinh doanh.
Dĩ nhiên, động lực tự thân của DN sẽ không
đủ để tạo nên bước chuyển mạnh về chất trong năng lực cạnh tranh của cả
cộng đồng DN. Song khi từng DN chuyển động theo hướng tiếp cận chuẩn
mực quốc tế, cơ hội bắt tay một cách bình đẳng với DN nước ngoài tăng
lên. Chỉ khi đó, DN Việt Nam mới có được nền tảng để phát triển vững
vàng, để tự tin bước chân vào hội nhập trong một sân chơi khắc nghiệt,
chưa từng có tiền lệ như TPP.
Theo: haiquan