Để tạo ra những nén hương sau khi cháy xong mà vẫn
cong, đậu tàn, người ta đã sản xuất hương bằng phương pháp khiến ai nấy
phải giật mình: Tẩm chất độc hại vào tăm hương.
Đến nay vẫn còn
nhiều người có quan niệm rằng, nếu nhà nào có nhiều tàn hương đậu và
cong nhiều vòng, thì càng có lộc. Xưa thì cả trăm nén hương may ra chỉ
được một nén tàn đậu, nhưng nay thì sự thể đã khác, người dùng muốn bao
nhiêu “lộc” cũng có. Và hàng triệu cây hương đậu tàn sinh lộc đã được
xuất xưởng bằng một phương pháp rất…kinh hoàng!.
Do nắm bắt được
tâm lý và thị hiếu của người tiêu dùng về loại hương đậu tàn, nên các
“nghệ nhân” làm hương đã nghĩ ra một cách khá “độc”. Họ dùng hóa chất để
“bắt” hương cong, đậu tàn theo ý muốn. Thâm nhập vào các lò sản xuất
tăm hương ở xã Quảng Phú Cầu, huyện Ứng Hòa, TP Hà Nội, chúng tôi được
các “nghệ nhân” làm tăm hương “bật mí”: Tẩm một loại hóa chất có tác
dụng “chống rụng và làm cong tàn” được mua về từ Hàn Quốc, hoặc Trung
Quốc, là sẽ đáp ứng được nhu cầu của bất kỳ khách hàng nào, dù là khó
tính nhất. Được biết, tăm hương sản xuất tại xã Quảng Phú Cầu được cung
cấp cho nhiều cơ sở sản xuất hương trên cả nước.
Chân tăm của nhang đã được ngâm tẩm hóa chất.
Anh
Hùng, chủ một cơ sở sản xuất tăm hương ở thôn Xà Cầu, nói: “Xưa các cụ
ta làm hương bằng phương pháp thủ công, “năm thì mười họa” mới thấy một
cây hương có tàn cong, quấn thành nhiều vòng. Theo quan niệm thì như vậy
là có lộc. Tuy nhiên, với “công nghệ” bây giờ, người ta có thể làm cho
hương đậu tàn tùy ý, số lượng bao nhiêu cũng được. Chỉ cần có “bí kíp”.
Cái
“bí kíp” mà anh ta nói, khá đơn giản. Chỉ cần ngâm tăm hương vào một
loại hóa chất mua từ nước ngoài, sẽ giúp cho cây hương đậu tàn gần như
100%. Anh nói: “Tôi cũng không biết hóa chất đó là chất gì, chỉ biết là
khi ngâm với chất này chỉ cần đốt không, tăm tre cũng tự quăn lại”. Cũng
theo anh Hùng, mua loại hóa chất này rất dễ, giá không đắt, chưa đến
30.000 đồng là có một can 5 lít, có thể nhúng hàng trăm bó tăm hương.
Chị
Tính - chủ cơ sở sản xuất hương xuất khẩu Trung Tính (xã Cầu Lão, huyện
Ứng Hòa, Hà Nội) cho rằng, do nguyên liệu trầm ngày càng khan hiếm đắt
đỏ, nên người ta tìm đủ cách và đủ thứ nguyên liệu khác để thay thế.
Ngoài cách thức thông thường, những người làm hương đã tạo hương bằng
các vị thuốc bắc, hoặc các hóa chất tạo mùi được nhập từ nước ngoài. Mỗi
cơ sở đều cố tạo cho sản phẩm của mình sự khác biệt, cho nên mỗi một
nhãn hiệu hương lại có một mùi hương riêng. Theo chị Tính thì giá của
các loại hóa chất tạo mùi cũng không hề giống nhau, tùy theo đó là do
nước nào sản xuất.
Nếu là hàng Trung Quốc thì giá chỉ từ 25.000- 120.000 đồng/lọ tùy loại lớn hay nhỏ. Nếu là hóa chất từ Anh, Pháp… thì loại rẻ
nhất cũng từ 100.000 đồng trở lên. Mỗi tháng cơ sở của chị có thể xuất
xưởng trên dưới 10 nghìn cây hương, chủ yếu xuất sang thị trường Ấn Độ
và Thái Lan. Về nhu cầu làm hương đậu tàn, cơ sở của chị cũng làm, nhưng
số lượng ít. Chị cho biết: “Tuy chúng tôi có làm hương đậu tàn, nhưng
không trực tiếp cho hóa chất. Mà chúng tôi nhập lại tăm hương đã tẩm hóa
chất từ một cơ sở khác. Tôi không biết là chất gì, chỉ biết là khi nhỏ
xuống nền gạch thì sủi bọt và bốc khói trắng, mùi khó chịu, còn tăm
hương khi đốt vào ban đêm thì cháy sáng lóe như đốt phốt pho, ngửi nhiều
có hiện tượng ngạt mũi, chóng mặt…”.
Họ đã tẩm hóa chất gì?
Theo
chỉ dẫn của chị Tính, chúng tôi tìm đến cơ sở sản xuất Long Hòa. Được
biết đây là cơ sở sản xuất tăm hương lớn nhất nhì Quảng Phú Cầu, đồng
thời kiêm luôn việc cung cấp hóa chất cho những hộ sản xuất khác.
Tại
đây, nghi vấn về “tăm hương tẩm độc” càng rõ ràng. Bà Phong có người em
trai là chủ cơ sở sản xuất tăm hương Long Hòa - cho biết, cơ sở của chị
sản xuất cả hai loại tăm hương: Loại đậu tàn và loại thông thường. Loại
thường thì chỉ nhuộm chân bằng các phẩm màu xanh đỏ… Loại đậu tàn thì
phải ngâm hóa chất. Theo chị thì đây là loại hóa chất có nguồn gốc từ
Trung Quốc. “Hóa chất này rất độc, mùi hắc và khó chịu, nên khi nhúng
phải đeo găng cao su, bịt khẩu trang và phải dùng 2 quạt công nghiệp
thổi bớt hơi ra ngoài” - chị Phong nói.
Một công nhân trực tiếp
nhúng tăm hương vào hóa chất (xin được giấu tên) cho hay: “Loại hóa chất
này thường được đựng trong các can nhựa màu xanh, không có nhãn mác
tiếng Việt. Mỗi lần ngâm, chúng tôi chỉ cần múc một gáo nhựa loại một
lít, pha với mươi, mười lăm lít nước, khuấy đều, cho tăm hương vào ngâm
khoảng 3 - 5 phút, sau đó đem phơi. Tất cả số tăm này đều được làm theo
đơn đặt hàng của khách”.
Anh H. - một công nhân lâu năm trong
nghề làm tăm hương ở Xà Cầu, chia sẻ: “Nghề này cũng gian truân lắm.
Suốt ngày tiếp xúc với bụi, và các loại bột hóa chất. Nhiều hôm về đến
nhà tôi cảm thấy hoa mắt chóng mặt, họng khô rát. Nếu tiếp xúc bằng tay
thì sẽ bị nổi mẩn ngứa, nhiều người còn bị lở loét, vô cùng khó chịu”.
Trao
đổi với PV về công nghệ làm tăm hương trên địa bàn, ông Nguyễn Phúc Hựu
- Phó Chủ tịch UBND xã Quảng Phú Cầu - cho hay: “Tôi cũng có nghe nói
về loại hóa chất này, nhưng cụ thể hóa chất đó là gì thì chúng tôi không
nắm được. Vì đó là “bí quyết” riêng của người sản xuất”. Cũng theo ông
Hựu thì hiện nay 6 thôn trên địa bàn xã đều sản xuất tăm hương, một số
cơ sở sản xuất hương xuất khẩu.
“Chỉ riêng tăm hương, mỗi ngày
các cơ sở ở đây đã xuất đi hàng chục xe container. Tuy phát triển như
vậy, nhưng hầu như các cơ sở đều manh mún, tự phát và cạnh tranh lẫn
nhau. Hiện tại, địa phương vẫn đang tìm phương án thành lập một Hiệp hội
riêng của làng nghề, để tiện cho công tác quản lý” - ông Hựu cho biết.
Khi
hỏi về thứ hóa chất làm hương, nhiều người am hiểu cho rằng, rất có thể
đó là axit phốt-pho-ríc. Tuy nhiên, tiến sĩ ngành Hóa Sinh Lương Bích
Thủy (khoa Hóa, ĐH Sư phạm Hà Nội) cho biết: “Với những mô tả như vậy,
tôi nghi ngờ đó không phải là axit phốt-pho-ríc. Nhưng nếu đó là một
loại hóa chất tổng hợp, trong đó có cả phốt pho trắng, khi kết hợp với
những hóa chất khác sẽ trở thành những chất cực độc, có thể gây ung thư,
thậm chí chết người, nếu tiếp xúc trực tiếp quá lâu”.
Hương được
sản xuất theo phương pháp nói trên có độc hại không, nếu có thì độc hại
đến mức nào? Thiết nghĩ, sự việc cần được cơ quan chức năng khẩn trương
vào cuộc kiểm tra, làm rõ.
H.Đăng-T.Dũng