Có dịp đến Khu dân cư Bản Chang, xã Thành Công (Nguyên Bình), du khách không khó bắt gặp hình ảnh những phụ nữ Dao Tiền miệt mài thêu trang phục truyền thống của dân tộc mình. Những đôi tay chai sạn vì sương gió nhưng lại khéo léo, thoăn thoắt từng đường kim, mũi chỉ trên tấm vải chàm để dần hiện ra những họa tiết tinh xảo. Xóm có 51 hộ, 234 nhân khẩu, 100% dân tộc Dao Tiền. Đây là cộng đồng dân tộc được hình thành lâu đời với kiến trúc 2 dãy nhà cổ cấp 4 xây bằng đất sét. Làng văn hóa dân tộc Dao Tiền ở đây luôn gắn kết với nhau trong cuộc sống và trong lao động sản xuất, hình thành một cộng đồng dân tộc giàu bản sắc văn hóa, đi tiên phong trong xây dựng nông thôn mới.
Trang phục của phụ nữ Dao Tiền.
Trang phục dân tộc Dao Tiền nhã nhặn, tinh tế và ẩn chứa nhiều giá trị văn hóa đặc sắc. Khác với người Dao Đỏ họa tiết trong trang phục chủ yếu là màu đỏ thì người Dao Tiền màu sắc chủ đạo là màu chàm và màu trắng rất hài hòa. Để tạo điểm nhấn cho trang phục, phụ nữ Dao Tiền luôn khéo tay trong thêu thùa. Chị Lý Thị Mai, xóm Bản Chang chia sẻ: Phụ nữ Dao Tiền ai cũng biết dệt vải, thêu thùa và được dạy từ lúc còn nhỏ hoặc khi về nhà chồng. Những lúc nông nhàn, chị em thường trao đổi kinh nghiệm về cách nhuộm vải, thêu hoa làm những bộ trang phục đẹp.
Qua câu chuyện với những người phụ nữ Dao Tiền, chúng tôi được biết để có một bộ trang phục ưng ý, cần phải trải qua nhiều công đoạn như trồng bông, se sợi, dệt vải, nhuộm lá đến cắt may, thêu thùa... Để hoàn thiện một bộ trang phục, đặc biệt là trang phục cô dâu mất gần một năm chuẩn bị. Cầu kỳ nhất là công đoạn thêu thùa. Với đôi bàn tay khéo léo hoa văn, họa tiết trên trang phục đã tạo nên những điểm nhấn riêng biệt cho trang phục phụ nữ Dao Tiền. Dụng cụ khắc họa hoa văn là chiếc bút gắn ngòi đồng hoặc que tre bẻ thành hình tam giác. Loại to để tỉa tót hoa lá, loại vừa chuyên vẽ hình vuông, hình tròn, chim, ốc. Sau khi nấu chảy sáp ong họ sẽ nhúng đầu bút vẽ hoa văn lên vải. Vẽ xong đem tấm vải đó đi nhuộm chàm. Khi các công đoạn nhuộm hoàn tất thì đem ngâm vào nước nóng để sáp tan, hoa văn họa tiết sẽ hiện ra.
Một bộ trang phục hoàn chỉnh của phụ nữ Dao Tiền gồm: áo, yếm, xà cạp, dây lưng, khăn vấn đầu, váy dài cùng đồ trang sức bạc. Khăn đội đầu của phụ nữ Dao Tiền có màu trắng, hai đầu khăn có hai mảng hoa văn hình vuông. Khi đội khăn phụ nữ thường búi tóc tạo nét gọn gàng, duyên dáng, hài hòa phù hợp với điều kiện tự nhiên.
Phụ nữ Dao tiền dùng sáp ong để in hoa văn trên vải, tạo nên những điểm nhấn riêng biệt cho trang phục.
Để tạo nét duyên trong trang phục, thiếu nữ Dao Tiền thường tô điểm cho mình bằng vòng tay, vòng cổ làm từ bạc với nhiều họa tiết tinh xảo. Bên cạnh đó, không thể thiếu một chiếc khăn trắng, điểm xuyết trong đó là những hoa văn đầy sắc màu, cầu kỳ, trẻ trung. Khi đi chơi hội, thiếu nữ Dao Tiền thường vắt chéo khăn qua vai, vừa tạo sự duyên dáng, vừa khoe khéo bàn tay tài hoa, tháo vát thông qua các chi tiết, đường nét của đường kim, mũi chỉ.
Phụ nữ Dao Tiền rất coi trọng chuyện ăn mặc, vì vậy trang phục của họ rất nhã nhặn nhưng không kém phần tinh tế, ngay cả trẻ nhỏ đã được bố mẹ mặc cho những bộ quần áo được thêu khéo léo và cầu kỳ. Ngày nay, theo sự phát triển của xã hội, người Dao Tiền chỉ mặc trang phục truyền thống vào những ngày lễ, tết hoặc dịp trọng đại của gia đình, vì vậy việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa qua trang phục dân tộc của người Dao Tiền là việc làm rất cần thiết, từ đó khơi dậy niềm tự hào và nâng cao nhận thức về văn hóa dân tộc cho thế hệ trẻ.