Hình ảnh cánh chim xuất hiện nhiều trong các tác phẩm
của Thái Nhật Minh như một nỗi khao khát tự do và sáng tạo. Ảnh: Nhã
Khanh.
“Chuyến bay” mới
Như rất nhiều cuộc chơi chung và riêng trước đó, điêu khắc trẻ họ
Thái lại một lần nữa mang đến cho công chúng sự mới mẻ, đầy thích thú
qua triển lãm “Tìm trong ký ức”.
Minh bảo, đây là lần đầu tiên anh chơi với gốm một cách nghiêm túc,
trước đây có nghịch đôi ba lần nhưng chỉ nửa vời. Lần này, để thể hiện
độ say đắm của mình, thay vì nhốt mình ở xưởng, Minh về hẳn làng gốm
Hương Canh ở Phú Thọ, một làng nghề nổi tiếng trong quá khứ đang dần bị
mai một, xin “ăn nhờ ở đậu” nhà người dân hơn 1 năm trời để tìm hiểu về
những “Chỉnh giắt”, “Thóng bằng”, “Thóng lá”, “Bìm”, “Chậu đậu”, “Bát
Hùa”... cũng như những hình thể rất đặc trưng của nó, gợi nên ký ức về
cuộc sống của nhiều thế hệ trước đây gắn liền với chum tương, vại cà, lọ
mắm... cùng các vật dụng sinh hoạt thiết yếu của dòng gốm này.
Với sự giúp đỡ của các nghệ nhân nơi đây, Thái Nhật Minh đã hiểu hơn
về lịch sử của làng gốm, tên gọi của từng sản phẩm, giúp anh tìm lại
những hình thể cổ xưa của gốm Hương Canh, điều mà nếu không về tận nơi,
Nhật Minh sẽ không bao giờ thực hiện được loạt tác phẩm này.
Tái tạo lại những hình thể cổ xưa, nhưng các tác phẩm gốm Hương Canh ở
triển lãm “Tìm trong ký ức” vẫn mang tinh thần rất Thái Nhật Minh. Mặt
trong của các bình gốm được Minh dán bạc, dán vàng và phủ sơn cánh dán,
gợi nên sự thiêng liêng và truyền thống. Những lu, vại, hũ, bình đều
được Minh thêm vào những chi tiết tượng trưng cho đầu, đuôi, mỏ của con
chim. Và tất cả chúng đều được treo lên. Những vật dụng dân dã, quen
thuộc với đời sống của người dân xưa nay, bỗng trở thành những “con
chim” ngộ nghĩnh của riêng Thái Nhật Minh.
Nhà điêu khắc Thái Nhật Minh.
“Không gian của con chim là không gian vô hạn của bầu trời, của sự
rộng lớn. Những cánh chim thể hiện cho ước mơ vượt lên giới hạn của giá
trị truyền thống vốn đã định hình bao đời nay của gốm Hương Canh”, Thái
Nhật Minh lý giải về những tác phẩm của mình.
Hình tượng cánh chim là đề tài quen thuộc trong nhiều triển lãm của
Thái Nhật Minh. Thậm chí, anh từng có hẳn triển lãm “Những con chim” để
thể hiện khát vọng của mình. Những khát khao muốn vượt qua những trở
ngại, khó khăn, cả những tù túng, chật hẹp để mở đôi cánh, vươn đến
khung trời mới rộng lớn, nơi có những đường bay.
Việc tìm đến với gốm lần này, theo Thái Nhật Minh cũng là lẽ tự
nhiên, trong “hành trình bay” trải nghiệm chất liệu mà anh đã theo đuổi
suốt bao năm qua từ nhôm đúc đến gỗ, đá, giấy, sắt, đồng… Điêu khắc trẻ
cũng tiết lộ, “Tìm trong ký ức” sẽ là một chuỗi những câu chuyện còn
tiếp tục, chứ không chỉ dừng lại ở gốm Hương Canh. Sau khi triển lãm kết
thúc, anh sẽ lại tìm về những làng gốm khác, bởi mỗi nơi, mỗi một loại
gốm đều có hồn cốt và những câu chuyện riêng mà anh muốn khám phá, trải
nghiệm.
Triển lãm “Tìm trong ký ức” gồm 48 tác phẩm được làm từ chất liệu gốm Hương Canh.
Điêu khắc cũng cần sự tử tế
Điêu khắc vốn vẫn được giới mỹ thuật xem là “lãnh địa” đầy khô khan
và ít tìm ra trái ngọt. Có dạo, điêu khắc họ Thái cũng đã từng thử vẽ
nhưng rồi nhận ra chỉ khi sử dụng ngôn ngữ điêu khắc, anh mới thể hiện
tốt nhất ý tưởng của mình. “Gia đình tôi đều làm nông, tuổi thơ của tôi
là những ngày tha thẩn chơi một mình với đất cát. Ngày bé, tôi rất
thích trộn đất với nước để nặn những con thú rồi ngồi chuyện trò với
chúng”, anh nhớ lại. Và tình yêu với điêu khắc cứ lớn dần trong Thái
Nhật Minh một cách hồn nhiên, bền bỉ như thế.
Tốt nghiệp Cao học điêu khắc tại Đại học Mỹ thuật Hà Nội và là hội
viên Hội Mỹ thuật Việt Nam, Thái Nhật Minh đã giành được không ít những
giải thưởng về mỹ thuật và thực hiện thành công rất nhiều triển lãm về
điêu khắc. Nhưng cũng có dạo, tên anh khiến giới mỹ thuật và công chúng
phải một phen ồn ào. Loạt tác phẩm “Những con chim” được đánh giá rất
cao tại Triển lãm 10 năm điêu khắc toàn quốc, rồi bỗng dưng bị cho là
sao chép ý tưởng, được trao giải Nhất rồi lại hạ xuống giải Khuyến
khích.
Nhắc lại chuyện cũ, Thái Nhật Minh đối diện rất điềm tĩnh và thẳng
thắn: “Đó là một sự hiểu lầm đáng tiếc. Sau đó Ban tổ chức cũng không có
một sự khẳng định nào cả. Thời gian và những gì tôi làm cũng đã minh
chứng cho con đường tôi đang đi. Đại lộ lớn thì lúc nào cũng có nhiều
người đi, nhưng không phải ai cũng đi về một đích. Đôi khi họ phải gặp
nhau ở một đoạn, trước khi tách dần ra con đường của riêng mình”.
Nói đến đường riêng của mình, Thái Nhật Minh thích làm những tác phẩm
điêu khắc bằng chất liệu ít đắt đỏ, tác phẩm nhỏ gọn, gần gũi với đời
sống. “Tôi thích câu chuyện nhỏ, cái nhìn đa chiều và sự chiêm nghiệm
sâu sắc”, anh nói. Các tác phẩm của anh là những sự vật tưởng như quen
thuộc, giản đơn nhưng lại tạo dấu ấn bằng cách “chơi” đầy ngẫu hứng với
hình khối, màu sắc.
Và sự cần mẫn đó được trả công xứng đáng. Ngoài những tác phẩm bán
rất chạy trong triển lãm “Những con chim”, thì các chú dê trong bộ sưu
tập “Mừng năm mới 2015” của Thái Nhật Minh làm từ bột giấy, keo, que
đồng, màu nước cũng đã được mua sạch sau triển lãm.
Trong giới điêu khắc, Thái Nhật Minh là nghệ sĩ hiếm hoi có thể sống
ổn với nghề nhờ bán tác phẩm, mà không cần nghề tay trái. Minh luôn tâm
đắc câu nói “Đừng theo đuổi thành công, hãy theo đuổi ước mơ và sau đó
thành công sẽ đuổi theo bạn”. Điều đó nhắc anh không để những tác phẩm
của mình chạy theo thị hiếu, thị trường, bởi theo anh “công chúng mua
một tác phẩm là họ mua ý tưởng, mua đời sống tinh thần của người nghệ sĩ
chứ không phải đơn thuần là mua một thứ đèm đẹp về bày”.
Vì “bảo thủ” như thế nên cũng có khi Thái Nhật Minh bị “ế”. Triển lãm
“Chinh phu chinh phụ” (năm 2016) gây ấn tượng với công chúng là thế,
bản thân Thái Nhật Minh cũng đầu tư tiền bạc và 4 năm trời thực hiện đắm
đuối là thế nhưng cuối cùng vẫn chưa bán được tác phẩm nào. Tất nhiên,
trong giới mỹ thuật nói chung và điêu khắc nói riêng, việc nghệ sĩ triển
lãm xong phải mang tác phẩm về “tự tặng mình” là chuyện rất bình
thường. Thái Nhật Minh thì vẫn tự tin rằng “Với những tác phẩm tử tế thì
không lo không bán được, vấn đề chỉ là trước hay sau. Vì thế, tôi cứ
làm việc tử tế trước đã”.
Thái Nhật Minh có một cuốn sổ nhỏ luôn mang bên mình, để anh ghi lại
những ý tưởng nẩy ra bất chợt. Cuốn sổ chi chít những hình vẽ. Nhờ nó mà
Minh không bao giờ nghèo túng ý tưởng và quá trình sáng tạo của anh
hiếm khi đứt đoạn.
Hầu hết thời gian, Minh “trốn” trong xưởng điêu khắc riêng ở Long
Biên, nơi bên rìa thành phố, tách biệt ồn ào, vồn vã để anh có thể tự do
sống với thế giới hình khối của mình. Để tăng năng suất làm việc, anh
thường làm một lúc nhiều việc, có khi cùng lúc thực hiện gần chục ý
tưởng. Không đợi để kết thúc cuộc này, anh đã nung nấu ý tưởng cho những
cuộc khác. Anh xem những triển lãm đơn giản chỉ là mốc đánh dấu việc
hoàn thành một ý tưởng của mình. Và khi triển lãm kết thúc, anh lại quay
về xưởng để tiếp tục những câu chuyện còn dang dở. Ở đó, có những ý
tưởng chưa thành hình, có những ý tưởng sắp “chín” và có cả những ý
tưởng thất bại.
Nếu không tìm thấy Thái Nhật Minh ở xưởng thì có thể anh chàng đang
lang thang ở một cửa hàng sách nào đó, hoặc trốn tiệt trong một quán
café yên tĩnh để đọc sách. Anh tâm niệm: “Điêu khắc là thứ ngôn ngữ rất
cô đọng và cần nhiều tính triết lý. Với một nghệ sĩ điêu khắc, để làm
một tác phẩm đẹp không khó, nhưng để tác phẩm đó có hồn, có câu chuyện
thì không hề đơn giản, rất cần nền tảng kiến thức sâu rộng và trải
nghiệm cuộc sống”.
Thái Nhật Minh đã có 4 triển lãm cá nhân, anh cũng đã đoạt nhiều giải
thưởng về mỹ thuật trong đó có Giải thưởng Hội Mỹ thuật Việt Nam 2014,
Giải Nhì Festival Mỹ thuật trẻ Toàn quốc lần thứ 3 (2011-2014).
Theo: tienphong.vn