Theo lời của ông Hiển,
người khắc chữ phải hiểu sâu sắc ý nghĩa chữ thánh hiền để thể hiện được
cái thần của chữ trên mặt kim loại. Cái thần của chữ, theo ông, chính
là sự sinh động của các nét chấm, sổ, mác, hoành... lúc thì mềm mại như
cành liễu nhưng có lúc rắn rỏi, cương trực như cây tùng, cây bách. Ông
nói, ông tâm đắc câu nói “Phi nhẫn bất thành nhân”.
“Tôi sinh ra khi cây bút sắt đã lấn át bút
lông, nhưng cụ thân sinh vẫn bắt học cầm bút lông chép Tam tự kinh, Tam
thiên tự từ bé tí. Ngày cầm dùi đục học nghề đồng, tối luyện bút lông.
Các cụ nhà tôi cổ điển lắm”. - Ông chậm rãi nhớ lại những kỉ niệm từ
thuở thiếu thời. Sinh ra trong gia đình có truyền thống Nho học, bởi vậy
tuy làm nghề đúc đồng, đôi bàn tay “dùi đục” dày lên những chai sạn, ám
màu xám của đồ đồng vừa mới ra lò nhưng kiến thức, sự hiểu biết của ông
giống như một Nho gia. Ông luôn tâm niệm, nghề chọn người chứ người
không chọn nghề, ông tự rèn luyện mình bằng chính công việc chạm chữ.
Không thể vội vàng, phải nhẫn nại, kiên trì để làm sao thể hiện được
thần thái của chữ rõ ràng nhất.
![](http://phapluatxahoi.vn/uploads/medias/2016/07/30/550x500/30.07.2016_bb_1469844128.JPG)
“Thiết bút thư sinh” Nguyễn Đăng Hiển tác nghiệp trên chuông đồng. Ảnh: N.Khuê
Tại sao có danh xưng “Thiết bút thư sinh”?
“Dùng bút sắt nên bạn bè cứ quen gọi tôi là thiết bút” - ông Hiển giải
thích. “Vậy còn thư sinh?”. Vuốt mái tóc điểm bạc, vị “thiết bút” khẽ
khàng khiêm nhường: “Tôi chỉ là người đi học, bởi sự học tới già vẫn
chưa hết”. Theo “Thiết bút thư sinh”,
Để giữ cho nét bút sắc mà không phô, nhát
búa vừa độ, người thợ cần hội tụ khí công tốt và tinh thần vững mới có
thể “viết” được chữ lên mặt chuông. Giữ cho tâm đức tốt, vững tinh thần,
kiên nhẫn và luôn học hỏi là bí quyết của ông.
Ông Hiển lớn lên ở Hà Nội và có lẽ, công
việc khắc chữ trên chuông là bến đỗ cuối cùng của cuộc đời người thợ tài
hoa này. Với mong muốn nối nghiệp cha, nhưng sau nhiều lần theo cha đi
đúc chuông khắp các đền chùa, miếu phủ, ông nhận ra rằng, những chiếc
chuông kia nếu có thêm những dòng chữ thánh hiền, hẳn sẽ đẹp và ý nghĩa
hơn nhiều. Tình cờ sau đó, có người nhờ ông khắc những chữ Nho lên quả
chuông đồng. Để khắc chữ lên quả chuông đồng, thợ đồng thường phải đặt
một tờ giấy viết chữ lên thân chuông, rồi cầm dụng cụ gõ theo những nét
chữ lên tờ giấy. Chữ viết sẽ hằn lên trên mặt đồng. Với một người quá
sành Nho học, ông cho rằng việc làm ấy chẳng khác nào… viết bút bi, còn
đâu hồn cốt, tâm thế của người thư pháp.
Ông quyết định tầm sư học đạo, đi tìm lại
nghệ thuật chạm chữ trên đồng thất truyền. Rồi cuối cùng, ông mày mò tự
học. Bề mặt đồ đồng cứng nên để tạo chiều sâu cho nét chữ, mỗi nhát đục
lại là một lần thân chuông được khoét sâu vào. Công việc ấy không hề dễ
dàng, nếu gõ quá nhẹ sẽ không lên nét chữ, còn nếu “bút lực” quá mạnh có
thể đục chệch khỏi khuôn chữ. Chữ Nho lại có những yêu cầu chặt chẽ lối
viết, cùng một nét nhưng phải bảo đảm “đầu nặng, đuôi nhẹ”.
Ông không nhớ rõ đã khắc được bao nhiêu
quả chuông, ông áng chừng khoảng 5.000 quả. Quả chuông đầu tiên lưu bút
tích của ông chính là ở đền Dâu (phố Hàng Quạt, Hà Nội) đặt hàng cách
đây đã mấy chục năm. Quả đại hồng chung lớn nhất mà ông khắc nặng hơn
1,5 tấn ở chùa Vĩnh Nghiêm (TP HCM), quả chuông có nhiều chữ nhất gần
4.000 chữ ở Sóc Sơn (Hà Nội)...
Do đặc thù của công việc nên ông luôn luôn
phải thay đổi cách thức làm việc. Ông kể về những kỉ niệm hành nghề của
mình: “Giáp Tết năm 2010, tôi làm việc ở thị trấn Quốc Oai (Hà Nội),
trời rét 7-8oC nhưng vẫn phải áp thân vào quả chuông đồng lạnh buốt. Rồi
những trưa hè 38- 39oC tại chùa Tu Ba (Thanh Hóa) khi mái che mong manh
giữa sân chùa không giảm được nhiệt của quả chuông nhưng vì công việc
đòi hỏi, tôi vẫn phải ép mình vào để khắc chữ.
Trong dòng chảy thời gian của Hà Nội ngàn
năm văn hiến, có biết bao con người làm rạng danh mảnh đất Hà thành,
biết bao nghệ nhân góp phần tạo nên các phường thợ được mệnh danh là
“khéo tay nghề, đất lề kẻ chợ”... Mảnh đất “rồng chầu, hổ phục” là nơi
những tài năng ấy đơm kết thành tinh hoa. Cái mạch chảy ấy vẫn luôn bất
biến, để Thủ đô hôm nay, nối tiếp niềm tự hào tinh hoa Hà Nội 36 phố
phường..
Theo: phapluatxahoi.vn