Trương Đình Quế và chân dung tượng Bùi Giáng.
Nhà điêu khắc Trương Đình Quế vừa
qua đời ngày 21-1-2016 tại TP Hồ Chí Minh. Ông sinh năm 1939, quê quán
Đà Nẵng. Năm 1960, ông tốt nghiệp Trường cao đẳng mỹ thuật Huế khóa đầu
tiên, tốt nghiệp trường Mỹ thuật Gia Định năm 1963. Năm 1965, ông có
triển lãm đầu tay với hơn 30 tác phẩm gồm tranh, ảnh, tác phẩm điêu
khắc. Năm 1971, ông vào Sài Gòn mưu sinh bằng nhiều nghề và đều đặn sáng
tác. Sau năm 1975, Trương Đình Quế là giảng viên Trường Đại học Mỹ
thuật, Trường Đại học Kiến trúc và là Ủy viên BCH của Hội Mỹ thuật TPHCM
trong nhiều nhiệm kỳ. Ông đã tham gia hàng chục cuộc triển lãm và các
trại sáng tác điêu khắc trong nước và quốc tế, đạt nhiều giải thưởng,
trong đó có giải thưởng đặc biệt Thụy Điển-Việt Nam (kỷ niệm 10 năm điêu
khắc) cho tác phẩm "Khói ô nhiễm"...
Vào
khoảng 15 năm trước, trong những lần về Đà Nẵng, nhà điêu khắc Trương
Đình Quế với dáng dấp phong trần bụi bặm cùng chiếc xe phân khối lớn đã
để lại trong ký ức những người bạn gặp gỡ một ấn tượng khó quên. Hồi đó,
trong những cuộc hàn huyên với bằng hữu quê nhà như họa sĩ Đỗ Toàn, nhà
điêu khắc Phạm Văn Hạng, nhà văn Nguyễn Văn Xuân... bao giờ sự xuất
hiện của ông cũng tạo nên những câu chuyện tranh luận sôi nổi rất đúng
phong cách Quảng Nam. Nhận xét về ông, nhà văn Nguyễn Văn Xuân thường
nhắc: "Trương Đình Quế sống hồn nhiên, vui chơi hết mình, nhưng thực ra
đó là một nghệ sĩ sáng tạo, có nhiều ý tưởng rất sâu sắc...".
Trương
đình Quế có vợ là nữ họa sĩ Phan Giáng Hương. Ba người con của ông có 2
người theo nghề cha mẹ (điêu khắc gia Trương Từ Lâm và họa sĩ Trương Mỵ
Na) và từng có những cuộc triển lãm chung với gia đình. Trước kia, gia
đình ông cư ngụ tại Làng báo chí Thủ Đức, về sau mua được một mảnh đất
nằm ngay thác An Viễn (xã Bình An, H. Long Thành, Đồng Nai). Nơi đây,
một khu vườn nằm hiền lành bên thác nước là những tác phẩm điêu khắc đầy
ấn tượng của Trương Đình Quế. Trong đó, nhiều người thường nhắc đến là
hai pho tượng Trịnh Công Sơn và nhà thơ Bùi Giáng. Bức tượng toàn thân
nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, ở tư thế ngồi vắt chân chữ Ngũ, một tay chống
cằm, một tay cầm đàn guitar chìm đắm trong suy tư. Còn bên cạnh là bức
tượng nhà thơ Bùi Giáng, rất sinh động khác với nét tĩnh lặng của tượng
Trịnh; người choàng áo mưa, đeo hồ lô rượu bên hông, tay chống gậy, râu
tóc phất phơ trong gió, cùng một chú chó nhỏ đu trên vai thật ngộ
nghĩnh; và thêm nữa là một con mèo và một con gà trống đi cùng. Cả hai
đều hiện lên đúng tính cách rất khác biệt nhưng lại đầy biểu cảm. Hiện
hai bức tượng này được đặt tại Làng nghệ thuật Gia Hòa, Q.9, TP.HCM. Tác
phẩm sau cùng trước khi Trương Đình Quế bệnh nặng (2014) là chân dung
nhà thơ Nguyễn Đức Sơn tại Phương Bối, Bảo Lộc.
Trên
thực tế, dù là nhà điêu khắc nổi tiếng thuộc thế hệ đầu đàn từ trước
năm 1975, nhưng hầu như ông ít quan tâm đến những công trình hoành tráng
"để đời", mà dọc trên những hành trình rong chơi ta bà, anh em văn nghệ
ai muốn nhờ ông tạc tượng "lưu lại cho hậu thế", ít khi từ chối. Còn
nhận định về những tượng đài trưng bày nơi công chúng, ông thường nói:
"Trong các thành phố ở nhiều nước, chỗ nào cũng có tượng gợi suy nghĩ
đời thường. Nhiều khi đó chỉ là vài ba cục, hòn gợi sức liên tưởng. Ở
ta, do mặt bằng dân trí chưa cao, nếu cục hòn quá người ta chưa cảm
thông được. Vì vậy, trên cơ sở cục hòn, một số nhà điêu khắc buộc phải
tìm một nội dung nhẹ nhàng dễ tiếp cận với công chúng". Vào khoảng trước
năm 2000, một khách Việt kiều về tìm Trương Đình Quế, nhờ ông chế tác
một tượng chân dung của mẹ Teresa, với mức chi phí khá lớn. Vài tháng
sau đó, tượng chân dung mẹ Teresa đã được đúc đồng 1 bản và ba phiên bản
bằng thạch cao. Bản đúc đồng đã được người khách mang đi và đã an vị
trong một tu viện dòng Teresa ở một quốc gia. Ba phiên bản bằng thạch
cao còn lại do ông cất giữ. Thạch Cầm, bạn của Trương Đình Quế kể lại :
"Năm 2006 tôi đến chơi nhà Trương Đình Quế bên suối An Viễn và nhìn thấy
ba phiên bản này phủ mờ bụi thời gian, nằm trên gác trưng bày tác phẩm
của nhà điêu khắc. Tôi thực sự xúc động khi ngắm nhìn sự sống động của
pho tượng". Ngoài điêu khắc, Trương Đình Quế còn nổi tiếng với tranh
lụa, nhất là tranh vẽ bằng mực tàu...
Cuộc đời
sáng tác của nhà điêu khắc Trương Đình Quế gắn với những cuộc rong chơi
dường như không bao giờ dừng lại. Giờ đây, bước phong trần đã mỏi, người
nghệ sĩ điêu khắc tài hoa ấy đã đi xa, để lại trong lòng bạn bè ký ức
về một con người phóng khoáng, chân tình và trọn nghĩa.
Theo cadn.com.vn