Họ là những nghệ nhân, người thợ, thành viên trong một dòng tộc đã gìn giữ nghề truyền thống suốt hàng trăm năm qua.
![Đội trống gái Đọi Tam biểu diễn trong lễ hội Tịch điền 2014 - Ảnh: Bà Lê Thị Thanh cung cấp](http://static.thanhnien.com.vn/uploaded/congthang/2015_02_02/trong01_mmsq.jpg?width=500) Đội trống gái Đọi Tam biểu diễn trong lễ hội Tịch điền 2014 - Ảnh: Bà Lê Thị Thanh cung cấp
|
Lịch sử trăm năm
Chưa có tư liệu lịch sử nào khẳng định số tuổi chính xác của làng
trống Đọi Tam (xã Đọi Sơn, H.Duy Tiên, Hà Nam). Tuy nhiên, các bậc cao
niên trong làng cho biết gia phả suốt mấy trăm năm qua của các dòng họ
đều ghi rõ làng có nghề làm trống cha truyền con nối. Đời nào cũng có
những thợ cả nổi tiếng mang danh trống Đọi Tam đi khắp các vùng miền.
Làng Đọi Tam có 350 hộ thì cả 350 hộ đều theo nghề làm trống. Ông
Lê Ngọc Hùng, một nghệ nhân và cũng là chủ cơ sở sản xuất trống lớn
nhất, nhì Đọi Tam cho biết từ đầu năm, cơ sở của ông đã xuất vài nghìn
quả trống các loại. Tính cả thôn lên tới vài trăm nghìn quả. Chỉ riêng
dịp Tết âm lịch này, cơ sở của ông Hùng đã nhận đơn đặt hàng tới gần
1.000 quả.
Nói về bí quyết thành công của nghề trống Đọi Tam, ông Hùng cho
biết: Vẫn chỉ có 2 nguyên liệu chính là gỗ mít và da trâu, nhưng người
tinh tường sẽ nhận ra tiếng trống Đọi Tam có âm vực riêng. Nhất là tiếng
trống cái, trống hội bao giờ cũng trầm hùng, vang dội hơn nơi khác sản
xuất. Đấy chính là công thức, bí quyết được tích lũy suốt mấy trăm năm
và chỉ truyền trong làng, trong họ.
Còn theo ông Lê Văn Xuân, cũng là một thợ giỏi trong làng, để có
được chiếc trống tốt, người Đọi Tam cẩn thận đến mức chi li trong khâu
chọn nguyên liệu. Gỗ phải là loại gỗ mít già, có độ cong theo đúng yêu
cầu từng loại trống. Da trâu phải già, được nạo sạch mặt, sau đó căng,
phơi rồi sấy và cắt thành mặt trống để dai, không mục, mủn. Nhưng để có
được tiếng trống như ý thì phụ thuộc vào tay nghề của người làm, vì mỗi
loại có yêu cầu về âm thanh khác nhau, như độ vang, rền và độ đanh. Ví
dụ nếu trống trường âm thanh phải vang, rền còn trống chèo lại đòi hỏi
âm thanh trầm lắng hơn... Mỗi loại âm thanh của trống được tạo ra từ
thao tác chính xác đến tuyệt đối của người thợ trong việc xử lý nguyên
liệu, từ khâu chế tác, xếp tang (khung gỗ), đến chọn và xử lý da trâu,
căng da, đóng đinh. Thậm chí, việc đánh bóng và vẽ hoa văn trên mặt
trống, tang trống của Đọi Tam cũng có bí quyết riêng. “Bởi vậy, 350 hộ
với cả nghìn người làng này làm, nhưng chỉ có một số ít người dám nhận
làm trống lớn, trống trường, trống hội, là những loại đòi hỏi phải có
tay nghề cao”, ông Xuân tiết lộ.
![Sơn, vẽ hoa văn để hoàn thiện trống - Ảnh: Hoàng Long](http://static.thanhnien.com.vn/uploaded/congthang/2015_02_02/trong02_wfeh.jpg?width=500) Sơn, vẽ hoa văn để hoàn thiện trống - Ảnh: Hoàng Long
|
Đội trống gái Đọi Tam
Làng trống Đọi Tam từ xưa không truyền nghề cho con rể và con gái
vì sợ bị lộ bí mật ra ngoài. Tuy nhiên, đến nay người Đọi Tam đã cho
phép truyền nghề cho phụ nữ. Bà Lê Thị Thanh, vợ nghệ nhân Lê Thế Hùng
đã có gần 30 năm làm nghề và được người làng xếp vào hàng “cao thủ”. Tại
Đọi Tam có hơn 80 phụ nữ làm nghề trống. Không chỉ truyền nghề cho nữ
giới, Đọi Tam còn có đội trống gái, toàn phụ nữ, có một không hai ở VN
hiện nay.
Ông Lê Ngọc Minh, Trưởng thôn Đọi Tam, cho biết: “Năm 2004 làng Đọi
Tam thành lập đội trống với các tay trống đều là phụ nữ và lấy tên là
Đội trống gái Đọi Tam. Mất gần 2 năm mới ổn định được đội hình và có thể
biểu diễn được”. Đội trống có 48 người, đánh nhiều loại trống, trong đó
chiếc lớn nhất cao 1,77 m, đường kính mặt 1,47 m, chiếc trống đại cao
1,2 m, đường kính mặt 1,8 m, 12 chiếc trống cám, 12 chiếc trống nhỡ, 12
chiếc bản, 8 chiếc trống giả cổ.
Điểm đặc biệt là để được tham gia đội trống nữ của làng, ngoài việc
có năng khiếu về nhạc và có thể hình tốt thì bắt buộc là phụ nữ đã có
chồng. “Chúng tôi muốn duy trì đội trống lâu dài, sợ sau này khi xây
dựng gia đình thì đội trống sẽ mất người nên phải quy định như vậy”, ông
Minh lý giải.
Sau 10 năm thành lập, đến nay đội trống làng đã tăng lên 60 người.
Số tay trống vẫn giữ nguyên là 48 phụ nữ, thêm 12 nam phụ đánh đồ đồng
(chiêng, lệnh, thanh la, nạo bạt...). Đội trống gái Đọi Tam không chỉ
phục vụ các lễ hội ở địa phương mà còn tham gia biểu diễn trên tất cả
mọi miền của Tổ quốc.
“Làng trống
Đọi Tam được công nhận là làng nghề truyền thống tiêu biểu của toàn
quốc, sản phẩm trống Đọi Tam đã xuất bán qua các nước châu Âu. Nghệ nhân
Đọi Tam vinh dự làm ra bộ trống hội phục vụ Đại lễ kỷ niệm 1.000 năm
Thăng Long - Hà Nội. Nhưng tự hào lớn nhất của chúng tôi là đã góp phần
gìn giữ, tôn vinh được tiếng trống, một nét đẹp của văn hóa người Việt”. Ông Lê Ngọc Minh, Trưởng thôn Đọi Tam
Theo : thanhnien.com.vn