Làng gốm Bồ Bát và ước mơ phục dựng thương hiệu nghìn năm tuổi
(Ngày đăng: 02/03/2016 Lượt xem: 709)
Bộ ấm chén, sản phẩm của gốm Bồ Bát do anh Vang chế tác
. (Nguồn: baotintuc)
Không nổi tiếng và phát triển rầm rộ như những làng gốm Bát Tràng (Hà
Nội), Chu Đậu (Hải Dương)...
nhưng làng gốm Bồ Bát (làng Bạch Liên, xã
Yên Thành, huyện Yên Mô, Ninh Bình) những năm gần đây đã được nhiều
người biết đến.
Trong xu thế phát triển kinh tế thị trường, người dân làng gốm Bồ Bát đã
mạnh dạn đầu tư công nghệ mới, áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất
vừa để duy trì
, phát triển làng nghề, vừa góp phần nâng cao chất lượng
sản phẩm, đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường.
Theo nhiều cụ cao niên trong làng, nghề làm đồ gốm đã xuất hiện tại địa
phương này cách đây hơn 3.000 năm. Trong nhiều tài liệu sử sách còn ghi
lại, cách đây hàng nghìn năm
, làng gốm Bồ Bát đã nổi tiếng với những sản
phẩm gốm sắc trắng độc đáo phục vụ dân sinh và các loại gạch nung phục
vụ xây dựng. Năm 1010, khi vua Lý Thái Tổ dời đô về Thăng Long, các nghệ
nhân tại làng Bồ Bát theo triều đình về xây dựng kinh đô mới, sản xuất
các sản phẩm gốm sứ phục vụ triều đình và dân sinh
. Những nghệ nhân này
đã đến định cư tại vùng đất ven sông Hồng, nơi có đất sét tốt để sản
xuất gốm sứ và thành lập nên làng nghề Bát Tràng ngày nay
.
Sau khi những nghệ nhân ra đất Thăng Long lập phường làm gốm mới, người
dân Bồ Bát không còn giữ được nghề truyền thống, những người ở lại chủ
yếu làm nghề nông để sinh sống và lãng quên đi cái nghề từng hưng thịnh
một thời và nghề gốm Bồ Bát đã bị thất truyền từ đó.
Tuy nhiên, những năm gần đây, nhằm bắt kịp xu thế thị trường, nhiều nghệ
nhân trẻ tuổi trong làng đã mạnh dạn đầu tư nhà xưởng, cơ sở hạ tầng
,
kỹ thuật nhằm khôi phục và phát huy truyền thống làng nghề.
Có dịp về thăm làng gốm Bồ Bát, chúng tôi đã ghé cơ sở sản xuất của hộ
gia đình nghệ nhân Phạm Văn Vang (35 tuổi tại làng Bạch Liên)
, anh được
coi là người đầu tiên mở xưởng gốm mang tên Bồ Bát với mong muốn gây
dựng lại nghề gốm cổ truyền trên mảnh đất quê hương.
Giữa những tiếng môtơ ro ro quay đều đặn, tiếng trộn đất đều đều, anh
Vang tâm sự
, khi còn là học sinh, anh đã nhiều lần được nghe các nghệ
nhân làm gốm từ Bát Tràng về quê ăn giỗ tổ chia sẻ kinh nghiệm, ôn lại
lịch sử của tổ nghề nên đã cảm thấy rất phấn khích. Ý nghĩ mong muốn trở
thành một thợ gốm giỏi đã nhen nhóm trong đầu chàng trai thôn quê. Sau
khi tốt nghiệp trung học phổ thông, anh Vang không thi đại học mà khăn
gói ra Bát Tràng tìm gặp các nghệ nhân để học lại nghề cũ của làng Bồ
Bát xưa
.
“Ban đầu tôi chỉ nghĩ đơn thuần là học để trở thành một thợ gốm giỏi để
thỏa mãn niềm đam mê của mình và để giữ lấy cái nghề cổ của làng mình.
Nhưng trong thời gian học nghề và làm nghề, ý nghĩ khôi phục thương hiệu
gốm của quê hương đã lóe lên trong đầu và tôi muốn thực hiện ngay lập
tức," anh Vang chia sẻ.
Nghĩ là làm, ngay khi học nghề thành thục, anh Vang đã thuê được lò
riêng tại Bát Tràng để tự làm và bán các sản phẩm của mình. Ban đầu anh
làm những sản phẩm nho nhỏ như chuông gió, đồ trang sức, móc chìa khóa,
một số mẫu ấm chén, bát đĩa... và tự tay mang sản phẩm của mình đi giới
thiệu khắp trong Nam, ngoài Bắc dưới tên “Gốm Bồ Bát."
Sau nhiều năm lăn lộn học nghề, làm nghề và dày công đi khắp nơi tìm
hiểu thị trường, giới thiệu sản phẩm, năm 2006 anh Vang đã trở về quê
hương mở lò sản xuất gốm và lấy thương hiệu “Gốm Bồ Bát." Từ đây, thương
hiệu của làng gốm cổ hàng nghìn năm bắt đầu được “hồi sinh."
Anh Vang cũng “bật mí” thêm, trong thời gian làm nghề tại Bát Tràng, anh
đã mời thêm một số người thợ cùng quê ra đây và mở ra một dịch vụ mà
khách du lịch hiện nay rất thích thú mỗi khi đến thăm làng nghề Bát
Tràng, đó là dịch vụ “vuốt-nặn-vẽ” với sự tham gia trực tiếp của du
khách, với sự hướng dẫn của người làng Bồ Bát, du khách tự tay làm những
sản phẩm của mình theo ý thích và có thể nung để lấy luôn sản phẩm đó
làm kỷ niệm.
Tại xưởng sản xuất của gia đình anh Vang tại quê hương Yên Mô, các thợ
gốm đang tất bật cho công việc của mình, mỗi người một công đoạn trong
không khí khẩn trương, tất bật. Theo những người thợ ở đây, để cho ra
một sản phẩm hoàn thiện, người thợ phải trải qua hàng chục công đoạn bao
gồm chọn đất, luyện, ép thành từng thỏi; sau đó tạo hình sản phẩm, phơi
hoặc sấy khô sản phẩm thô, chỉnh sửa và chuốt qua cho mịn.
Tiếp đó, người thợ phải tỉ mỉ trang trí họa tiết, nung sơ trong lò với
nhiệt độ ổn định ở mức 650 độ C, làm men, sửa men, cuối cùng là nung
hoàn thiện và phân loại, đóng gói. Riêng công đoạn tạo hình sản phẩm là
khâu khó nhất trong kỹ thuật sản xuất đồ gốm, được chia ra ba phương
thức gồm tạo hình thủ công bằng tay, pha lỏng đất sét để rót vào khuôn
hoặc được in bằng máy trên bàn in. Bên cạnh đó, công đoạn trang trí họa
tiết cũng gồm ba khâu nữa là vẽ bằng mực, đắp nặn bằng đất và dán hình
ảnh. Để hoàn thiện sản phẩm, người thợ phải cẩn thận trong từng động
tác, từng khâu sản xuất, nếu chỉ một sơ suất nhỏ cũng sẽ phải bỏ đi toàn
bộ sản phẩm.
Mặc dù còn gặp rất nhiều khó khăn về nguồn vốn và về mặt bằng sản xuất
nhưng anh Phạm Văn Vang đã và đang từng bước phục dựng thành công làng
nghề gốm cổ Bồ Bát. Hiện tại, anh đã thành lập doanh nghiệp tư nhân mang
tên Gốm Bồ Bát thường xuyên thu hút khoảng 20 thợ gốm làm việc với thu
nhập từ 3 đến 6 triệu đồng/người/tháng; doanh thu bình quân của cơ sở
hàng tỷ đồng/năm.
Ghi nhận những thành công ban đầu của các hộ sản xuất, kinh doanh ngành
nghề gốm Bồ Bát, năm 2014 Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Bình đã cấp
bằng công nhận nghề gốm cổ Bồ Bát là nghề truyền thống tỉnh Ninh Bình.
Bản thân anh Vang cũng đã được tặng danh hiệu “Nghệ nhân gốm cổ truyền”
của tỉnh. Một tin vui nữa đến với hộ sản xuất Phạm Văn Vang cũng như
những người dân khác trong làng khi anh Vang được nhận giải thưởng sáng
kiến cấp tỉnh năm 2015.
Việc đưa các hoa văn, họa tiết liên quan tới các giá trị lịch sử của
mảnh đất cố đô Hoa Lư vào các sản phẩm để tạo nét riêng cho sản phẩm của
mình đã tạo nên nét riêng, độc đáo của gốm Bồ Bát. Hiện xưởng gốm của
anh Vang tập trung vào mặt hàng gia dụng như bình hoa, bát đĩa, ấm chén,
chuông gió, đồ trang sức... Sản phẩm gốm Bồ Bát đã có mặt tại hầu hết
các tỉnh, thành phố ở miền Bắc và một số tỉnh ở miền Trung, miền Nam.
Nối tiếp những thành công, gia đình anh Vang có dự định tới đây sẽ mở
rộng quy mô xưởng sản xuất lên 5.000m2 ngay tại làng. Dự kiến, xưởng mới
của gia đình anh Vang sẽ thu hút từ 70-100 thợ làm gốm của địa
phương./.
Theo vietnamplus.vn