![Vại, chum, hũ... những sản phẩm gốm Hương Canh đã đi vào ca dao.](http://www.baoquangninh.com.vn/dataimages/201511/original/images835851_4.jpg) |
Vại, chum, hũ... những sản phẩm gốm Hương Canh đã đi vào ca dao. |
Làng gốm Hương Canh nay thuộc thôn Đại
Đồng, thị trấn Hương Canh, huyện Bình Xuyên (Vĩnh Phúc), ngay bên trái
Quốc lộ 2, cách Hà Nội khoảng 50km nên rất thuận tiện cho du khách ghé
thăm. Các nhà khảo cổ khẳng định Hương Canh là làng gốm sành cổ truyền
lâu đời ở vùng trung du Bắc Bộ, có từ thời Hùng Vương. Khu vực sản xuất
gốm tập trung ở xóm Lò Cang - nằm ngay đầu thôn, bên trái cây cầu cùng
tên. Từ cang - theo các nhà nghiên cứu văn hoá, ngoài ý nghĩa là sự cứng
rắn, đanh, còn dùng để gọi các loại đồ sành nói chung.
![Sau công đoạn nặn tạo hình, tất cả các sản phẩm đều được phơi thật khô trước khi đưa vào lò nung.](http://www.baoquangninh.com.vn/dataimages/201511/original/images835852_2.jpg) |
Sau công đoạn nặn tạo hình, tất cả các sản phẩm đều được phơi thật khô trước khi đưa vào lò nung. |
Sản phẩm truyền thống của làng gốm Hương
Canh trước đây là các loại đồ sành như: Vại thuổi, vại tít, máng to,
chum, bình vôi, cang, chĩnh, tiểu sành, tượng con giống, trang trí kiến
trúc trong đình chùa, miếu, như tượng nghê, đầu đao, lá lan đằng...
Trong đó, chum, chĩnh, vại của Hương Canh nổi tiếng, không chỉ vì màu
sành lên đẹp và có độ bền khi dùng mà quan trọng hơn cả là những đồ ẩm
thực đựng bên trong sẽ không bị hỏng. Tương, cà, dưa, mắm... được làm
trong chum, vại, chĩnh sành của Hương Canh sẽ ngon hơn, không bị váng,
mốc. Để tạo được lớp da xanh đó, độ nung của món đồ sành này thường có
nhiệt độ cao gấp hai lần loại đồ sành có lớp da mầu đỏ. Một đặc trưng là
đồ sành Hương Canh hầu như không trang trí hoa văn, ngoại trừ tiểu
sành.
![Sau 48 giờ nung, lò được bít cửa để ủ sản phẩm trong 1 tuần.](http://www.baoquangninh.com.vn/dataimages/201511/original/images835853_3.jpg) |
Sau 48 giờ nung, lò được bít cửa để ủ sản phẩm trong 1 tuần. |
Theo dòng chảy của lịch sử, do chiến
tranh, do thị hiếu tiêu dùng mà có lúc làng nghề gốm Hương Canh thăng
trầm, sóng gió, tưởng như xoá sổ nhưng bằng tình yêu nghề, một số nghệ
nhân ở làng đã cố gắng tìm tòi, bằng mọi cách duy trì và phát triển nghề
gốm cổ truyền của cha ông để lại. Theo bảng dẫn mũi tên đầu xóm Lò
Cang, tôi tìm đến gia đình ông Tuấn - chủ cơ sở "lò gốm bà Nụ" nằm sâu
trong ngõ nhỏ. Ông Tuấn cho biết thương hiệu bà Nụ là tên mẹ ông, cụ đã
mất mấy năm. Gia đình ông làm nghề gốm đã nhiều đời. Đang dở tay hoàn
thiện chiếc nắp tiểu nên ông Tuấn vừa làm vừa tiếp tôi. Quan sát một
vòng, tôi nhận thấy từ hè, sân, vườn, đầu nhà… đâu đâu cũng các sản phẩm
gốm đã hoặc chưa hoàn thiện. Phía bên phải hồi nhà, liền kề với bếp là
một lò bầu để nung sản phẩm. Ông Tuấn cho biết, hiện ở làng có nhiều hộ
có lò nhưng chủ yếu nung bằng đốt ga, còn nung bằng củi theo cách thủ
công truyền thống như gia đình ông thì chỉ có 3 lò. Nung bằng ga thì chỉ
6 tiếng là xong nhưng nung theo cách truyền thống phải đốt 48 giờ, xong
lại phải ủ lò mất 1 tuần mới ra được sản phẩm.
![Đặc trưng của gốm sành Hương Canh là sản phẩm không tráng men, độ nung rất cao.](http://www.baoquangninh.com.vn/dataimages/201511/original/images835854_5.jpg) |
Đặc trưng của gốm sành Hương Canh là sản phẩm không tráng men, độ nung rất cao. |
![Theo ông Tuấn, gia đình ông làm nghề gốm đã hàng chục năm.](http://www.baoquangninh.com.vn/dataimages/201511/original/images835855_1.jpg) |
Theo ông Tuấn, gia đình ông làm nghề gốm đã hàng chục năm. |
Gốm Hương Canh sở dĩ trở nên nổi tiếng,
theo ông Tuấn cũng phần nào phụ thuộc vào chất liệu đất. Đất làm gốm
sành ở Hương Canh cần phải có 2 loại: Đất sét xanh thì chỉ có ở các khu
đầm chiêm trũng, thường được lấy ở độ sâu 3-10m. Đất làm vại, cang,
chĩnh phải lấy đất sét xanh. Ưu điểm của loại sét xanh nguyên chất có độ
mịn và độ dẻo rất cao, sành có độ bóng giống như đã được tráng men. Gốm
Hương Canh chỉ được dùng kỹ thuật chuốt trên bàn xoay đối với những đồ
gốm sinh hoạt, còn khi làm tiểu thì người ta dùng khuôn. Các hoa văn
trang trí trên tiểu cũng được đổ khuôn sau đó được dán lên tiểu. Gốm đã
tạo dáng xong mang phơi trong bóng dâm, chỗ thoáng gió nhưng không lộng
gió để cho gốm khô từ từ khỏi bị nứt nẻ. Mặc dù mất nhiều công đoạn như
vậy nhưng khâu nung - khâu cuối cùng cũng vô cùng quan trọng, đòi hỏi
người thợ phải nắm vững kỹ thuật xếp lò, "điều" lửa. "Nung gốm cũng như
nấu rượu. Dù cao tay nhưng không khéo cũng hỏng mẻ như chơi" - ông Tuấn
cười, ví von.
Trải qua các thăng trầm, ngày nay, làng
gốm Hương Canh đã khẳng định được hướng phát triển và sức sống của nó.
Sản phẩm của làng nghề được phân phối tới nhiều nơi trong nước, được
người tiêu dùng ưa chuộng.
Theo baoquangninh.com.vn