Cách đây 2 năm, cô gái 8X Trần Hồng Nhung đã cùng các cộng sự tìm về
ngôi làng làm giấy dó duy nhất còn lại với mong muốn "cứu" loại giấy
truyền thống đang đứng trước nguy cơ biến mất. Những làng nghề làm giấy
dó xưa tập trung ở Hà Nội và Bắc Ninh đến nay gần như không còn nữa, chỉ
vài hộ gia đình ở làng Đống Cao còn giữ được nghề.
Làng nghề bị bỏ rơi
"Khi tôi về làng nghề, những nghệ nhân ở
đây đang rất trăn trở làm thế nào để có người tiếp tục công việc của
họ”, Nhung nói. Ở làng Đống Cao, hiện gần như chỉ còn gia đình nghệ nhân
Phạm Văn Tâm còn làm nghề thường xuyên. Ngoài ông Tâm có thể thực hiện
tất cả các công đoạn làm giấy dó phức tạp, thì chỉ có hai người làm được
công đoạn seo giấy là vợ ông và một người trong làng. Để đào tạo một
người thợ có thể làm thuần thục công đoạn seo giấy phải mất đến 5 năm.
Người trẻ nhất trong nhóm thợ làm ở nhà ông Tâm cũng đã 40 tuổi.
Không chỉ ở làng Đống Cao, mà trong hầu
hết những làng nghề truyền thống, các nghệ nhân, thợ thủ công phải tự lo
giữ nghề và truyền nghề, gần như không có chính sách nào hỗ trợ. Một số
doanh nghiệp của Nhật Bản, Hàn Quốc đã tới làng Đống Cao với mong muốn
hỗ trợ thiết bị, nhưng nếu làm như vậy, giấy dó sẽ không còn giữ được
hồn Việt.
“Giấy dó mang những giá trị tuyệt vời
của lịch sử, văn hóa và có đặc tính hiếm có là mềm, xốp, dai và hút ẩm
tốt, qua hàng trăm năm không biến đổi. Đó là những lý do khiến tôi muốn
bảo tồn loại giấy truyền thống này và giới thiệu ra thế giới”, Trần Hồng
Nhung nói.
Tốt nghiệp khóa học thạc sĩ tại Pháp,
trở về nước, cô gặp những người bạn có cùng chí hướng, và Zó Project đã
được hình thành vào năm 2013.
|
Trần Hồng Nhung trò chuyện với nghệ nhân Phạm Văn Tâm |
Đưa dó ra thế giới
Không phải là một đơn vị trong nước mà
là một trung tâm văn hóa nước ngoài đã đứng ra hỗ trợ Zó Project -
doanh nghiệp xã hội của Trần Hồng Nhung, thực hiện triển lãm Hồn dó để quảng bá di sản này tới công chúng Việt và quốc tế.
|
Đăng kí trước khi vào triển lãm |
|
Văn tự chữ Hán trên giấy dó |
|
Những sản phẩm của các tác giả trẻ |
Triển lãm đang diễn ra và sẽ kéo dài đến
ngày 12.6 tại Trung tâm văn hóa Hàn Quốc (Hà Nội). 71 tác phẩm thư pháp
và hội họa đương đại của nhà thư họa Xuân Như và họa sĩ Yo Yo (tên thật
là Bùi Vũ Phong) thực hiện trên chất liệu giấy dó được trưng bày tại
triển lãm đã cho thấy đời sống mới của giấy truyền thống. Đó cũng là con đường mà Zó Project đang đi: đưa giấy dó quay trở lại cuộc sống hiện đại bằng những sản phẩm thủ công, nghệ thuật.
Không dễ để Zó Project thuyết phục được
những người thợ thủ công làm giấy dó còn lại ở làng Đống Cao thay đổi
suy nghĩ “không có nhu cầu mở rộng sản xuất”. “Chúng tôi đã thuyết phục
để các nghệ nhân hiểu rằng nghề làm giấy dó không chỉ là giá trị của
người nghệ nhân, của một ngôi làng mà còn là cả quốc gia”, Trần Hồng
Nhung nói. Đến nay, với việc liên kết cùng các nghệ nhân, Zó Project đã
tạo ra nhiều sản phẩm từ giấy dó: lịch, thiệp, sổ, lồng đèn trang trí...
và sắp tới là các tác phẩm hội họa. Hơn hết, Zó Project đã đưa được
giấy dó Việt ra thế giới, tới các thị trường Pháp, Ý và Úc. Giáo dục cho
thế hệ trẻ cách sống, cách nghĩ về việc lưu giữ văn hóa truyền thống,
để họ lưu giữ nhiều thứ hơn giấy dó mới là quan trọng. Đó là lý do Zó
Project còn thực hiện các triển lãm, chương trình trải nghiệm, trò
chuyện về giấy dó.
Những người trẻ của Zó Project muốn tìm
cách giữ giấy dó trước khi quá muộn, nhưng một doanh nghiệp xã hội không
phải là không có những khó khăn. Vậy nếu không có những người trẻ của
Zó Project, ai sẽ chịu "cứu" giấy dó khi mà có thể 5-10 năm nữa giấy dó
mất đi vì thiếu nghệ nhân, thiếu thị trường? “Cũng lạ, ở ta nhiều di sản
chỉ khi mất đi mới lo tìm cách giữ, phục hồi lại” một nhà nghiên cứu
chua chát nói.
Theo motthegioi.vn