Phù Lãng là một trong số những làng gốm nổi tiếng của miền Bắc thuộc xã Phù Lãng, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh.
Không nhộn nhịp, sầm uất như làng
gốm Bát Tràng với những sản phẩm hiện đại được tạo ra đặc trưng từ chất
liệu đất sét trắng hay Thổ Hà một thời huyên náo đò đầy dọc ngang với
những sản phẩm từ đất sét xanh.
![](http://image.bnews.vn/MediaUpload/Content/2016/01/28/110431_gomphulang2.jpg)
Gốm Phù Lãng luôn mang một vẻ riêng thật mộc mạc, bình dị được tạo ra từ đất sét đỏ trầm đặc trưng. Ảnh minh họa: TTXVN.
Con
đường nhỏ với hàng tường bao gạch trần bên những mái ngói thâm nâu
âm trầm ẩn hiện đưa tôi quay trở lại với làng gốm Phù Lãng– Bắc Ninh.
Nơi
này bao năm vẫn thế, giản dị, trầm tư và lắng đọng. Mỗi ngõ nhỏ, mỗi
nếp nhà, mỗi khuôn mặt, mỗi nụ cười ở Phù Lãng đều mang những nét bình
dị và lưu giữ một câu chuyện dài về đất và người nơi đây.
Theo
anh Dương Văn Phượng, một thợ gốm lành nghề ở Phù Lãng, đất để làm
đồ sành phải là loại đặc biệt, có độ dẻo. Lấy được đất về, thợ phải phơi
cho đất bạc màu trộn lẫn các lần đất, đập thành những viên nhỏ bằng
ngón chân cái rồi mới cho "ngậm" nước, sau đó xéo tròn, nề đất, chọn
sạn, phá, sa cho tới khi đất phải nhuyễn mịn như một miếng giò mới
thôi.
Một miếng đất trước khi chuốt phải nề, xéo tới chục lần
mới thành khoanh cho lên bàn xoay tạo hình theo mẫu hoặc trên bàn xoay
hoặc bằng tay của người thợ thủ công, họa sỹ và điêu khắc.
Nổi
bật so các dòng gốm khác, gốm Phù Lãng được phủ một lớp men đặc trưng
nhất, được các nghệ nhân gọi tên như: da lươn, quả duối, hạt na, cua đá
rất đặc trưng, thanh nhã và bền đẹp những lớp men này được các nghệ nhân
đúc kết từ kinh nghiệm theo thời gian và truyền thống lâu đời của làng nghề.
![](http://image.bnews.vn/MediaUpload/Content/2016/01/28/110520_gomphulang-1.jpg)
Nét độc đáo của gốm Phù Lãng là chất liệu làm men tráng gồm có tro cây rừng (loại cây mà khi đốt, tàn tro trắng như vôi, như tàn thuốc. Ảnh minh họa: TTXVN.
Ngày nay nghệ nhân Phù Lãng thường
dùng tứ thiết là lim, sến, táu, nghiến, hai là vôi sống (vôi tả), ba là
sỏi ống nghiền nát, bốn là bùn phù sa trắng.
Bốn chất liệu này,
sau khi sơ chế trộn đều với nhau theo một tỷ lệ nhất định rồi để khô,
đập nhỏ cho vào nước, gạn qua rây bột, từ đó chế thành một chất lỏng
quánh, vàng như mật ong.
Khi sản phẩm còn ẩm, người thợ dùng chổi
lông quét men lên bên ngoài của sản phẩm một lớp mỏng thích hợp rồi đem
phơi. Sau khi quét men và phơi khô, sản phẩm có màu trắng đục.
Ngoài
việc tạo ra loại men tráng riêng, kỹ thuật nung gốm cũng mang đậm
nét riêng biệt và gia truyền đối với mỗi lò gốm nơi đây. Sau công đoạn
vào men và tạo màu, phơi khô, sản phẩm được đưa vào lò nung ở nhiệt độ
đến 1.000 độ C, để đảm bảo gốm sành nâu có lớp da ngoài đanh mặt, nhẵn
bóng và chắc.
Xếp sản phẩm trong lò nung phải tuân theo nguyên
tắc tiết kiệm tối đa không gian trong lò. Nếu không nắm vững kỹ thuật
chọn đất, đốt lò... thì cả mẻ gốm phải bỏ đi. Một lò thường được một
nghìn sản phẩm và phải đun liền trong ba ngày ba đêm.
![](http://image.bnews.vn/MediaUpload/Content/2016/01/28/110742_gomphulang.jpg)
Những sản phẩm đạt tiêu chuẩn phải có màu da lươn vàng óng hay màu cánh gián, khi gõ vào sản phẩm có tiếng vang. Ảnh minh họa: TTXVN.
Tuy
nhiên, sự phát triển của làng gốm không lâu dài do thị trường xuất hiện
mặt hàng đồ nhựa. Sản phẩm gốm Phù Lãng phải cạnh tranh với nhiều sản
phẩm gốm khác và mẫu mã cũ không phù hợp với thị hiếu thị trường nên
việc tiêu thụ gặp khó khăn.
Nhưng với tình yêu nghề và làng nghề,
người dân Phù Lãng đã chuyển mình cùng thị trường. Các sản phẩm gốm
không dừng lại ở việc sản xuất các đồ gia dụng và hàng truyền thống mà
phát triển thêm nhiều mặt hàng mẫu mã đẹp, hiện đại như gốm mỹ nghệ,
tranh gốm, chum đựng rượu... mang lại diện mạo mới cho làng nghề.
Ông
Nguyễn Tiến Nên, cán bộ xã Phù Lãng cho biết, chỉ tính riêng trong
năm 2014, toàn xã Phù Lãng có 230 hộ sản xuất gốm. Với khoảng 400 lượt
vào lò, mang lại doanh thu từ sản xuất khoảng 45 - 50 tỷ đồng, chiếm
khoảng 32% thu nhập toàn xã. Nhưng việc sản xuất gốm ở Phù Lãng chủ yếu
vẫn mang tính tự phát, quy mô nhỏ lẻ chứ chưa có sự hỗ trợ, định hướng
từ phía các ngành chức năng và cơ quan quản lý nhà nước.
Do vậy,
khi nhu cầu, thị hiếu thị trường thay đổi khiến người và gốm ở Phù
Lãng “bị động” trước thời cuộc. Hơn nữa, do chưa có đăng ký thương hiệu
sản phẩm, nhiều đơn hàng xuất khẩu gốm của Phù Lãng phải thông qua sự
quảng bá của gốm Bát Tràng, gây thiệt hại về kinh tế cũng như cơ hội
quảng bá trên thị trường.
Kết thúc một ngày lang thang khắp các
ngõ ngách của làng gốm Phù Lãng, lắng đọng lại trong tôi là nhịp sống và
sự mến khách của con người nơi đây
Trước khi đi tôi chỉ biết đến
gốm Phù Lãng qua những chum, những vại, những lọ hoa, chậu cây bằng
gốm, giờ trở về còn là những nụ cười, những giọt mồ hôi chứa chan
tình quê hồn hậu làm ấm lòng người du khách phương xa. Cũng từ những tấm
chân tình này và những sản phẩm hút hồn người mà biết bao đơn đặt hàng
đã hình thành, đưa gốm Phù Lãng bay xa ra thị trường quốc tế./.
Theo bnews.vn