Theo
ông Nguyễn Đình Bảy, Giám đốc Sở Công Thương Hà Giang, dân tộc Dao nói
chung và dân tộc Dao sinh sống ở Hà Giang nói riêng có một nền văn hóa
rất phong phú và đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc, thể hiện qua nhiều
phong tục. Một trong những nét đặc sắc của người Dao là tín ngưỡng đa
thần “vạn vật hữu linh” mang dấu ấn của Nho giáo và Đạo giáo chính
thống. Các lễ cấp sắc, lễ cầu an của dân tộc Dao không thể thiếu loại
giấy bản.
![](http://www.vietnamplus.vn/avatar.aspx?ID=152408&at=0&ts=300&lm=634776014834230000)
Sản xuất giấy bản ở thôn Thanh Sơn
|
Sở Công Thương Hà Giang đã xác định nghề làm giấy bản của dân tộc Dao ở
thôn Thanh Sơn, thị trấn Việt Quang, huyện Bắc Quang là làng nghề truyền
thống và đã đưa vào quy hoạch để bảo tồn, phát triển.
Thôn Thanh Sơn, thị trấn Việt Quang, huyện Bắc Quang nằm cách trung
tâm tỉnh Hà Giang trên 60km. Toàn thôn có 120 hộ với 550 khẩu trong đó
100% số hộ là người đồng bào dân tộc Dao (thuộc nhóm Dao đỏ, hay còn gọi
là Dao đại bản); trên 90% số hộ sản xuất giấy bản truyền thống. Bà con
người Dao ở đây có tập quán cư trú thành làng, hoạt động kinh tế phát
triển nông nghiệp trồng trọt là chủ đạo, hoạt động kinh tế bổ trợ như
chăn nuôi, làm nghề thủ công phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày. Văn
hóa mang sắc thái riêng của người Dao nơi đây thể hiện rõ nhất trong
trang phục, lễ hội, nghi thức cúng tế gia đình và cộng đồng.
Theo số liệu thống kê của thôn, năm 2011 tổng thu nhập cả thôn đạt
5.640 triệu đồng; trong đó thu nhập từ nghề làm giấy bản truyền thống
đạt 1.246 triệu đồng, chiếm 22% tổng thu nhập. Bình quân thu nhập đầu
người đạt gần 11 triệu đồng/người/năm.
Nghề sản xuất giấy bản của dân tộc Dao ở đây là nghề truyền thống
được lưu truyền từ năm 1925 đến nay. Giấy được sản xuất từ nguyên liệu
chính là cây vầu non và dây leo tạo keo liên kết, sử dụng vôi để ngâm ủ
nguyên liệu, sử dụng nước tự nhiên để tráng. Nguồn nguyên liệu làm giấy
bản có sẵn từ thiên nhiên và có khả năng tái tạo hàng năm, không gây ô
nhiễm môi trường. Nghề làm giấy diễn ra quanh năm, tranh thủ thời gian
nông nhàn.
Theo các già làng, năm 1920 ông Triệu Dùn Phin, một người con của dân
tộc Dao ở thôn Thanh Sơn học được nghề làm giấy và truyền cho con cháu
trong dòng họ Triệu. Đến năm 1925, nghề bắt đầu phát triển. Đến nay,
nghề làm giấy bản đã xuất hiện ở thôn được 87 năm, duy trì phát triển
theo hình thức cha truyền con nối.
Sản phẩm giấy bản sử dụng chủ yếu phục vụ nhu cầu sinh hoạt tâm linh
của nhiều dân tộc. Những năm gần đây, nghề làm giấy của dân tộc Dao thôn
Thanh Sơn có xu hướng phát triển tốt. Tuy nhiên, hiện nay nghề sản xuất
giấy bản ở đây chưa được hỗ trợ phát triển nghề và quảng bá, mở rộng
thị trường tiêu thụ. Công cụ sản xuất do người dân tự chế tạo, làm bằng
gỗ, còn thô sơ, chưa giải phóng sức lao động của con người.
Để bảo tồn và phát triển làng nghề sản xuất giấy bản truyền thống của
dân tộc Dao, trên cơ sở đề xuất của Hội đồng khoa học công nghệ huyện
Bắc Quang, Sở Khoa học và Công nghệ Hà Giang đã phê duyệt dự án bảo tồn
và phát triển nghề sản xuất giấy bản truyền thống của dân tộc Dao ở thôn
Thanh Sơn vào chương trình đề tài, dự án khoa học công nghệ cấp huyện
năm 2012. Tổng kinh phí dự án là 175 triệu đồng, trong đó vốn sự nghiệp
khoa học công nghệ tỉnh hỗ trợ 100 triệu đồng, số còn lại là do các hộ
trong thôn đang sản xuất giấy bản đầu tư. Thời gian triển khai thực hiện
dự án từ tháng 3/2012 đến tháng 11/2012.
Mục tiêu của dự án là hỗ trợ nhân dân ứng dụng cơ khí hóa vào sản
xuất, phát triển bền vững làng nghề truyền thống; hỗ trợ các hộ sản xuất
ứng dụng đưa máy công cụ cải tiến vào sản xuất nhằm tăng năng suất,
giải phóng một phần sức lao động của con người; tập huấn, chuyển giao
ứng dụng khoa học công nghệ vào hoạt động sản xuất cho các hộ sản xuất;
định hướng phát triển bền vững làng nghề truyền thống, gắn với bảo vệ
tài nguyên thiên nhiên và môi trường.
Được sự quan tâm giúp đỡ và hỗ trợ kinh phí của chương trình khoa học
công nghệ huyện, các hộ tham gia sản xuất giấy bản ở thôn Thanh Sơn đã
chuyển hóa một phần từ sản xuất thủ công sang ứng dụng cơ khí hóa cải
tiến công cụ trong hoạt động sản xuất. Quy trình chế biến nguyên liệu,
phương pháp tráng và bể tráng giấy theo truyền thống được bà con dân tộc
Dao giữ nguyên theo phương pháp truyền thống.
Giấy bản của bà con dân tộc Dao ở thôn Thanh Sơn được tiêu thụ rộng
khắp tại 11/11 huyện, thành phố của tỉnh Hà Giang và các tỉnh bạn như
Tuyên Quang, Lào Cai, Yên Bái...
Theo ông Hoàng Quang Phùng, Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch Ủy ban Nhân
dân huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang, trong thời gian tới, huyện Bắc
Quang không chỉ bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống sản xuất
giấy bản của dân tộc Dao, huyện sẽ huy động mọi nguồn lực để xây dựng
thôn Thanh Sơn trở thành làng văn hóa du lịch cộng đồng, du lịch sinh
thái - điểm đến của mỗi du khách khi đến với Hà Giang./.
Theo TTXVN