Cách đây mấy
hôm, con cháu của làng Lai, thôn Lai Xá, xã Kim Chung, huyện Hoài Đức,
Hà Nội làm nghề nhiếp ảnh từ khắp các nơi đã cùng tụ họp tại Nhà văn hóa
thôn để làm giỗ lần thứ 64 ông tổ nghề nhiếp ảnh của làng - cụ Nguyễn
Đình Khánh.
Người làng kể lại rằng, cách đây 118 năm (năm 1892), cụ Nguyễn Đình
Khánh khai trương hiệu ảnh chân dung đầu tiên ở phố Hàng Da (Hà Nội) lấy
tên là Khánh Ký. Và cái nét riêng trong chụp ảnh chân dung: chụp toàn
thân, mặt hướng thẳng, ngồi ghế hai tay đặt trên đầu gối xòe đủ 10 đầu
ngón tay, rõ mặt rõ hình thời ấy đã trở thành thương hiệu "chân dung
kiểu Khánh Ký". Thợ giúp việc cho cụ toàn người trong dòng họ làng Lai
Xá. Cửa hàng Khánh Ký có lúc lên tới vài chục người vừa học vừa làm mà
người hướng dẫn, đào tạo là cụ Nguyễn Đình Khánh. Vì thế người dân làng
Lai Xá từ đó tới nay vẫn tôn thờ cụ là ông tổ nghề ảnh của làng.
Những học trò của cụ Khánh sau này đã phát triển và hình thành hơn
150 hiệu ảnh khắp đất nước với khoảng 2.000 thợ ảnh, tập trung nhất là ở
Hà Nội, Sài Gòn và các tỉnh phía Nam. Những hiệu ảnh của người làng Lai
Xá thường gắn với chữ "Ký" hoặc chữ "Lai" như An Ký, Thịnh Ký, Thiện
Ký... hay Phúc Lai, Kim Lai, Mỹ Lai... Không chỉ ở trong nước, người Lai
Xá còn hoạt động nghề nhiếp ảnh ở nhiều nước trên thế giới: Pháp, Đức,
Trung Quốc, Campuchia, Myanma, Lào...
Những năm 1911 - 1912, do hoạt động phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục
bại lộ, bị mật thám theo dõi, cụ Khánh phải tạm lánh sang Pháp và mở
hiệu ảnh ở Toulouse. Trong số hàng trăm bức ảnh chụp chân dung Tổng
thống pháp Raymond Poicare thời đó, bức chân dung do Khánh Ký chụp được
đánh giá là đẹp nhất và được nhiều báo Pháp chọn đăng. Vì vậy, tên tuổi
ông càng nổi tiếng.
Tiếp thu nghề truyền dạy từ cụ Khánh Ký, người làng Lai Xá đã mang
nghề ảnh đi làm ăn khắp các tỉnh thành. Cũng vì lý do đó mà mãi tới
tháng 1/2000, những cựu thợ ảnh Lai Xá mới tập hợp và lập ra được Ban
làng nghề. Thế rồi Ban làng nghề đã mở lớp dạy nghề nhiếp ảnh Nguyễn
Đình Khánh ở Lai Xá. Năm 2003, họ đã có CLB nhiếp ảnh Nguyễn Đình Khánh.
Cũng năm này, UBND tỉnh Hà Tây đã chính thức cấp bằng công nhận Làng
nghề nhiếp ảnh cho Lai Xá.
Lai Xá hiện nay chẳng lưu lại được là bao đặc điểm của làng nghề, một
mặt cũng bởi đặc thù của nghề nhiếp ảnh không phải làm ra sản phẩm đồng
loạt để trưng bày, giới thiệu mà chỉ cảm nhận được sự tồn tại của nghề
qua phương thức cha truyền con nối; nhưng mặt khác, bởi 2/3 diện tích
của Lai Xá hôm nay đã bị biến thành khu công nghiệp, thành quốc lộ 32,
thành nhà chung cư và các khu đô thị. Thế nhưng cái sức sống bền bỉ của
một làng nghề thì vẫn mãnh liệt vô cùng. Tính từ thời cụ Nguyễn Đình
Khánh thì trong làng giờ đã có tới thế hệ thứ 4 cầm máy. Về Lai Xá vẫn
còn nghe người ta truyền tai nhau lời khen tặng của nhà thơ Tố Hữu rằng,
ở mảnh đất này, từ em bé đến cụ già râu trắng như cước, cứ có máy ảnh
trong tay là họ đều chụp được những bức ảnh đẹp.
Ông Mạnh Hùng - người làng Lai Xá -hiện sở hữu cửa hàng ảnh lớn trên
phố Tràng Thi (Hà Nội) kể rằng: bố ông làm ảnh từ năm 12 tuổi, đến năm
75 tuổi mới nghỉ nghề. Bản thân ông là thế hệ thứ 3 của cụ Khánh, 60
tuổi nhưng vẫn rất đam mê cầm máy. Ông bảo, người Lai Xá sở hữu được kỹ
thuật chụp khéo léo và bí quyết pha thuốc hãm để đủ độ sáng cho các bức
ảnh do các cụ truyền dạy. Tất nhiên mỗi bức ảnh có tiếng nói riêng, thẩm
mỹ riêng qua con mắt và góc độ của từng người, nhưng những kỹ thuật cơ
bản được truyền lại là bí quyết của riêng những tay máy Lai Xá.
Theo ước tính, có tới 60 - 70% thợ ảnh VN xuất xứ từ làng Lai nhỏ bé
này. Dù làm ăn sinh sống trên mọi miền đất nước, nhưng cứ 15/2 âm lịch
hàng năm, họ lại tụ về phố Lai, trang trọng đi rước Thành Hoàng làng và
vào 20/4 âm lịch hàng năm, họ lại tổ chức giỗ ông tổ nghề ảnh. Họ luôn
tự hào rằng, Lai Xá là làng nghề độc đáo của Thăng Long 1000 năm tuổi.
Theo_Suckhoedoisong.vn