Huế
có một làng nghề làm ông Táo đất nung rất độc đáo, xưa nay
không ai không biết: làng Địa Linh nằm kề phố cổ Bao Vinh. Muốn
đến làng nghề "ông Táo" từ TP Huế, đi theo đường Huỳnh Thúc
Kháng (tục gọi đường Hàng Bè, chuyên bán tre, kết thành bè,
thả nổi trên sông Đông Ba), bao giờ trông thấy phố cổ Bao Vinh là
đến.
Trong quan niệm của người Việt, dù nhà
khá giả hay nghèo khó, đến 23 tháng Chạp hằng năm đều làm lễ
nhỏ, lớn tùy hoàn cảnh gia đình, cúng đưa ông Táo về trời.
Những gia đình kinh doanh, mua bán thường lễ cúng linh đình, cỗ
bàn thịnh soạn. Theo nhà nghiên cứu Trần Đại Vinh, phong tục
tập quán lâu đời của người Huế là coi trọng giá trị phong
thủy của cái bếp, không kém bàn thờ tổ tiên và cái cửa ngõ.
Cả ba yếu tố này tốt đẹp, tổng hợp lại sẽ cấu thành sự hưng
thịnh, may mắn, hạnh phúc cho gia đình.
Bộ
tượng ba ông Táo trong bếp, qua một năm cần phải mua lại bộ
mới, nên nghề làm tượng ông Táo ở làng Địa Linh (xã Hương Vinh,
Hương Trà, TT-Huế) vẫn chưa bị thất truyền, dù mưu sinh bằng
nghề thì không đủ sống, phải làm thêm nghề nông. Làng Địa Linh
ngày xưa nổi tiếng có đất sét cực tốt, thời nhà Nguyễn đặt
tại đây "Nê ngõa tượng Cục". Cục này chuyên làm gạch, ngói
phục vụ việc xây dựng lăng tẩm, công thự... Việc làm "ông Táo"
là một nghề "ăn theo" mà ra?
![](http://cadn.com.vn/data_news/Image/2015/th1/ng29/h12b.jpg) |
Bộ ông Táo đất nung cỡ lớn này thay được bếp kiềng. |
Như
thông lệ, đến 23 tháng Chạp, hầu hết gia đình đều sắm sửa
một mâm cúng ông Táo. Người Huế thường làm một dĩa xôi trắng,
miếng thịt nọng heo luộc, ít hoa quả, nếu nhà có trẻ con thì
cúng thêm một con gà trống luộc. Người Huế không cúng cá chép
vì "kiêng" (người đi chùa không ăn thịt cá chép) và người thờ
cúng tổ tiên thì lại tin sự tích cá chép hóa rồng, mà rồng
là con vật linh thiêng, không được đụng chạm đến.
Trước
tháng Chạp, ngoài chợ Đông Ba, đã bán sẵn đồ hàng mã cúng
Táo quân, gồm hai cái mũ đàn ông và một mũ đàn bà. Mũ ông
Táo có hai cánh chuồn, mũ Táo bà không có. Những cái mũ được
bỏ trong bao bì ni lon, cùng với ba cái áo thụng dài màu sắc
sặc sỡ và ba đôi hia, không có quần. Vì vậy, trong phim hài Tết
diễn viên thủ vai ông Táo chỉ đội mũ cánh chuồn, mặc áo
thụng, chân đi hia mà không mặc quần. Sau khi lễ cúng hoàn tất,
ba ông Táo được thay mới, các ông cũ chủ nhà đem đặt ở một
góc đình, miếu hoặc cây cổ thụ nào đó, nói chung là những nơi
linh thiêng, ít người hẻo lánh.
![](http://cadn.com.vn/data_news/Image/2015/th1/ng29/h12a.jpg) |
Mới đầu tháng Chạp, chợ Bao Vinh đã bày bán ông Táo đất nung. |
Anh
Nguyễn Vấn, giáo viên người làng Địa Linh, dạy tại Trường
Tiểu học Hương Vinh cho biết: "Nghề làm ông Táo chỉ kiếm vài
triệu đồng tiêu Tết, vì mỗi năm, mỗi nhà chỉ mua duy nhất một
bộ mới, mỗi bộ 15-30 ngàn đồng tùy theo lớn, nhỏ". Trên thị
trường thường có hai hình thức ông Táo, thứ nhất là ba ông Táo
rời, lớn nhỏ đủ kiểu. Có bộ cao lớn có thể bắc soong, nồi
nấu nướng hàng ngày. Thứ hai là bộ ông Táo liền nhau, để thờ
mà thôi. Tất nhiên bà Táo bao giờ cũng ở giữa, dễ nhận ra nhờ
cái lỗ rún sâu hơn cả. Tôi hỏi chuyện này, các gia đình làm
ông Táo cũng không giải thích được, chỉ nói xưa bày nay làm...
Nghề
làm ông Táo chỉ bán được trong tháng Chạp, nhưng phải làm từ
mùa hè, để có nắng tốt mà phơi. Ngày trước, đến Địa Linh vào
tháng Chạp, xóm làng vui nhộn, tấp nập những người làm tượng
ông Táo chở đi bỏ mối trong Đà Nẵng, ngoài Quảng Trị. Từ đây,
những bức tượng ông Táo mới, còn thơm mùi đất nung, sẽ đến
với từng nhà, thêm chút hương xuân cho Tết cổ truyền.
![](http://cadn.com.vn/data_news/Image/2015/th1/ng29/h12f.jpg) |
Chú bé bán ông Táo kiếm tiền xài Tết. |
Ba
năm trở lại đây, công việc ế ẩm, thời bếp than, bếp củi xa
rồi, chỉ còn bếp ga và bếp điện, nên nhiều gia đình làm "ông
Táo" đã giải nghệ. Trong làng Địa Linh hơn trăm hộ dân, nay chỉ
còn bốn anh em cụ Võ Văn Đức giữ nghề làm ông Táo. Chẳng biết
mùa xuân sau trở lại, còn ai theo nghề này không?
Theo : cand.com.vn