Làng nghề Việt Nam

Tin tức - Sự kiện

LÀNG NGHỀ -PHỐ NGHỀ- GIA ĐÌNH TRUYỀN THỐNG

Làng nuôi cá lồng

(Ngày đăng: 10/07/2012 Lượt xem: 890)

Họ lớn lên trong tiếng nhịp khua nước đều đặn của những chiếc thuyền lớn, nhỏ đánh bắt cá ven sông, rệ suối, thổn thức với cái nghiệp sông nước mà bao đời nay vẫn là kế sinh nhai đối với làng chài này. Thế rồi nghề nuôi cá lồng rầm rộ phát triển ở nhiều nơi, họ lại lục tục kéo nhau đi học cái hay đó để mong bám trụ được với nghề.

Sự tích làng chài

Trong làn hơi nước mờ ảo tỏa lan từ mặt nước sông cùng tiếng hát trong veo của cô thiếu nữ tuổi mới đôi mươi, con thuyền gỗ được làm thủ công chòng chành đưa chúng tôi đến với thôn Hợp Long 2, xã Yên Nguyên (Chiêm Hóa) . Cả khúc sông như một ngôi làng nổi với những lồng cá đặt san sát nhau khiến cả đoàn chúng tôi háo hức muốn xà tới mà chiêm ngưỡng, mà vẫy vùng với những con cá trắm cỏ, cá chiên to tới cả 6 - 7 cân. Thuyền cập bến, cô gái nói với chúng tôi, thuyền đến nhà già Tư rồi đó, anh chị muốn tìm hiểu về làng em phải hỏi già Tư nhé, già là cuốn sách “chép sử” của làng em đó! - Nói rồi cô gái nhoẻn miệng cười, chào chúng tôi thân thiện.

Một góc “Làng chài” Hợp Long 2, xã Yên Nguyên (Chiêm Hóa).

Chúng tôi leo từng bậc đất mấp mô, dốc sượt, hẳn nó đã trải qua bao mùa nước nổi mà chẳng hề bị cuốn đi. Già Tư tên thật là Đinh Văn Tư, năm nay đã ngoài 80 tuổi, sinh ra và lớn lên ở mảnh đất Hợp Long 2 này nên già hiểu rõ về lịch sử hình thành của làng mình cũng như những chìm nổi, sóng gió của ngôi làng… Trong ngôi nhà gỗ đã nhuốm màu thời gian, già Tư thân tình kể cho chúng tôi nghe chuyện về “làng chài” thân thuộc. Thôn Hợp Long 2 khi trước có tên làng Bắc Nhụng, bởi ngôi làng ở ngay đầu con ngòi Bắc Nhụng nên các bậc cao niên trong làng lấy tên con ngòi làm tên làng. Khi chúng tôi hỏi về cái tên Hợp Long bây giờ, già Tư nhẩn nha kể, cái tên Hợp Long mới là cái tên đúng với ý nghĩa của xóm chài chúng tôi.

Theo truyền thuyết kể lại rằng, xưa có một vị thần được chúa trời giao cho cai quản địa phận của ngã ba sông Gâm, sông Lô và dòng suối Cả này. Vị thần đó đã dựng ấp, lập làng, dạy dân làng biết đánh cá dưới nước để kiếm kế sinh nhai và tạo ra những thế núi rừng như những con rồng cùng quay đầu hội tụ về một hướng, nay là trung tâm của thôn. Cái tên Hợp Long với ý nghĩa là sự giao hòa, hội tụ của rồng thiêng quay đầu về một hướng với ước muốn cầu mong mưa thuận, gió hòa, ban nhiều cá cho dân làng vạn chài này. Cái tên Hợp Long gắn bó với làng kể từ đó.

Già Tư có đôi mắt sáng, giọng nói hào sảng, mạch lạc, đĩnh đạc. Già là người duy nhất trong làng còn giữ lại những bí quyết trong nghề đánh bắt cá, cũng như những thay đổi của dòng chảy để đoán được cá tập trung ở những đoạn sông nào, vào mùa nào thì cá lớn nhanh hơn cả… Đó là chàng trai Đinh Văn Tư của hơn 60 năm về trước, còn giờ đây già là một “kho báu” cho dân làng vạn chài trong kinh nghiệm nuôi cá lồng . Già kể, cách đây gần 40 năm, cả dãy sông này có khoảng 10 gia đình nuôi cá lồng, nhưng ngày đó không có người bán cá giống như bây giờ đâu, nhà ai đi đánh được bao nhiêu cá là thả vào lồng hết thảy. Rồi nuôi cá lớn, đến cuối năm đánh một mẻ mang ra chợ bán lấy tiền lo cho ngày Tết.

Những chiếc lồng cá khi đó được làm bằng những thân tre gai già khoảng 4 đến 5 năm tuổi, tre phải được chọn chặt vào mùa khô được ngâm ở nước suối Cả cho đủ 6 tháng rồi chuyển về đây đóng lồng. Bởi nước ở suối Cả có tiếng là linh thiêng, không những ban nước cho mùa màng tốt tươi mà còn là sự khởi nguồn cho vạn vật sinh sôi, nảy nở. Nhờ vậy, cá lồng của cả thôn lớn nhanh mà chẳng tốn mấy công chăm sóc. Già Tư cười sảng khoái bảo, ngày trước mỗi khi nhà nào đánh cá lên bán là như hội nhé, sung sướng lắm.

Nghề nuôi cá lồng bắt nguồn ở “Làng chài” là như vậy…

Lồng cá trắm cỏ của gia đình già Tư.

Bám nghề

Người dân ở Hợp Long 2, ngoài công việc đồng áng thì nuôi cá lồng là nghề cho thu nhập chính. Bí thư Chi bộ, trưởng thôn Hợp Long 2, ông Trần Văn Thường chia sẻ, cả thôn có 102 hộ với hơn 400 nhân khẩu thì có khoảng 25 hộ nuôi cá lồng. Bởi những gia đình này sống ven sông Lô và có kinh nghiệm sông nước nên có điều kiện hơn để phát triển nghề nuôi cá lồng. Riêng năm 2011, cả thôn thu gần 9 tấn cá, đạt doanh thu gần 600 triệu đồng. Nghề nuôi cá lồng đã giải quyết được nhiều việc làm và giúp xóa đói giảm nghèo cho nhiều hộ trong thôn.

Cả thôn có khoảng 30 lồng cá, trong đó có khoảng 10 lồng nuôi cá chiên. Nhà ít thì có 1 lồng còn nhà nhiều thì 3 đến 4 lồng cá. Trò chuyện với già Tư hồi lâu, trời xế trưa, cũng là lúc con trai, con dâu của già từ bến sông trở về nhà. Già có 4 người con trai đều nối nghiệp chài lưới của cha nên già tự hào lắm. Chỉ riêng đại gia đình già Tư đã có 10 lồng cá, nên ai nấy đều tập trung cho công việc trông nom, chăm sóc cá chỉ đến bữa cơm cả nhà mới quây quần tụ họp.
Sau bữa ăn trưa với gia đình già Tư, để được chứng kiến tận mắt cách chăm sóc cá lồng của người dân “Làng chài”, chúng tôi theo các con của già Tư ra bến. Anh Đinh Văn Lan, con trai cả của già Tư giới thiệu, tuy ra ở riêng và làm kinh tế riêng nhưng mỗi khi gặp khó khăn trong nghề là mấy anh em chúng tôi lại phải hỏi bố.

Ông thạo sông nước và “cá tính” của từng loại cá nên mấy anh em chúng tôi yên tâm lắm. Gia đình anh Lan hiện nay có 3 lồng cá chiên, anh bảo thời gian đầu gặp nhiều khó khăn nhưng đi học cái hay ở nhiều nơi nên tôi mạnh dạn làm. Trước đây nuôi cá trắm cỏ thì việc phòng bệnh hay cho cá ăn được bố hướng dẫn nhiều nên thành thạo lắm. Giống cá trắm cỏ ăn tạp, từ lá sắn, cỏ voi cho đến lá chuối, rơm tươi cho ăn đến đâu là hết liền . Mỗi lần thả cá giống thì phải treo hỗn hợp lá xoan, vôi và lá cây hy thiêm thảo ở ngay đầu lồng cá theo hướng nước chảy xuôi, kết hợp với thuốc khử trùng làm sạch lồng cho cá để tránh nấm, vi khuẩn sinh bệnh thì coi như tạm ổn. Nhưng với cá chiên thì khác, nuôi được cá chiên 6 năm nay nhưng khi bắt đầu anh Lan nản lắm.

Có lần vì chưa nắm chắc kỹ thuật nuôi nên vừa thả 5 triệu tiền cá chiên giống mà hôm sau cá chết hết cả. Anh định bỏ cuộc sau lần thất bại đó nhưng được cha động viên, khuyến khích anh bắt tay làm lại từ đầu. Anh cất công đi học cách chăn nuôi cá chiên ở tỉnh Hòa Bình rồi lên huyện mời cả cán bộ khuyến nông về hướng dẫn nữa, được mọi người ủng hộ cùng với những kinh nghiệm kỹ thuật mà mình đã học được anh đã thành công. Anh bảo, khi cá mới đem về tôi không thả trực tiếp xuống lồng lớn như trước đây mà nuôi trong ô lưới nhỏ để cá thích nghi dần với môi trường rồi mới tháo bỏ lưới, thả cá vào lồng. Khi cho cá ăn, anh bỏ thức ăn vào rọ để cá rỉa ăn dần thay cho việc thả thức ăn trực tiếp xuống lồng. Cá chiên ưa sạch, mà càng đặt lồng ở chỗ nước chảy mạnh thì cá càng phát triển. Mỗi lồng cá anh làm bằng sắt, diện tích khoảng 8 m2 đến 12 m2. Đầu tư cho mỗi chiếc lồng sắt như vậy khoảng từ 9 đến 14 triệu đồng. lồng sắt có độ bền cao mà dễ vệ sinh lồng hơn so với lồng tre nên các gia đình làm nghề nuôi cá lồng ở đây đều chuyển sang làm lồng sắt.

Cách chọn cá giống cũng được tuyển lựa kỹ lưỡng. Anh Trần Văn Đức, người có 2 lồng cá trắm cỏ cho biết, cá trắm cỏ khi mua giống về thường được 0,8 - 1 kg/con, với giá từ 60 đến 65 nghìn đồng/kg cá giống. Sau khi nuôi được 1 năm là bán khi đó cá đạt trọng lượng khoảng 3,5 đến 6 kg/con. Với giá bán từ 60 đến 70 nghìn đồng/kg, năm vừa rồi gia đình thu lãi về khoảng 60 triệu đồng tiền bán cá trắm cỏ. Anh Đức nói thêm, nuôi cá trắm cỏ phải chú ý nhất khi chọn cá giống, không được để cá bị trầy sát, bị thương vì rất dễ bị vi khuẩn và nấm tấn công. Một con bị mắc bệnh nếu không phát hiện và chữa kịp thời thì mất trắng cả đàn.

Anh Đinh Văn Lan tâm sự, nghề nuôi cá lồng chẳng khác nào người phụ nữ chăm con mọn, cứ lơi là có khi mất sạch cả đàn cá. Suốt mấy chục năm sông nước, anh chỉ về nhà khi đến bữa cơm còn lại anh dành thời gian cho cái nghiệp nuôi cá của mình. Cá chiên nuôi từ 2 đến 3 năm mới cho thu, thả cá giống phải vừa đủ mật độ tương ứng với diện tích lồng để cá phát triển đều và lớn nhanh . Thường thì cá giống mua về có trọng lượng 0,5 kg/con, với giá khoảng 200 đến 250 nghìn đồng/kg cá giống. Một lồng cá chiên với diện tích khoảng 8 m2 thì thả khoảng 150 con cá giống. Theo kinh nghiệm của anh Lan, muốn cá lớn nhanh ngoài thức ăn hàng ngày là tôm, cá nhỏ thì bổ sung thêm giun cho cá ăn liên tục nhất là vào thời gian sắp xuất bán, giúp cá tăng trọng nhanh mà vẫn đảm bảo chất lượng thịt. Cá chiên khi bán được 4 kg/con, bán với giá 400 nghìn đồng/kg, còn trung bình từ 1,5 - 3 kg/con thì bán với giá 300 nghìn đồng/kg. Đợt xuất cá bán dịp trước Tết Nguyên đán, gia đình anh Lan thu về gần 100 triệu đồng.

Một ngày dập dềnh cùng sông nước trôi qua thật nhanh, những người con của “Làng chài” bắt đầu trở về nhà. Nhìn nét mặt rạng ngời của họ tôi thầm mừng: Rồi mai đây, những chủ nhân của mảnh đất này sẽ nhân rộng nghề nuôi cá lồng để đưa thương hiệu “Cá chiên Hợp Long 2” có mặt nhiều hơn ở các nhà hàng trong và ngoài tỉnh.

Theo baotuyenquang