Tác phẩm nghệ thuật
Làng Tủ thờ Gò Công nằm nép mình bên quốc lộ 50, thuộc hai ấp Ông Non
và Sơn Quy, xã Tân Trung, thị xã Gò Công (Tiền Giang), với diện tích
hơn 600 ha. Theo các bậc trưởng thượng, nghề đóng tủ thờ của xóm Ông
Non không phải là nghề "bản địa", mà do những dân binh từ miền trung
mang vào lúc đi theo Bình tây Ðại nguyên soái Trương Ðịnh đến lập căn
cứ chống giặc Pháp trên dải đất Gò Công còn hoang sơ, ngập mặn.
Nghệ nhân Ngô Tấn Ðức (Ba Ðức), gần 80 tuổi, hơn 60 năm trong nghề
cho biết: Ông nội tôi là một trong những người đầu tiên được học nghề
và đóng thành công chiếc tủ thờ hoàn chỉnh. Hồi đó, sau khi học thành
nghề, để chắc ăn, ông nội tôi phải cưa bập dừa nước đóng đi, đóng lại
nhiều lần thật thạo rồi mới dám cưa bộ ván gõ, tài sản quý nhất trong
gia đình, để đóng một chiếc tủ thờ thực thụ". Ðóng thành công chiếc tủ
thờ đầu tiên với vẻn vẹn ba trụ đứng, ông tận dụng số gỗ còn lại trong
nhà, và các loại gỗ tạp ở địa phương tiếp tục thực tập và chính thức
hành nghề đóng tủ thờ Gò Công. Sản phẩm đầu tay, nay đã gần 200 năm
tuổi, đang được lưu giữ, thờ cúng tại thánh thất Cao Ðài thuộc ấp Ông
Non.
Từ những chiếc tủ thờ đầu tiên, nhiều người thấy thích, đến đặt. Làng
tủ thờ Ông Non ra đời, nghề đóng tủ thờ được truyền hết đời này đến
đời nọ và truyền từ trong nhà ra hàng xóm, gây dựng nên danh tiếng tủ
thờ Gò Công ngày nay.
Năm 1930, thợ đóng tủ thờ ở Tân Trung đã nổi danh với kiểu dáng Gò
Công, mặt trước tủ được chạm hai chuỗi hạt gỗ tròn tiếp nối nhau, gợi
hình dáng hai cánh cửa tượng trưng. Ðến năm 1936, tủ thờ được cách tân,
mặt trước cẩn đá mài do "thợ Sâm" ở xóm Ông Non thực hiện, tủ được
trao tặng bằng khen tại Hội chợ Sài Gòn. Sau Hội chợ, ông Sâm mở cửa
hàng lấy tên "Sâm - Sơn Quy" chuyên bán tủ thờ Gò Công ở Sài Gòn nhằm
mở rộng thị trường, giới thiệu giá trị chiếc tủ thờ Gò Công.
Lâu nay, người tiêu dùng không chỉ yêu thích tủ thờ Gò Công ở hình
thức trang nhã, tôn nghiêm, bền đẹp theo thời gian, mà họ còn xem chiếc
tủ như một tác phẩm nghệ thuật. Những chiếc tủ thờ được đóng bằng các
loại gỗ tốt như gõ, mun, cẩm lai,... Họa tiết, hoa văn, hình ảnh chạm,
cẩn trên mặt tủ, thân tủ đều làm bằng ốc trai, xà cừ, đánh véc-ni bóng
lộn. Thân tủ lấp lánh hình ảnh những linh vật, các tích xưa, phong cảnh
non sông, tứ quý... Chiếc tủ thờ Gò Công bao gồm 16 chi tiết và phải
mất năm kíp thợ riêng biệt (gồm cưa, mộc, cẩn, tiện, sơn) mới ráp
thành. Hồi trước để đóng một chiếc tủ hoàn chỉnh một thợ mộc phải làm
trong ba tháng. Bây giờ nhờ máy móc và sản xuất theo dây chuyền, chỉ
mười ngày là xong. Ðiều đặc biệt nhất của chiếc tủ thờ Gò Công là các
mối nối đều sử dụng mộng, chốt để ráp lại vừa khít nhằm mục đích bảo vệ
gỗ quý, không hề có cây đinh sắt thép nào đóng vào thân tủ. Giá trị
của tủ thờ nằm ở các chi tiết như trụ (là những thanh trang trí thẳng
đứng được làm hoàn toàn bằng gỗ quý, chạm cẩn tinh vi), ốc, xà cừ và
chất liệu gỗ. Tủ càng nhiều trụ càng đắt tiền bởi phải sử dụng nhiều gỗ
quý và xà cừ. Ðể bảo vệ thương hiệu, uy tín, dù sản xuất theo dây
chuyền, máy móc hiện đại, thợ đóng tủ vẫn hết sức tỉ mẩn, khắt khe
trong từng công đoạn. Những người thợ tiện, thợ cẩn ốc-xà cừ đều có tay
nghề cao và hầu hết là người miền trung, miền bắc. Họ kỳ công ngồi hàng
giờ để chỉnh sửa từng chi tiết thật nhỏ, từng đường đục, cưa lộng,
cẩn, mài... cho đến khi thật sự ưng ý mới thôi.
Phát triển phồn thịnh
Những ai từng quan tâm, mặn mà với làng tủ thờ Gò Công mới thấu hiểu
trăn trở của những nghệ nhân, những người thợ luôn thủy chung, quyết
gắn bó với nghề. Bởi, suốt nhiều thập niên của thế kỷ trước, làng tủ
thờ chìm trong cảnh tiêu điều xơ xác, có những lúc tưởng chừng bị xóa
sổ. Lúc đó, hầu hết thợ lành nghề đều bỏ làng đi làm thuê hoặc chuyển
mưu sinh bằng nghề khác, chỉ còn những nghệ nhân cao niên vì không thể
bỏ nghề của cha ông nên quyết chí bám trụ giữ nghề.
Cột mốc đáng ghi nhớ, là năm đầu tiên của thiên niên kỷ mới, cũng
chính là năm làng nghề thật sự có điều kiện phát triển trở lại. Phó
Trưởng Chi cục Phát triển nông thôn (Sở NN-PTNT) Tiền Giang Võ Văn Lập
cho biết: Làng tủ thờ Gò Công được khôi phục và từng bước phát triển
thịnh vượng là nhờ sự quan tâm của các cấp, nhất là sự hợp tác chặt chẽ
giữa các ban, ngành liên quan, chính quyền địa phương cùng những nghệ
nhân, những người thợ tâm huyết gây dựng. Ðầu năm 2000, Công đoàn tủ
thờ Gò Công được thành lập, tập hợp khoảng 50 cơ sở tham gia. Sau đó
không lâu, Nghiệp đoàn tủ thờ Gò Công ra đời, tập hợp tất cả các cơ sở
sản xuất, gia công tủ thờ trong vùng gồm 72 hộ; đến năm 2008, Hợp tác
xã sản xuất tủ thờ Gò Công được thành lập. Hiện nay làng nghề tủ thờ Gò
Công có sự tham gia của ba tổ chức kinh tế - xã hội trên với vai trò
làm đầu mối tổ chức sản xuất, đại diện trong mua bán, ký kết các hợp
đồng cung cấp nguyên liệu và tiêu thụ sản phẩm.
Ðây là nền tảng giúp làng tủ thờ Gò Công trụ lại, phát triển mở rộng
và đứng vững trên thương trường. Chủ nhiệm HTX tủ thờ Gò Công Phạm Văn
Nam cho biết: Hiện làng tủ có gần 70 cơ sở tham gia sản xuất, thu hút
hơn hai nghìn lao động làm nghề; trong đó, 50% là lao động chuyên, có
thu nhập bình quân từ ba triệu đến sáu triệu đồng/người/tháng, đạt mức
cao nhất trong các làng nghề của tỉnh. Thị trường tiêu thụ sản phẩm tủ
thờ không chỉ dừng lại trong nước mà còn xuất khẩu sang Mỹ, Ca-na-đa,
Pháp, Anh, Hàn Quốc và nhiều nhất là sang Ô-xtrây-li-a. Hiện một chiếc
tủ thờ Gò Công có giá thấp nhất 10 triệu đồng, bán rất chạy vì phù hợp
túi tiền của nhiều người. Tủ thờ bằng gỗ mun giá từ 100 triệu đồng trở
lên. Tuy giá "ngất ngưởng" nhưng thợ làm không kịp cung ứng cho thị
trường... Trung bình, mỗi năm làng nghề tủ thờ Gò Công xuất xưởng hơn
10 nghìn sản phẩm các loại.
Dịp Tết Giáp Ngọ vừa qua, làng tủ thờ Gò Công xuất xưởng một chiếc tủ
theo đơn đặt hàng có giá "đắt nhất" Việt Nam - 750 triệu đồng cho
khách hàng ở TP Hồ Chí Minh. Ðây là chiếc tủ được các nghệ nhân đánh
giá là một "tác phẩm nghệ thuật mới". Nghệ nhân Ba Ðức, chủ cơ sở Ba
Ðức, người trực tiếp ký hợp đồng với khách hàng nói: Năm 2012 tui đóng
chiếc tủ đắt tiền nhất cho khách hàng ở TP Rạch Giá (tỉnh Kiên Giang)
trị giá 550 triệu đồng, mà chiếc tủ đó chỉ có cẩn ốc xà cừ ba mặt với
21 cây trụ, còn chiếc tủ trị giá 750 triệu đồng này bản thân tôi trong
hơn 60 năm làm nghề cũng chưa hề gặp: bốn mặt tủ đều chạm trổ thật đẹp,
cẩn ốc xà cừ theo các tích xưa. Với 30 trụ ở mặt trước, mặt sau, chiếc
tủ dù đặt vị trí nào trong nhà cũng đẹp...
Tủ thờ Gò Công trang nhã, bền đẹp được bài trí tại những nơi trang
trọng, tôn nghiêm như Ðền thờ các Vua Hùng ở tỉnh Phú Thọ, Ðền thờ Chủ
tịch Hồ Chí Minh tại quê hương của Người ở làng Sen (xã Kim Liên, Nam
Ðàn, Nghệ An),... Ðây được coi như những "bảo chứng" để sản phẩm của
làng nghề tiếp tục vươn xa hơn nữa.
![](http://langnghevietnam.vn/pic/news/635484413881390000.jpg)
Chạm, cẩn hoa văn mặt tủ thờ.
Theo : nhandan.org.vn