Tại các tỉnh phía Nam, khi
nói đến nghề đan lát thủ công mỹ nghệ, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến làng
nghề đan lát truyền thống tại xã Thái Mỹ, huyện Củ Chi, TP Hồ Chí Minh.
Với thời gian tồn tại ngót 100 năm ở đất Sài Gòn – Gia Định, Thái Mỹ
ngày xưa được mệnh danh là cái nôi của sản phẩm thúng, xảo, rổ…làm từ
mây, tre, trúc. Tuy nhiên, những năm gần đây, làng nghề đan lát truyền
thống này đang rơi vào cảnh hoạt động cầm chừng, lay lắt qua ngày.
Khi chúng tôi đến Thái
Mỹ, không gian nơi đây vẫn còn mang đậm phong cách làng quê Việt Nam với
nhiều hàng tre, trúc xanh mướt. Đặc biệt, là những con đường dẫn vào
các hẻm nhỏ của làng, hiện vẫn có rất nhiều rặng tre, trúc cao vút.
Do
diện tích đất không nhiều để quy hoạch trồng cây nguyên liệu, cho nên
người dân địa phương thường trồng trúc, tre dọc hàng ranh, hàng rào vừa
để giữ đất vừa để có nguyên liệu để giữ nghề. Ngoài ra, bà con nơi đây
tận dụng những khoảng đất trống bất kỳ ở đâu trong vườn nhằm đáp ứng
được phần nào đó cho nhu cầu sản xuất hàng ngày.
Tại Xã Thái Mỹ, các sản phẩm sọt, thúng... làm từ tre trúc được thương lái thu gom tận nhà. |
Theo
ông Nguyễn Văn Hùng, chủ tịch Hội Nông dân xã Thái Mỹ, trước đây có
thời gian nghề đan lát Thái Mỹ phát triển mạnh đóng vai trò chủ đạo
trong sản xuất nông nghiệp của địa phương và là nguồn thu nhập chính của
các hộ dân.
Tuy nhiên, do giá trị kinh tế mang lại không
cao nên càng ngày số người dân gắn bó với nghề ngày càng ít. Hiện nay
cả xã chỉ còn khoảng 300 hộ dân (trong tổng số hơn 3.300 hộ dân toàn xã)
còn duy trì nghề này. Với các hộ gia đình sản xuất nhỏ lẻ chỉ mang lại
mức thu nhập thấp khoảng 1,5-2 triệu đồng/tháng. Các cơ sở sản xuất còn
hoạt động mạnh vì phục vụ xuất khẩu, nhưng mức thu nhập của công nhân
cũng chỉ khoảng 3 triệu đồng/tháng.
“Ngoài ra, do quá trình
công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhanh cũng khiến nguồn nguyên liệu tại chỗ
giảm đi, các cơ sở muốn duy trì sản xuất phải mua nguyên liệu ở các địa
phương khác, khiến chi phí sản xuất tăng. Thu nhập từ nghề này không
cao nên các lao động trẻ không còn gắn bó với nghề, thay vào đó họ tìm
các công việc khác ở công ty, xí nghiệp, khu công nghiệp để có thu nhập
ổn định hơn.”- Ông Hùng cho biết thêm.
Mặc dù thu nhập không cao những nhiều hộ dân do gắn bó với nghề lâu nên khi rảnh rỗi cũng ngồi chẻ tre trúc. |
Dạo
một vòng quanh xã Thái Mỹ, chúng tôi thấy số người cưa tre, chẻ trúc,
đan lát sản phẩm cũng khá thưa thớt. Tuy nhiên, khi tìm được một hộ nào
đó làm nghề và chứng kiến cảnh họ thoăn thoắt chuốt từng cọng tre, trúc
để đan ra cái thúng, sọt… mới hiểu được nỗi vất vả và cái tâm của họ khi
muốn duy trì nghề truyền thống.
Bà Lê Thị Trang (bìa trái) từ nhỏ đã gắn bó với nghề truyền thống. |
Tay
thoăn thoắt đan cọng dây cuối cùng ở vành thúng để hoàn thành sản phẩm,
bà Lê Thị Trang, ở ấp Bình Thượng 1, chia sẻ: Đây là nghề cha truyền
con nối của chúng tôi. Trước đây cha mẹ tôi cũng sống bằng nghề này. Năm
10 tuổi tôi đã theo nghiệp của cha mẹ và duy trì đến bây giờ. Vợ chồng
tôi nuôi các con ăn học nên người cũng bằng nghề đan lát. Giờ tuổi già
sức yếu nhưng vẫn bám với nghề để phụ con cháu kiếm thêm thu nhập trang
trải đời sống. Ngoài ra, nghề này ngấm vào trong máu rồi, giờ không làm
nghề này chẳng biết làm gì.
Mặc dù cho thu nhập không cao,
nhưng với nhiều người phụ nữ lớn tuổi trong làng việc bám trụ với nghề
cũng giúp họ có đủ ăn hàng ngày. Chị Lê Thị Gái, ở ấp Bình Thượng 1 cho
biết: Đã 19 năm theo nghề đan lát chưa bao giờ tôi có ý định bỏ nghề. Để
có được thu nhập từ nghề này, tôi phải thức khuya dậy sớm cần mẫn và tỷ
mỉ với công việc chẻ nan, đan thành phẩm. Nghề gì cũng vậy, chỉ cần
siêng năng, chăm chỉ thì cũng đủ ăn, chứ giờ lớn tuổi rồi muốn làm việc
gì khác cũng khó khăn.
Theo những người dân làm nghề đan lát
truyền thống tại xã Thái Mỹ, để tạo ra được một sản phẩm chỉ có giá từ
5.000 – 25.000 đồng phải mất rất nhiều thời gian và theo quy trình đan
lát như chặt trúc, cưa đoạn, ra vóc, trẻ nan, đan thành phẩm, cuối cùng
là hoàn thành sản phẩm. Một người thợ có thể làm số lượng bao nhiêu
trong một ngày tùy từng loại sản phẩm và tay nghề lâu năm. Sản phẩm hoàn
thành được các thương lái trong vùng đến tận nhà thu gom, bán đi các
địa phương lân cận.
Ngày trước, tiếng lành về sản phẩm đan
lát được đồn xa, cho nên thị trường sản phẩm của làng nghề Thái Mỹ được
mở rộng ra các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam Bộ. Ngày nay, để
giảm bớt quá trình thủ công và rút ngắn thời gian làm sản phẩm, gần đây
người dân trong xã đã sáng tạo ra chiếc máy róc trúc và ép vành. Khá
giả hơn, nhiều cơ sở nhỏ còn lên kế hoạch “cơ giới hóa”, nhập máy chẻ
nan từ nước ngoài về, khép kín khâu sản xuất nguyên liệu đan. Vì vậy,
các sản phẩm làm ra cũng rút ngắn thời gian hơn nhưng do nhu cầu thị
trường hạn chế, nguyên liệu đầu vào thiếu, giá cả đầu ra sản phẩm thấp
cho nên số hộ gắn bó với nghề cũng giảm dần”- Bà Nguyễn Thị Hiếu, Phó
Chủ tịch UBND xã Thái Mỹ cho biết.
Nhờ nghề truyền thống đan lát mà nhiều hộ dân tại Thái Mỹ nuôi con ăn học nên người. |
Khi
chúng tôi hỏi về việc tại sao xã không tìm cách để phát triển nghề
truyền thống cho bà con? Bà Nguyễn Thị Hiếu, Phó chủ tịch UBND xã Thái
Mỹ cho hay: Xã hội phát triển theo hướng công nghiệp hóa thì việc phát
triển làng nghề cũng gặp rất nhiều khó khăn. Bởi bây giờ người ta đa số
dùng các sản phẩm làm từ nhựa, nhôm, inox…chứ ít dùng đồ làm từ mây,
tre. Tuy nhiên, chúng tôi đặt mục tiêu cố gắng duy trì làng nghề chứ
không dám nghĩ đến phát triển vì điều kiện phát triển hoàn toàn khó
khăn.
Theo đó, để duy trì làng nghề truyền thống, Ủy ban nhân
dân và Hội phụ nữ xã cũng đã thực hiện nhiều giải pháp cụ thể như hỗ
trợ các hộ gia đình vay vốn để mua nguyên liệu sản xuất, bên cạnh đó vận
động bà con trồng trúc, tre để tăng thêm nguồn nguyên liệu tại chỗ.
Ngoài ra, hàng năm Chi cục phát triển nông thông thành phố hỗ trợ cho
các hộ gia đình nguyên liệu tre, trúc để phục vụ sản xuất.
Theo : baotintuc.vn