Nghề độc ở Hà Nội: Suốt ngày... quần quật với vàng
Tại
làng nghề Kiêu Kỵ, hàng ngày những người thợ đều gắn với những mảnh
nguyên liệu vàng. Sau các công đoạn tỉ mỉ, những nhịp búa chan chát là
sự ra đời của lá vàng tuyệt hảo.
Đã
hơn 400 năm nay, mảnh đất Kiêu Kỵ (Gia Lâm, Hà Nội) vẫn lưu giữ được
thứ nghề dát vàng truyền thống kỳ lạ. Theo lịch sử làng nghề, Kiêu Kỵ
khi xưa thuộc đất Đông Ngàn, Kinh Bắc. Ông tổ khởi nghiệp dát vàng
của mảnh đất này là danh nhân Nguyễn Quý Trị.
Nghề làm vàng
quỳ và bạc quỳ ở Kiêu Kỵ trải qua rất nhiều công đoạn tinh xảo
và tỉ mỉ, dày công, tốn sức. Một trong những nghệ nhân của làng
nghề là Ông Lê Văn Vòng, tính đến hiện tại, gia đình của ông Vòng đã
bước sang đời thứ 9 tiếp nối thứ nghề độc nhất vô nhị trên mảnh đất hình
chữ S. Ông Vòng tâm sự vui rằng, nhiều nơi cứ nghĩ vàng, bạc là quý
nhưng ở vùng Kiêu Kỵ này người dân ngày nào cũng sờ đến vàng.
![dát-vàng, vàng, làng-nghề, làng-đúc-vàng, khảm-vàng, dát-vàng, vàng, làng-nghề, làng-đúc-vàng, khảm-vàng,](http://imgs.vietnamnet.vn/Images/vnn/2014/06/15/08/20140615081547-vang-1.jpg)
|
Công đoạn đập quỳ đòi hỏi rất nhiều công sức và kỹ thuật tỉ mỉ để có được lá vàng đạt chất lượng
|
Để
làm ra được lá vàng bạc mỏng như lá lúa, người thợ phải trải qua ít
nhất 40 công đoạn. Nhưng công đoạn đánh quỳ là khó nhất, những lá quỳ
được đem ra đánh với hàng nghìn nhịp búa đập xuống. Muốn có lá vàng đạt
chất lượng, ban đầu, những người thợ lấy loại giấy “gió” đem cắt
thành ô vuông rộng khoảng 5cm để làm giấy quỳ, xếp thành 1 sấp
gồm 15 lá, dày khoảng 2cm.
![dát-vàng, vàng, làng-nghề, làng-đúc-vàng, khảm-vàng, dát-vàng, vàng, làng-nghề, làng-đúc-vàng, khảm-vàng,](http://imgs.vietnamnet.vn/Images/vnn/2014/06/15/08/20140615081547-vang-2.jpg)
|
Các lá vàng phải được bóc tách, rồi xếp cẩn thận
|
Mỗi
một sấp giấy trên được tách thành từng lá mỏng và giã qua
một lần cho thật phẳng rồi được quét lên một loại mực chế từ
hỗn hợp keo da trâu, nhựa thông, hồ và mùn cưa rồi đem phơi khô.
Tiếp
đó, người thợ ở Kiêu Kỵ phải nấu vàng và đổ vàng đã tan chảy
vào khuôn tráng thành từng miếng mỏng. Lá vàng được cắt thành
những ô vuông khoảng 2cm rồi kẹp vào giữa 2 lá quỳ đã được khô
mực, sau đó dùng một tấm vải màu đen để gói chặt, tránh để
bị xê dịch vị trí của miếng vàng và miếng giấy quỳ. Đặt bọc
đó lên một hòn đá tảng to, nhẵn nhụi và bằng phẳng rồi dùng
búa giã liên hồi.
![dát-vàng, vàng, làng-nghề, làng-đúc-vàng, khảm-vàng, dát-vàng, vàng, làng-nghề, làng-đúc-vàng, khảm-vàng,](http://imgs.vietnamnet.vn/Images/vnn/2014/06/15/08/20140615081547-vang-3.jpg)
|
Nghề dát vàng ở Kiêu Kỵ là thứ nghề "độc nhất vô nhị"
|
Công
đoạn này quỳ được đánh liên tục, sức đập của búa làm cho lá vàng bạc
mỏng dần. Đánh quỳ phải đều, nếu không miếng vàng bạc sẽ không mỏng đều,
khi bóc dễ bị rách...
Sau đó người thợ gỡ những miếng vàng bạc để
cắt chúng thành từng miếng nhỏ. Mỗi dát vàng bạc có thể cắt nhỏ từ 9 -
12 miếng vuông nhỏ, có cạnh chừng 1cm. Những lá vàng bạc cắt nhỏ lại
được xếp xen kẽ vào giữa các lá quỳ (gọi là long quỳ). Một long quỳ có
từ 400 - 500 lá vàng bạc.
![dát-vàng, vàng, làng-nghề, làng-đúc-vàng, khảm-vàng, dát-vàng, vàng, làng-nghề, làng-đúc-vàng, khảm-vàng,](http://imgs.vietnamnet.vn/Images/vnn/2014/06/15/08/20140615081553-vang-4.jpg)
|
Vàng được đem ra dát lên chữ
|
Nghệ
nhân Vòng bảo rằng, đánh quỳ là giai đoạn khó nhất cần phải hết sức tỉ
mẩn và tinh tế mới làm được. Giai đoạn này sẽ quyết định chất lượng của
vàng dát có màu sáng hay xỉn. Muốn có một sản phẩm hoàn chỉnh nhiều
người phải kết hợp với nhau, riêng khâu đánh quỳ thì cũng phải mất hàng
tiếng đồng hồ. Sau khi làm ra những lá vàng, những người thợ mang đi dát
cho các sản phẩm hoặc các công trình nhà, đền thờ... mà người ta hay
gọi là nghề "sơn son thếp vàng".
Tâm sự về nghề dát vàng, lão nghệ
nhân cho hay, những năm 80 của thế kỷ trước tưởng chừng nghề truyền
thống của cha ông bị biến mất, nguồn nguyên liệu lúc đó khan hiếm. Một
nă, làng nghề chỉ được cấp một vài cân nguyên liệu vàng, bạc. Vì thế mà
hầu như mọi người đều bỏ nghề. May mắn, cuối những năm 80 bước vào thời
kỳ mở cửa, vàng bạc được cung cấp nhiều hơn, làng nghề được hoạt động
trở lại.
Thời gian gần đây, do thị trường phát triển, nhiều nhu
cầu của xã hội nhất là khách du lịch và các công ty chuyên sản
xuất đồ mỹ nghệ, kỹ nghệ nên người dân Kiêu Kỵ làm ra cả quỳ tân,
quỳ thiếc, quỳ bạc, tuy nhiên phát triển nhất vẫn là quỳ
vàng. Nhiều đại gia ở Hà Nội cũng thuê thợ ở làng Kiêu Kỵ để dát vàng
cho những đồ dùng, thậm chí là nhà để thêm phần bề thế.
Tuy nhiên,
một thực tế đáng lo ngại đang diễn ra ở Kiêu Kỵ đó là sự xâm lấn của
một vài cá nhân thuê nhân công từ nơi khác đến. Đặc biệt, một số cơ
sở sản xuất còn nhập lậu sản phẩm kém chất lượng từ Trung
Quốc về trà trộn vào hàng của làng nghề gây ảnh không nhỏ
đến một bộ phận lành nghề trong làng.
Hiện ở Kiêu Kỵ vẫn
còn hơn 100 hộ làm nghề dát vàng, trung bình thu nhập khoảng 300.000 –
500.000 đồng/ngày. Nghề dát vàng đã góp phần giải quyết công ăn việc làm
cho hàng trăm lao động ở Kiêu Kỵ và là thứ nghề phụ “hái ra tiền” trong
những lúc nông nhàn của nhiều người dân.
Theo: Dân trí