Thứ gạch đang được dùng để trùng tu,
tôn tạo tháp E7, khu di tích Mỹ Sơn không phải là của một chuyên gia hay
của một nhà khoa học, mà của một người thợ gốm.
Ông Nguyễn Quá hướng dẫn công nhân làm gạch Chăm - Ảnh: Hoàng Sơn
|
Ông là Nguyễn Quá (56 tuổi), trú tại thôn La Tháp Tây, xã Duy Hòa,
H.Duy Xuyên, Quảng Nam - người đã tìm ra bí quyết làm gạch Chăm với
những tính chất hóa lý tương tự với gạch có niên đại hàng trăm năm tại
Thánh địa Mỹ Sơn. Để đáp ứng nhiều tiêu chí của UNESCO về thứ gạch trùng
tu tháp cổ, ông Quá đã bỏ không ít thời gian để chọn nguyên liệu cũng
như có lúc nếm thất bại. “Trước khi được đem vào trùng tu các nhóm tháp,
gạch của tôi đã trải qua nhiều cuộc thí nghiệm do các chuyên gia Ý tiến
hành. Họ đã thực hiện hàng loạt phân tích để đối chiếu với gạch gốc.
Chỉ đến khi đạt yêu cầu, họ mới quyết định đặt hàng tôi”, ông Quá nói.
|
|
Theo KTS Đặng Khánh Ngọc, Viện Bảo tồn di
tích (Bộ VH-TT-DL) - người đang trực tiếp thực hiện công tác bảo tồn
tháp E7, gạch do ông Nguyễn Quá sản xuất là loại gạch trùng tu tốt nhất
từ trước đến nay, đáp ứng nhiều thông số kỹ thuật do UNESCO đưa ra.
|
|
|
Sinh ra trên vùng đất sét có tiếng ở phía tây H.Duy Xuyên, Nguyễn Quá
khi còn là một thanh niên đã rất giỏi trong việc vo đất nặn gốm. Những
năm trước 1993, ông là một nhân viên phụ trách kỹ thuật của lò gốm địa
phương. Niềm đam mê mãnh liệt với những bức tượng kỳ bí, những đường nét
độc đáo trên từng ngọn tháp… đã dẫn ông đến với nghề làm gốm Chăm. Hơn
thế nữa, ông còn làm các loại gạch mỹ nghệ có hoa văn liên quan đến mỹ
thuật Chăm dùng làm vật trang trí trong xây dựng để bán. Đã hơn 20 năm
với nghiệp gốm, gạch, ông Nguyễn Quá có thể sống được với nghề cũng nhờ
những sản phẩm gốm Chăm. Nhưng điều mà ông ấp ủ là làm sao giải mã được
bí ẩn chứa trong từng viên gạch Chăm xưa. “Là tháp được xây bằng gạch,
thế nhưng những ngọn tháp Mỹ Sơn tại sao có thể sừng sững giữa đất trời,
vĩnh cửu đến như vậy. Câu hỏi đó luôn trong đầu tôi cả khi ngồi một
mình nặn gốm hay đến cả giấc ngủ”, ông Quá tâm sự.
Để có cơ sở cho việc tìm nguyên liệu và phụ gia, ông Quá đã bỏ nhiều
thời gian đến vùng thánh địa thu thập từng viên gạch vỡ để tìm hiểu. Năm
2005, ông bắt tay vào làm mẻ gạch đầu tiên, tình cờ có đoàn khách của
UNESCO ghé thăm xưởng của ông. Và giữa họ đã có thỏa thuận về việc vừa
làm gạch trùng tu tháp cổ vừa tiếp tục thí nghiệm. Thời điểm này, số
gạch đầu tiên được các chuyên gia Trường Đại học Milan (Ý) đưa về nước
để phân tích các thông số “chiếu” theo gạch Chăm xưa.
Thế nhưng, mẻ gạch đầu tiên do ông làm ra để trùng tu tháp G3 tại Mỹ
Sơn (thuộc nhóm tháp G) bị lỗi nặng, trong đó, biểu hiện rõ nhất là gạch
có dấu hiệu rời rạc, bề mặt gạch bị muối hóa rồi nát dần. Miệt mài
nghiên cứu lại, sau đó “Gạch Chăm ông Quá” đã được cơ quan chức năng
chính thức chọn để bảo tồn các tháp tại nhóm G. Theo ông, để có được một
viên gạch Chăm đất sét sau khi được nghiền dẻo sẽ được ủ, luyện rồi mới
cho vào khuôn. Sau 7 - 8 ngày, gạch ráo hẳn sẽ được đem mài sơ bộ rồi
tiếp tục phơi cho khô hoàn toàn trong vòng 10 - 15 ngày. Công đoạn cuối
chính là nung trong lò khoảng 6 - 7 ngày với cường độ nhiệt biến động
qua từng giờ. Bí ẩn trong những viên gạch được ông Quá giải mã nằm ở hai
yếu tố: phụ gia tăng độ kết dính và vật liệu gạch phục chế. Nếu những
viên gạch bề mặt nứt, cong, không đúng theo các tiêu chí về nguyên liệu,
yêu cầu trong công nghệ làm sẽ bị loại.
Tùy theo kích cỡ mà giá cả biến động từ 40 - 50 ngàn đồng/viên. Hiện
lò gạch của ông Quá khi nào cũng đỏ lửa để cung cấp lượng gạch cần thiết
cho việc bảo tồn tháp E7 (thuộc nhóm E di tích Mỹ Sơn).
Theo: Thanh Niên