Trẻ trung, xinh đẹp có nhiều lựa chọn cho tương lai nhưng Mai Tuyết
Hoa quyết định theo nghiệp hát xẩm. Ngày ấy, trong quan niệm của nhiều
người, hát xẩm là thứ hồi ức về những người lang thang, vừa hát, vừa xin
tiền. Vượt qua định kiến, chị đã nỗ lực cùng với sự giúp đỡ của các
bậc thầy, Mai Tuyết Hoa trở thành giọng ca số một của điệu xẩm tàu điện.
Khi nghệ nhân Hà Thị Cầu vắng bóng, Mai Tuyết Hoa là nghệ sĩ trẻ duy
nhất có thể vừa chơi đàn nhị, vừa hát xẩm...
Gia đình không có ai làm nghệ thuật, có
chăng là bố yêu thích dân ca, 8 tuổi Mai Tuyết Hoa được bố cho thi vào
Trường CĐ Nghệ thuật Hà Nội học sơ cấp đàn nhị. Học xong cao đẳng, chị
thi tiếp vào Nhạc viện Hà Nội (Học Viện Âm nhạc Việt Nam), Khoa Nhạc cụ
truyền thống. Ngay cả khi đã gắn bó với âm nhạc truyền thống cả chục
năm, Mai Tuyết Hoa vẫn cứ nhầm tưởng, xẩm là... "tay gậy, tay ống bơ".
Làm gì để mọi người nghe xẩm?
Phải đến khi về Viện Nghiên cứu Âm nhạc
Việt Nam, chị mới nhận ra mình đã lầm. Tại đây, Mai Tuyết Hoa tiếp xúc
với những tài liệu nghiên cứu về xẩm, cả những tư liệu viết, băng ghi âm
những bài hát của các nghệ nhân xẩm thời trước. Xẩm tuy là một loại
hình âm nhạc dân dã, nhưng lại có giá trị về nghệ thuật rất riêng. Người
xưa kiếm tiền bằng hát xẩm, có hẳn những phường hát chuyên nghiệp. Xẩm
có tám làn điệu chính và có tới hơn 400 bài hát. Rất nhiều trong số đó
được "phổ nhạc" từ những bài thơ hay. Mai Tuyết Hoa không ngờ xẩm lại là
một kho tàng nhiều điều thú vị đến thế. Lúc ấy nói đến xẩm mọi người
gần như lãng quên. Chị tự hỏi: Phải làm gì đó để mọi người hiểu xẩm,
nghe xẩm. Mai Tuyết Hoa miệt mài tìm những bài xẩm cổ, tìm những nghệ
nhân xẩm để học hát, với sự giúp đỡ nhiệt tình của những người đi trước
như nghệ nhân Hà Thị Cầu, các cụ Trùm Nguyên, Thân Đức Chinh - những
người hát xẩm nổi tiếng ở phố Khâm Thiên - cùng sự dìu dắt của các nghệ
sĩ, nhạc sĩ Thao Giang, NSND Xuân Hoạch...
![](http://giaoducthoidai.vn/dataimages/201304/original/images661159_a1tr9.jpg) |
Khoảng 7 năm nay, người Hà Nội giờ đã
dần quen với hát xẩm nhờ sân khấu hát xẩm tại khu vực chợ đêm Đồng Xuân
được tổ chức vào những ngày cuối tuần. Để chiếu xẩm ấy sáng đèn thường
xuyên, thành nếp phục vụ đông đảo khách nghe trong và ngoài nước phải kể
đến sự nỗ lực của NSND Xuân Hoạch, NSƯT Thanh Ngoan, nhạc sĩ Thao
Giang... Mai Tuyết Hoa đã đóng góp một cách khá đặc biệt để có được
thành công ấy.
Khi Trung tâm phát triển nghệ thuật âm
nhạc Việt Nam và Ban Quản lý chợ Đồng Xuân có ý định tổ chức biểu diễn
hát xẩm, không ít người đã phản đối. Nhiều người chưa hiểu về xẩm nên
nghĩ rằng tổ chức hát xẩm như thế chả khác nào... khuyến khích cho hát
rong xin tiền. Chị đã chủ động đến các cơ quan có chức năng, vừa kéo
đàn, vừa hát để thuyết phục. Giờ thì sân khấu hát xẩm đều đặn sáng đèn
vào cuối tuần. Tuy vậy, chị vẫn còn nhiều trăn trở: "Hà Nội là mảnh đất
nghìn năm, một chiếu xẩm như hiện nay là quá ít ỏi. Mình hy vọng thành
phố sẽ đầu tư thêm để những không gian văn hóa như đền Bà Kiệu, đền Bạch
Mã... có thêm những hoạt động văn hóa - văn nghệ dân gian, trong đó có
xẩm".
Thân gái dặm trường
Để gìn giữ và bảo tồn những điệu hát
xẩm, chị tự bỏ tiền túi lặn lội khắp miền quê Bắc Bộ rồi vào tận Thanh
Hóa tìm gặp những người hát xẩm xưa để so sánh, đối chiếu. Nghe đâu có
người còn biết hát xẩm, là chị lại tìm tới ngay.
“Lần
nào tôi cũng xúc động đến ứa nước mắt bởi tiếng đàn và giọng hát buồn
da diết của Mai Tuyết Hoa, gợi về những kỷ niệm, những số phận của con
người quá khứ trong cảnh ngộ bất hạnh, éo le, cũng có lúc cười ra nước
mắt. Mai Tuyết Hoa biểu diễn bằng tất cả trái tim của mình, bằng sự nhập
vai thật sự, nhất là khi cô hóa thân vào vai thôn nữ chân quê với bộ
váy dụm, áo nâu và khăn mỏ quạ, đôi khi còn đội chiếc nón cời, tay kéo
đàn nhị, miệng hát những câu não lòng cùng những ngón vuốt nhấn rung
trên phím đàn cò đầy sức truyền cảm tới người nghe thì làm sao không xúc
động, không cảm thương!”. |
Không chỉ phục dựng những làn điệu xẩm
thất truyền, chị còn cải biên những làn điệu hát xẩm để phù hợp với xu
thế hiện nay. Ngay khi tiếp xúc với xẩm tàu điện, Mai Tuyết Hoa đã có
cảm nhận rất riêng. Xẩm tàu điện bình dân mà vẫn sang trọng, thanh tao.
Khi đã "nhận diện" được giá trị của xẩm tàu điện, Mai Tuyết Hoa dành
nhiều công sức để khôi phục điệu xẩm này. Đến giờ, chị là giọng ca số
một về xẩm tàu điện. Cũng chính chị góp phần làm hồi sinh điệu xẩm độc
đáo này và giới thiệu đến công chúng. Ngoài nghệ nhân Hà Thị Cầu, Mai
Tuyết Hoa là nghệ sĩ trẻ duy nhất có thể vừa chơi đàn nhị, vừa hát xẩm.
“Mai Tuyết Hoa là người đặc biệt vừa chơi đàn cò tốt và vừa hát xẩm, cô
có điều kiện đầy đủ nhất trong việc tiếp thu nghệ thuật hát xẩm từ nghệ
nhân Hà Thị Cầu”- Tiến sĩ Đặng Hoành Loan, nguyên Phó Viện trưởng Viện
Âm nhạc chia sẻ.
Không ít người Nhật đã khóc khi nghe
nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa hát tại Festival Nghệ thuật thế giới (tổ chức tại
Tokyo, Nhật Bản tháng 2/2010). Khi Mai Tuyết Hoa đến Quốc hội hát, nhiều
ĐBQH cũng không giấu được xúc động. Giọng hát của chị đã chinh phục
được Ban Chỉ đạo 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội.
Để có được thành công ấy, chị đã phải đổ
mồ hôi, sôi nước mắt, bỏ qua những lời đàm tiếu của mọi người về “nghề
hát xẩm” để khẳng định mình.
Theo: GD & TĐ