|
Nghệ nhân Đàng Xem giới thiệu sản phẩm gốm của lò mình.
|
Đến Ninh Thuận là vùng đất khô cằn, nhưng khách du lịch luôn
có nhiều lựa chọn điểm đến cho những chuyến tham quan ngoài các ngày
hội, tết của người Chăm ở các tháp Chàm cổ xưa như đồi cát Nam Cương,
bãi biển NInh Chữ, vịnh Vĩnh Hy, núi Chúa và cả những cánh đồng muối cổ
xưa... Ngoài ra, đến mảnh đất “đầy nắng và gió” nầy ai cũng háo hức khám
phá đời sống của cộng đồng người Chăm đông đảo ở đây.Có hai làng nghề của người
Chăm nổi tiếng nhất ở Ninh Thuận là làng Mỹ Nghiệp dệt thổ cẩm và làng gốm Bàu
Trúc. Làng gốm Bàu Trúc nằm cách thành phố Phan Rang - Tháp Chàm (Ninh Thuận)
khoảng 10 cây số về hướng nam. Từ quốc lộ 1 đi vào chẳng bao xa, khách sẽ thấy
những ngôi nhà trồng hoa champa cùng những hàng chữ Chăm trên những bảng hiệu,
những cửa hàng cùng những ngôi nhà Chăm. Tất cả nằm im lìm trong cái không gian
nắng gió ngập tràn tưởng chẳng lấy gì làm thú vị, nhưng hấp dẫn nhất là trong
cái không gian im ắng ấy ta thấy những tượng, những phù điêu, những bình, những
độc bình, nhiều kích cỡ bày ngoài hiên nhà, chiếm gần hết diện tích bên trong
nhà. Đây là những cơ sở sản xuất gốm của làng gốm Bàu Trúc.
|
Sản phẩm gốm Bàu Trúc mang đậm sắc
thái dân tộc Chăm.
|
Làng gốm Bàu Trúc (tiếng
Chăm là Palei Hamu Craok) là một làng gốm cổ xưa, đến nay còn tồn tại và phát
triển nên được xem như một bảo tàng sống của một loại hình nghệ thuật dân dụng
truyền thống của người Chăm.
Làng gốm Bàu Trúc thuộc thị
trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước (Ninh Thuận) có khoảng 400 hộ, trong đó có đến
85% hộ sống bằng nghề gốm truyền thống của dân tộc Chăm. Người làm gốm kể rằng,
nghề gốm cổ truyền nầy có ông tổ là Poklong Chanh. Từ xa xưa, Poklong Chanh
cùng vợ làm nghề nầy được một thời gian, nhận thấy tiềm năng phát triển nên
truyền dạy cho dân chúng trong vùng kiếm sống đỡ vất vả hơn làm những nghề khác,
nhất là những người không có một nghề nào trong tay. Từ đó đến nay, nghề gốm
Bàu Trúc ngày càng phát triển. Để tưởng nhớ công ơn cao dầy của vợ chồng tổ
nghề, dân làng gốm Bàu Trúc năm nào cũng tổ chức lễ cúng tế tạ ơn Poklong Chanh
trùng dịp lễ hội Katê hằng năm.
Để làm gốm, người dân Bàu
Trúc khai thác đất sét ở cánh đồng Hamu Craok và ra bờ sông Quao lấy cát vàng.
Theo nhiều người, cát vàng sông Quao có nhiểu đặc điểm ưu việt mà không có loại
cát nào sánh bằng, là được hình thành từ phù sa của con sông miền Trung nầy. Đó
là loại cát vừa mịn vừa nhỏ như những hạt bột tinh tuyền. Còn đất sét đồng Hamu
Craok thì thật dẻo. Đất sét được đập thật nhuyễn, ngâm nước, trùm ủ suốt một
đêm, sau đó trộn với cát, tùy theo sản phẩm thực hiện. Dưới bàn tay điêu luyện
nhiểu chục năm trong nghề, người thợ để cục đất sét trên trụ cây cao ngang thắt
lưng, nắn đất thành từng vật dụng theo ý muốn.
|
Thợ gốm không dùng bàn xoay mà vừa dùng tay nặn đất vừa đi lùi về sau
quanh hòn đất đặt cố định.
|
Điều hấp dẫn du khách nhất
là công việc nắn gốm được tiến hành theo phong cách cổ xưa. Nghĩa là người thợ
không dùng bàn xoay như nhiều nơi khác, trái lại họ vừa dùng tay nặn đất vừa đi
lùi về sau theo vòng tròn quanh trụ cây cố định đặt cục đất. Người ta ví von
công đoạn nầy là “nắn bằng tay xoay bằng đít”. Những sản phẩm gốm Bàu Trúc sau
khi hoàn thành công đoạn thô được người thợ tô vẽ hoa văn trên thân. Các hoa
văn trang trí trên sản phẩm gốm Bàu Trúc là những đường khắc vạch hình sông
nước, hoa văn thực vật, chấm vỏ sò, bằng que cây, kể cả hoa văn móng tay, vân tay
trên vai gốm rất mộc mạc, nhẹ nhàng, nhưng gần gũi.
Chính vì làm gốm bằng tay
nên mỗi sản phẩm là một sự khác biệt, không cái nào giống cái nào, gọi là “độc
bản”. Đây là đặc điểm quý nhất của sản phẩm gốm Bàu Trúc. Gốm Bàu Trúc có các
loại, chủ yếu là mô phỏng tháp Chăm và tượng Chăm, các vũ nữ Apsara, bình bông,
ấm nước, nồi niêu, chum, vại...
Sau khi hoàn thành, tất cả
sản phẩm được phơi nắng từ 4 đến 6 tiếng đồng hồ. Tiếp theo nghệ nhân Chăm dùng
mảnh sứ, nẹp tre cắt, gọt cho sản phẩm bóng láng. Bấy giờ sản phẩm được để
trong mát khoảng 5 đến 6 ngày mới đem nung. Sản phẩm được chất chồng lên nhau
trên khoảnh đất rộng của làng nghề. Chất hết sản phẩm, người ta chất cây khô
rồi phủ rơm lên trước khi châm lửa đốt, với nhiệt độ từ 500 đến 600 độ C, trong
khoảng 5 tiếng đồng hồ. Sau khi nung, gốm có nhiều màu sắc đa dạng, không cái nào
giống cái nào, nổi bật là màu vàng đỏ, đỏ hồng, đen xám, vệt nâu..., những màu
sắc độc đáo của dòng gốm Chămpa. Sản phẩm nào cũng bóng mịn và tùy theo nhu
cầu, có cái, sau khi nung, sản phẩm được phun màu.
Đến với
làng gốm Bàu Trúc, ngoài việc nhìn ngắm những sản phẩm mang đậm nét văn hóa dân
dụng của bà con người Chăm Ninh Thuận, khách du lịch còn thỏa thích đến mê say
khi được chiêm ngắm những bàn tay tài hoa của những nghệ nhân cần cù tạo ra sản
phẩm mỹ nghệ từ những hòn đất thô mộc, tưởng như vô giá trị.
Theo: TBKTSG Online