Bộ khóa đai lưng bằng đồng được tìm thấy ở Phú Thọ cho hình dung về thời kỳ cách đây 2.500 năm.
![](http://www.thanhnien.com.vn/Pictures201401/Thanh_Luan/4/dailung.jpg;pv4c80e262a295e81e)
Ảnh: Hoàng Long
|
Ông Nguyễn Xuân Các, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Phú Thọ cho biết bộ khóa
đai lưng bằng đồng được khai quật năm 1976, tại mộ táng số 33 thuộc di
chỉ khảo cổ học Làng Cả, P.Thọ Sơn, TP.Việt Trì, tỉnh Phú Thọ và hiện
được lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Phú Thọ.
Bộ khóa đai lưng trên dài 21 cm, rộng 5,5 cm, nặng 380 gr, được làm
từ chất liệu đồng thau, màu xanh xám, gồm 4 cặp rùa (8 con) móc lại với
nhau. Đáng tiếc là khi được tìm thấy, nó đã bị gãy mất một móc ở phía
dưới và 5 móc phía trên.
Cũng theo ông Các, quá trình đánh giá của các nhà khảo cổ học đã xác
định được bộ khóa đai lưng này có niên đại cách ngày nay khoảng 2.300
đến 2.500 năm, thuộc giai đoạn văn hóa Đông Sơn.
Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, lịch sử, hiện vật này là vật
biểu trưng cho quyền lực của thời Hùng Vương. Người đeo bộ khóa đai lưng
bằng đồng này là các thủ lĩnh. Cụ thể, trong cuốn Lịch sử Quân sự Việt
Nam (tập 1) đã nêu rõ: “Đối với các thủ lĩnh, một trang bị biểu thị cho
quyền uy là chiếc đai lưng có khóa bằng đồng”. Cũng theo các nhà nghiên
cứu thì “cùng với kiếm, những chiếc khâu dùng để đeo kiếm, đeo dao găm…
đai lưng được du nhập từ bên ngoài, không phổ biến với người Việt quen ở
trần, đóng khố tiện cho sinh hoạt vùng nóng ẩm, nhiều sông nước”. Tuy
nhiên, khi được du nhập từ bên ngoài vào, chiếc khóa đai lưng bằng đồng
đã được “Việt hóa” bằng cách tạo hình trang trí các con rùa, chim… là
những con vật thân quen.
Như vậy, bộ khóa đai lưng bằng đồng này đã góp phần xác định rõ sự có
mặt của tổ tiên ta từ hơn 2.000 năm trước trên vùng núi Nghĩa Lĩnh
thuộc tỉnh Phú Thọ ngày nay.
Tư duy thẩm mỹ cao
Cùng với giá trị chứng minh lịch sử, bộ khóa đai lưng bằng đồng tìm
được tại Phú Thọ còn thể hiện trình độ luyện kim đồng thau tinh xảo, tư
duy thẩm mỹ cao của tổ tiên chúng ta thời Hùng Vương.
Về chế tác đồng, bộ khóa gồm 2 bộ phận có cấu tạo gần giống nhau về
hình dáng. Các nghệ nhân thời kỳ Hùng Vương đã biết chế tạo ở 2 đầu bộ
phận trên 4 vòng tròn gồm 2 vòng tròn kín và 2 vòng tròn hở để tạo thành
bộ khóa đai lưng, khi móc nối với nhau tạo thành một chiếc đai khá đẹp
và độc đáo.
Nghệ thuật trang trí rất tinh tế và có tính biểu tượng cao với việc
tạo hình mặt ngoài của mỗi bộ phận trong đai lưng là hình 4 con rùa xen
lẫn với các hoa văn xoắn ốc hình chữ S. Đáng chú ý là hình rùa chạm trên
mặt đai lưng đã được cách điệu, lưng nhô lên giống rùa thật nhưng không
có đường vạch tạo thành mai rùa. Xung quanh mỗi con rùa là đường viền
trang trí có gạch chéo ở giữa. Miệng rùa hơi nhọn, 2 mắt của rùa đều nằm
ở đỉnh đầu. Khoảng cách giữa các con rùa và khóa lưng đều nhau và được
nối bằng các đường hoa văn xoắn ốc và các đường thẳng.
Có thể là nhạc khí
Nhưng điều còn chưa rõ là việc liệu đây có phải là nhạc khí hay
không. Bởi những bao tay chân có nhạc là hiện vật từng tìm thấy của văn
hóa Đông Sơn. Thông thường, những nhạc đồng tìm thấy trong đồ trang sức
Đông Sơn đều nhỏ nhắn, bên trong không có quả lắc. Phần chuôi là vòng
khuyên gắn vào quai treo trên hiện vật.
“Các loại hình nghệ thuật như ca, múa, nhạc được phản ánh sinh động
trên mặt các trống đồng Ngọc Lũ, Hoàng Hạ, Cổ Loa. Chúng được kết hợp
với nhau khi trình diễn trong các dịp vui chơi của cư dân mộ thuyền Đông
Sơn”, PGS-TS Bùi Văn Liêm, Phó viện trưởng Viện Khảo cổ nói.
“Trong lễ hội ấy, cư dân thời đó thường đội mũ lông chim, mặc váy xòe
đuôi chim, hát múa những làn điệu dân dã hay kêu gọi sức mạnh thần linh
trong các điệu múa vũ trang, trong tiếng âm vang của các nhạc cụ như
trống, chuông, cồng, chiêng, khèn, sáo, xênh, phách... Những lời ca điệu
múa của cư dân Đông Sơn không còn chứng tích tự thân, song lưu ảnh của
nó vẫn ghi lại trên các di vật thời đó cũng như trong tâm thức và trong
sinh hoạt văn hóa dân gian của người Việt sau này. Trong các mộ thuyền
Đông Sơn vẫn phát hiện những trống đồng, chuông đồng, nhạc đồng, sáo
đồng ở các mộ Việt Khê, Phú Lương, Đồng Long”.
Về bộ khóa đai lưng bằng đồng này, ông Liêm cho rằng chức năng biểu
tượng của nó rất rõ. Còn chức năng nhạc khí có thể có tuy chưa rõ rệt.
Mặc dù vậy, ông Liêm lại nhìn thấy nét tính cách mà người Việt thời
đó đề cao. “Qua phân tích một số nghệ thuật của chủ mộ thuyền Đông Sơn
có thể nhận ra một số tính cách của người Việt cổ thời đó là tính cách
cần cù, nhẫn nại, chịu đựng, bền bỉ... mà hình tượng con rùa được tạo
tác trên khóa đai lưng... thầm nói lên”, ông Liêm nói.
Tuy nhiên, cùng với những giá trị độc đáo trên, nguyên nhân khiến các
nhà nghiên cứu, khảo cổ đề nghị xếp bộ khóa đai lưng bằng đồng thời
Hùng Vương này vào danh mục bảo vật quốc gia còn vì sự hiếm có của nó.
Tính đến thời điểm hiện nay, tại vùng đất tổ Phú Thọ đã tìm thấy rất
nhiều hiện vật như dao, kiếm, trống đồng và các vật dụng sinh hoạt có
niên đại văn hóa Đông Sơn. Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên và duy nhất
tìm được một chiếc đai lưng bằng đồng có niên đại văn hóa này.
Theo: thanhnienonline