Vợ chồng nghệ nhân Vũ Xuân Năm
Sinh ra…đã biết làm gốm
Ký ức của những người già trong làng
về làng gốm thời hoàng kim xa xưa vẫn còn nguyên vẹn, sản phẩm của làng
có mặt ở nhiều nơi, được khách hàng rất ưa chuộng. Ngày nào cũng có
người đến, người đi, các thương lái về lấy hàng tấp nập lắm. Cũng may
làng gốm còn ông Năm và một vài người tâm huyết giữ gìn nghề như nét văn
hóa độc đáo của cha ông để lại.
Dừng tay nghỉ sau cả ngày nặn chóe
theo đơn đặt hàng, ông Năm tâm sự về sự thăng trầm của làng và thấy
tiếc. Bởi làng trải qua mấy trăm năm, thời hưng thịnh có thể sánh ngang
với những làng gốm nổi tiếng như Phù Lãng, Bát Tràng, Chu Đậu…Khi ấy, cả
làng Cậy theo nghề, trẻ em cũng tham gia những công việc đơn giản. "30
năm nay thì chỉ còn vài hộ đốt lò và chỉ còn mỗi gia đình tôi dùng lò
than củi và sản phẩm chủ yếu xuất lên Hà Nội. Các cửa hàng ở Nghi Tàm
Tây Hồ, Hà Nội về lấy hàng rất nhiều. Theo tôi, người ta không làm gốm
sứ nữa là vì chậm giàu…”, ông Năm cho biết. Tôi rất thông cảm với lời
tâm sự của ông Năm. "Chậm giàu” cùng với nhiều nguyên nhân khác đã khiến
rất nhiều làng nghề hoạt động cầm chừng, mai một. Gốm Cậy chỉ là một
trong hàng trăm làng nghề như thế.
Sản phẩm truyền thống của gốm Cậy đều
được vuốt bằng tay, và những họa tiết được đắp nổi, tỉa tót hết sức tinh
vi. Ông Năm tiếp nối truyền thống của gia đình cùng với kỹ thuật cũng
được tích lũy dày hơn theo thời gian. Ông là thế hệ thứ sáu, và hai con
ông theo nghiệp cha là thế hệ thứ bảy dốc sức vì nghề. Từ nhỏ, ông đã
say mê với các món đồ giả cổ của bố mình và nhiều nghệ nhân khác như:
Lọ, đỉnh hương, chóe, đèn, tháp, tượng… và khi 12 tuổi, ông vừa đi học,
vừa trở thành một người thợ thuần thục trong xưởng gốm của gia đình. Nói
về việc truyền dạy nghề của làng, ông bảo: "Giới trẻ ngày nay họ đi làm
những công việc khác. Một số người đã có nền tảng thì theo nghề kiến
trúc, làm công trình mỹ thuật, tu sửa đền chùa. Tôi ăn lộc từ nghề và sẽ
quyết giữ”.
Gốm tri ân người
Hiện ở làng vẫn còn một số hộ làm gốm,
nhưng chủ yếu sản xuất bát, ấm, chén cung cấp ra thị trường. Còn làm đồ
thờ, đồ giả cổ tinh xảo như ông Năm thì họ chỉ làm rất ít. Cho nên, nói
đến đồ giả cổ làng Cậy là phải nhắc đến ông Năm. Mỗi năm, ông xuất ra
thị trường khoảng 3.000 sản phẩm.
Để làm được đồ giả cổ, nhất là đối với
những sản phẩm làm bằng tay, đắp nổi với nhiều họa tiết, thì người thợ
phải kiên trì trong tạo hình. Nếu không được các "cao nhân” dạy thì khó
có thể làm được. Cái đặc trưng lớn nhất của gốm làng Cậy là men tro trấu
(đốt trấu để lấy tro tạo men). Từ đó, người nghệ nhân có thể chế ra một
số màu men như xanh ngọc, xanh lưu ly, màu da lươn, màu hồng…
Nâng niu một sản phẩm, ông Năm giới
thiệu: "Vì sản phẩm có nhiều họa tiết nổi, nên việc nung rất khó vì dễ
nứt, vỡ. Như truyền thống, sản phẩm từ lò đốt bằng củi có độ bóng cao,
sản phẩm đẹp. Tất nhiên, niềm đam mê, kết hợp với tay nghề cao sẽ cho ra
những sản phẩm có giá trị. Tôi khẳng định tôi sống được bằng nghề, và
cũng vì gốm biết tri ân người làm ra chúng”.
Có lẽ ông Năm đã được trả công xứng
đáng vì lòng nhiệt thành giữ nghề. Đó là, năm 2010 nhân dịp Đại lễ 1.000
năm Thăng Long - Hà Nội, cơ sở của ông có sản phẩm "chum sành rùa dâng
kiếm” được trưng bày, nhận được sự ghi nhận, cổ vũ của công chúng. Ông
Năm cũng được công nhận là một trong 10 nghệ nhân toàn quốc có "Bàn tay
vàng”. Điều đó không chỉ mang lại vinh dự cho gia đình, dòng họ, mà
chứng tỏ làng Cậy vẫn còn có niềm hy vọng.
Ông Năm ước gốm Cậy trở lại thời vàng
son, nhưng trong dòng chảy của thị trường cũng như rất nhiều yếu tố tác
động, điều đó rất khó xảy ra. Nhưng dù thế nào thì ông cũng vẫn giữ
nghề, như đã hứa với tổ tiên, như ông đã theo đuổi công việc suốt nửa
thế kỷ qua.
Một người cần mẫn làm việc bên ông
suốt mấy chục năm qua, là vợ ông. Bà là người hiểu chồng và cũng tiếp
nhận sự truyền dạy kỹ thuật từ chồng để cùng đóng góp công sức vào việc
hoàn thiện những sản phẩm mỹ nghệ độc đáo. Tôi hỏi: "Có bao giờ bà ấy
tạo ra một sản phẩm khiến ông phải ngưỡng mộ?”. "Dù thế nào thì bà ấy
cũng là phụ nữ, tay rất dẻo nên đã làm thì tôi không chê được. Cũng có
nhiều sản phẩm bà ấy sáng tạo ra mẫu và tôi đóng góp ý kiến, cùng hoàn
thiện”, ông chia sẻ.
Sự kỳ vọng của các cụ già làng Cậy vào
ông Năm là rất có lý. Bởi họ đã lực bất tòng tâm. Ông Năm còn điều
kiện, còn sức khỏe, giữ được phong độ cùng những bí quyết và nhiệt huyết
lửa nghề. Điều đó không chỉ giúp cho đời xuất hiện thêm nhiều sản phẩm
đẹp, tinh tế, mà còn giúp kết nối và định vị thương hiệu của làng Cậy
một thời.
Theo: daidoanket
|