Thiết kế là một phần không thể thiếu trong đời sống xã hội hiện nay, góp phần quan trọng nâng tầm giá trị sản phẩm, và là giải pháp cho các vấn đề văn hóa, xã hội, môi trường... Bởi vậy, phát triển lĩnh vực này đã và đang được quan tâm. Chủ tịch Vietnam Design Group LÊ VIỆT HÀ chia sẻ nhân Tuần lễ Thiết kế Việt Nam - VietNam Design Week 2023.

Bắt kịp thế giới về tư duy thiết kế

- Những năm gần đây, Việt Nam đã có nhiều chính sách, hoạt động nhằm thúc đẩy các ngành công nghiệp văn hóa, trong đó có thiết kế. Ông đánh giá thế nào về lĩnh vực này của Việt Nam?

- Thiết kế sáng tạo là lĩnh vực rất thuận lợi để phát triển của Việt Nam trong bối cảnh hiện nay. Bởi chúng ta có lực lượng nhà thiết kế trẻ tiếp cận được xu hướng cũng như các vấn đề thế giới đang quan tâm, từ đó ứng dụng, thực hiện thiết kế sản phẩm. Qua 4 lần tổ chức Tuần lễ Thiết kế Việt Nam, lực lượng này đều hưởng ứng rất mạnh mẽ và qua đó cũng cho thấy, sản phẩm họ làm ra hoàn toàn bắt kịp thế giới về tư duy thiết kế.

Trước đây mọi người thường thấy các sản phẩm thủ công lặp đi lặp lại, việc thay đổi mẫu mã diễn ra rất chậm. Đây là thực tế tại nhiều làng nghề trên khắp cả nước. Nhưng đến nay, điều này phần nào đã thay đổi. Những người làm nghề biết rằng sự hấp dẫn của sản phẩm phần nhiều đến từ yếu tố thiết kế và họ đã bắt đầu tìm đến các nhà thiết kế để hợp tác, mời tham gia nghiên cứu cũng như đưa ra thiết kế mới cho sản phẩm của họ…

- Vấn đề khó nhất của nhiều ngành nghề là nhân lực thì dường như thiết kế đã, đang giải quyết được. Nhưng nói như vậy không hẳn lĩnh vực này ở Việt Nam đã hết khó khăn, thưa ông?

- Con người mình đang có, nhưng phải sử dụng làm sao để không lãng phí. Ví dụ các thành phố có chính sách nhằm khuyến khích, giữ chân các nhà thiết kế giỏi. Bên cạnh đó, chúng ta cũng phải truyền thông để xã hội nhìn nhận và đánh giá đúng hơn vai trò của thiết kế sáng tạo. Ví dụ trong lĩnh vực kiến trúc, tôi thấy khá phổ biến hiện nay là khi xây nhà, nhiều người nghĩ tại sao phải tốn tiền thuê kiến trúc sư, sao không dùng một thiết kế có sẵn? Thực tế, xã hội phải đánh giá đúng hơn giá trị của chất xám, trí tuệ trong lĩnh vực thiết kế, sáng tạo. Khi đó, mới có thêm nhiều sản phẩm tốt, đáp ứng ngày càng cao nhu cầu vật chất, tinh thần của công chúng.

Tôi nhận thấy nhiều người vẫn cho rằng nhà thiết kế là những người lãng mạn, “vẽ vời”, chỉ có giá trị về mặt hình thức. Trong khi đó, thiết kế đã bao hàm nghĩa tìm giải pháp để thay đổi, tạo sản phẩm tốt hơn. Chắn chắn thời gian tới, khi các nhà thiết kế giải quyết được những bài toán thiết thực trong đời sống, xã hội sẽ dần  đánh giá đúng vai trò quan trọng của thiết kế.

Đồng bộ giải pháp cải thiện môi trường cho thiết kế

- Theo ông, cần có chính sách gì để phát triển thiết kế trở thành một trong những ngành mũi nhọn của công nghiệp văn hóa, sáng tạo ở Việt Nam?

- Tôi cho rằng các cơ quan quản lý cần quan tâm xây dựng cơ chế, chính sách để phát huy mọi tiềm năng, nguồn lực, tạo động lực cho lĩnh vực thiết kế phát triển. Một nội dung rất quan trọng để khích lệ các đối tượng tham gia vào thiết kế sáng tạo là ưu đãi thuế. Bên cạnh đó, tăng cường các giải pháp nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực này.

Không dừng lại ở những cuộc thi tìm kiếm ý tưởng, Việt Nam cần có những mô hình như hội chợ để các nhà thiết kế và nhà sản xuất có môi trường, điều kiện đưa sản phẩm ra công chúng cũng như tìm kiếm đối tác, khách hàng. Thông qua hội chợ, công chúng cũng được tiếp cận những sản phẩm thiết kế chất lượng. 

Việc đào tạo nhân lực trong ngành thiết kế cũng cần được quan tâm. Hiện nay, một số trường đại học dân lập đang có ưu thế trong việc đào tạo các nhà thiết kế sáng tạo trẻ của Việt Nam, đặc biệt là ở những trường được đầu tư mạnh, như Trường Đại học Văn Lang hay Trường Đại học Tôn Đức Thắng... Bởi vì, để đào tạo ngành thiết kế phải đầu tư rất lớn về cơ sở vật chất. Tôi hy vọng các trường công lập cũng có thể tìm ra cơ chế, chính sách để cạnh tranh và nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực trong lĩnh vực này. 

- Có lẽ đã đến lúc chúng ta phải thực hiện đồng bộ các giải pháp như ông vừa nêu, để tạo hệ sinh thái cho ngành thiết kế Việt Nam phát triển?

- Đúng vậy! Bằng chính ý nghĩ về xây dựng một hệ sinh thái cho lĩnh vực thiết kế mà chúng tôi tổ chức Tuần lễ thiết kế Việt Nam và qua mỗi năm, các hoạt động dần hướng tới tạo dựng hệ sinh thái đó, từ cuộc thi tìm kiếm ý tưởng thiết kế mới cho sản phẩm, kết nối nhà thiết kế với nghệ nhân các làng nghề trên khắp cả nước; cho đến các giải thưởng và hội chợ, hội thảo và tọa đàm liên quan đến chuyên môn và chính sách… Qua đó, cải thiện môi trường hành nghề, hoạt động của những người làm thiết kế sáng tạo; đưa các sản phẩm đến gần hơn với công chúng, giúp mọi người hiểu hơn giá trị của thiết kế.

- Xin cảm ơn ông!