“Tâm
linh” là từ phổ biến trên truyền thông và trong đời sống hiện nay. Theo
giới nghiên cứu, văn hóa chắc chắn sẽ đi sâu, đi dài với tâm linh nhưng
vấn đề ở Việt Nam là “Tâm linh đang không có văn hóa dẫn đường”.Đó
là phát biểu của PGS-TS Phạm Tú Châu, dịch giả văn học uy tín, tại hội
thảo “Văn học và văn hóa tâm linh” tại Viện Văn học, Hà Nội, trong ngày
7/3.
Say sưa lễ bái mà không hiểu vì sao
“Người nước
ngoài không tin là có thể mua chuộc thần thánh, còn người Việt Nam tin
nên mới có hiện tượng rải tiền lẻ quanh những bức tượng. Còn các cơ quan
quản lý dường như đang lùi bước trước mong muốn sống theo đức tin của
người dân” – nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân nhận định.
Phản hồi về
chữ “đức tin” của ông Ân, nhà phê bình La Khắc Hòa nói: “Tôi đồ rằng
người dân ở đây là những người Việt chuyển từ chiến trường sang thương
trường. Chuyển từ ngôn ngữ nhà binh sang ngôn ngữ thương trường. Thời
chiến tranh chúng ta không thế”. Bởi vậy, “đức tin” ở đây không thiêng
liêng như nghĩa gốc của từ mà trở thành đức tin dành cho tiền.
Trả lại nghĩa cho tâm linh
“Phần
lớn mọi người hiểu tâm linh theo nghĩa tôn giáo và đang dùng chữ tâm
linh với nghĩa đó. Thực ra, tôn giáo chỉ là một phần rất nhỏ của tâm
linh” – nhà phê bình Chu Văn Sơn nói.
Theo ông Sơn, “Tâm linh là
gì?”, đó vẫn là một câu hỏi chưa thể gạt bỏ, càng không nên hiểu đơn
giản mà thiếu sót như hiện nay. “Trong tiếng Trung Quốc, tâm linh được
hiểu tương đồng với tâm hồn, còn trong ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam, tâm
linh có ý nghĩa gì? Đó là điều chúng ta vẫn phải tìm kiếm và lý giải”.
“Chẳng
hạn, trong nghệ thuật, khi nghệ thuật linh thiêng hóa cái đẹp thì đó
chính là tâm linh. Trống đồng là một biểu hiện của tâm linh: vừa đẹp vừa
thiêng và tập trung những nét văn hóa mà cộng đồng cho là lớn”.
Mở
rộng thêm ý nghĩa cho tâm linh, nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên góp ý:
“Tâm linh bao gồm cả tín ngưỡng và niềm tin, lòng ngưỡng mộ những huyền
thoại đã được cộng đồng tôn thờ”.
“Chẳng hạn, khi nhà văn Nguyễn Huy Thiệp viết bộ ba truyện ngắn lịch sử Kiếm sắc, Vàng lửa, Phẩm tiết, ông
đã gây tranh cãi vì cách viết khác biệt về những nhân vật đã được dân
gian đánh giá từ trước, như hai vị vua Quang Trung và Gia Long. Đó cũng
là một ví dụ của việc nhà văn động đến tâm linh cộng đồng”.
“Dung tục hóa” và “chính trị hóa” tâm linh đều không hay
Theo nhà phê bình Văn Giá, hiện nay có hai xu hướng về tâm linh đáng
ngại. Đó là “dung tục hóa cái thiêng liêng” trong đời sống hàng ngày và
“chính trị hóa cái thiêng liêng” trong đời sống quan chức. Cả hai đều
gây hại không chỉ cho tâm linh mà còn cho cộng đồng. Bởi vậy, cứu vãn cái thiêng liêng bằng các tác phẩm nghệ thuật chính là nhiệm vụ tối quan trọng của người sáng tạo. |
Theo: thethaovanhoa.vn