Đẽo tượng nhà mồ, những điều ít biết
(Ngày đăng: 04/01/2014 Lượt xem: 379)
Ai đến Tây Nguyên, nếu có dịp ngang qua những khu nhà mồ của đồng bào
dân tộc thiểu số hẳn sẽ không nén được cảm giác rờn rợn bởi cảnh thâm
u, xa vắng…
Quanh khu nhà che mộ, một thế giới muông thú cùng với những bức tượng
đàn ông, đàn bà đứng khỏa thân; hình người ngồi hai tay ôm mặt khóc…
Người làm nên âm hưởng này cho nhà mồ không ai khác là các nghệ nhân đẽo
tượng.
Mỗi ngôi làng Tây Nguyên đều có một khu nhà mồ nhưng
không phải làng nào cũng có người biết đẽo tượng mồ. Đẽo tượng nhà mồ
không phải là nghề để kiếm sống. Người nào muốn hãy tự mình quan sát, tự
mình thực hành cho đến khi được cộng đồng công nhận. Họ cũng không được
trả công hay có chút ưu đãi nào của cộng đồng. Từ xưa, người Tây Nguyên
quan niệm rằng - người biết đẽo tượng mồ là người có bàn tay được Yang
(Trời) cho, có cái đầu được Yang bảo, phải phục vụ dân làng vô điều
kiện,…
Tượng nhà mồ Tây Nguyên.
Theo
tập tục của người Tây Nguyên, Pơ thi (bỏ mả) là một trong những nghi lễ
quan trọng nhất trong vòng đời của một con người. Trước lễ Pơ thi,
người đẽo tượng sẽ được các gia chủ mời vào rừng. Ngả được thân cây vừa ý
xuống, chỉ bằng con dao và chiếc rìu họ bắt đầu miệt mài thực hiện “tác
phẩm” của mình…
Không phải câu thúc bởi thời gian hay một sự
gợi ý “đặt hàng” nào từ gia chủ, người đẽo tượng hoàn toàn được tự do
sáng tác theo ý mình. Chính sự tự do đó mà với những thời khắc nhất
định, họ vụt hóa thân trong những “vụ nổ tâm linh”... Đẽo một khúc gỗ
thành hình người thì không khó nhưng thả được hồn vào tượng với những
nỗi khắc khoải trong các tư thế, trong mọi vẻ mặt; thô tháp mà mang cả
nỗi đau của một kiếp người, thì chỉ có người tạc tượng mồ Tây Nguyên mới
làm nổi.
Tượng mồ - như tên gọi của nó - chỉ được đặt ở nhà mồ.
Người tạc tượng khi đã bắt tay vào công việc, dù tác phẩm đang dở dang
cũng không được mang về nhà hay đến khu nhà mồ làm tiếp. Họ không bao
giờ được vụ lợi trong công việc; không được phép mang tượng đi rao bán
hay đổi chác... Sau lễ tiễn người chết về “làng ma” vĩnh viễn, tượng mồ
cũng để mặc tàn tạ cùng mưa nắng. Và người đẽo tượng cũng coi tác phẩm
của mình như một sự đi không trở lại của kiếp người…
Theo: danviet