Tiền lẻ “ăn khách” đi chùa. Ảnh: Kỳ Anh
Truyền thống cúng tiền của
người Việt có ý nghĩa đẹp, như là một chút công đức xây dựng tu bổ chùa chiền,
là “giọt dầu”, hương đèn dâng thờ Phật… Thế nhưng, thực tế việc dâng lễ cúng
tiền ở nơi chốn linh thiêng đã trở nên không thể chấp nhận được, khi tình trạng
rải tiền, ném tiền, cài cắm tiền lẻ diễn ra hết sức phản cảm ở khắp nơi.
Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa đưa ra biện pháp mạnh -
hạn chế tối đa in tiền mệnh giá nhỏ phục vụ tết và lễ hội nhằm cắt nguồn nuôi
dưỡng “tiền lẻ phản cảm” như nói trên. Tuy nhiên, điều này không nhiều khả
quan, bởi gốc rễ vấn đề cần có là sự thay đổi trong nhận thức và ý thức…
Vấn đề không phải là tiền
lẻ!
GS-TS Ngô Đức Thịnh -
nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu văn hóa VN - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu
và Bảo tồn tín ngưỡng VN - cho rằng, việc không in tiền với mệnh giá nhỏ cũng
không bớt đi được tình trạng rải tiền lẻ ở các nơi đền chùa, vì đó là nhu cầu
có thật của người dân.
Trả lời câu hỏi, điều đó có
đúng với văn hóa tín ngưỡng truyền thống không, GS Đức Thịnh giải thích: Quan
niệm đi chùa có giọt dầu đã có từ lâu đời, là một nhu cầu tâm linh. Toàn bộ hệ
thống, thiết chế thờ cúng hiện có ở ta toàn do tiền công đức mà có, do một ông
vua, bà chúa, hay vị quan nào đó bỏ tiền ra xây dựng, chứ làm sao có chuyện Nhà
nước bỏ tiền ra.
Bây giờ đến các đền, chùa
vẫn có những bia công đức. Người xưa nghĩ làm như thế sẽ để lại may mắn, phúc
đức cho con cháu và nó đã trở thành một truyền thống dân tộc. Nhờ đó, bây giờ
để lại cho chúng ta khoảng 44.000 di tích thờ cúng. Đó là công lao của người
dân. Nhà nước phong kiến chỉ xây dựng những chùa lớn ở kinh đô thôi.
Cho đến nay phần lớn việc
tu bổ, đình, chùa vẫn là từ tiền của dân. Nhà nước chỉ bỏ tiền ra hỗ trợ trùng
tu một số công trình chính, quốc gia đặc biệt thôi. Còn tiền để người ta
thực hành đèn nhang mà các cụ gọi là “giọt dầu” thì cũng là của
người dân, các đền, chùa sống bằng tiền đó.
Thiếu hẳn tri thức về văn
hóa tâm linh
Nói về hiện tượng tiền lẻ
được rải khắp nơi chốn chùa chiền, thậm chí giắt cả vào tay thánh thần...
rất phản cảm..., GS Ngô Đức Thịnh nói rằng, ngày xưa đến chùa, dù ít, dù nhiều
thì người ta cũng rất trân trọng vào cái đĩa, rồi dâng lên cho nhà chùa, nhà
đền. Cái gọi là hòm công đức có muộn hơn. Nhà chùa, nhà đền rất trân trọng đồng
tiền đó.
Hiện nay, việc dâng tiền
công đức, giọt dầu được thực hiện rất thiếu văn hóa, nhiều người lại muốn được
trao tiền tận tay... thần linh. Các cụ ngày xưa đã nói, quý nhất là tấm lòng
chứ không phải là vật phẩm, cỗ bàn, tiền nong, “tâm xuất thì Phật biết”, nhưng
giờ tâm thế với đời sống tâm linh bị phai nhạt, biến tướng. Cốt lõi, đó là sự
thiếu hẳn tri thức về văn hóa tâm linh.
|
|
|
“Trao tiền’ tận tay... thần linh. Ảnh: Việt Văn
|
Do khoảng 6 thập niên,
chúng ta bị đứt đoạn về truyền thống tín ngưỡng, cái áo “mê tín dị đoan” đã bị
khoác lên. Do vậy, có thể nói hiện nay chúng ta thiếu hai thứ: Tâm thế và trí
thức đối với tín ngưỡng. Nhiều người đến chùa với tâm thế rất vô thức, đi lễ mà
chẳng biết lễ ai.
Để hạn chế việc cúng lễ
tiền lẻ phản cảm tại chùa chiền, theo GS Nguyễn Đức Thịnh: Chúng ta phải giải
quyết vấn đề từ gốc. Phải tuyên truyền tri thức văn hóa tín ngưỡng cho người
dân. Người ta phải hiểu sâu xa vấn đề tiền giọt dầu, công đức là để tu bổ nơi
thờ tự chứ không phải là “hối lộ” thần thánh để “đổi” những ước muốn của mình,
như nhiều người vẫn nghĩ và đến cúng tiến với tâm thế ấy.
Cho dù mệnh giá tiền lớn
hay nhỏ đều xuất phát từ cả tấm lòng của người đi lễ, “con giàu một bó, con khó
một nén” kia mà, chỉ cần thành kính dâng lên ban thờ là được. Muốn làm được việc
này, không thể áp đặt những thiết chế, luật lệ của Nhà nước vào mà được đâu.
Kinh nghiệm từ CLB Đạo mẫu
của Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn văn hóa tín ngưỡng cho thấy, nếu những
người làm chủ đền, không vì những tư lợi cá nhân và giải thích cho các con
nhang, đệ tử những điều cần thiết thì sẽ ổn.
Còn với biện pháp không in
tiền mệnh giá nhỏ nữa thì theo tôi, có khi lại có tác dụng ngược. Tôi được
biết, trong mùa lễ hội, có những tụ điểm đổi tiền 10 ăn 7, 8... Bây giờ, nếu
khan hiếm tiền lẻ, có khi người ta lại phải đổi 10 ăn 5 cũng nên.
* Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) ngày 25.12 đã ra
thông cáo báo chí cho biết, sẽ hạn chế tối đa in tiền mệnh giá nhỏ phục vụ tết
và lễ hội. Phó Thống đốc Đào Minh Tú giải thích, NHNN quyết định như vậy
là bởi người dân đi lễ chùa có thói quen thả tiền mệnh giá nhỏ vào những nơi
tôn nghiêm; tạo hình ảnh phản cảm, ảnh hưởng đến sự tôn nghiêm của di tích, làm
sai lệch giá trị bản sắc văn hóa trong đời sống tín ngưỡng, đặc biệt làm xấu đi
hình ảnh của đồng tiền Việt. Trong bối cảnh như vậy, việc hạn chế in tiền
mệnh giá nhỏ phục vụ tết và lễ hội cũng là một biện pháp để tiết kiệm ngân
sách. Bởi lẽ, chi phí để in một tờ mệnh giá 500 đồng mất tới... 2.500 đồng.
Nếu hạn chế in thêm tiền mệnh giá nhỏ, nhà nước
sẽ tiết kiệm được 300 tỉ đồng. Theo NHNN, nhu cầu tiền mới, mệnh giá nhỏ tăng
cao chính là nguyên nhân làm phát sinh loại hình kinh doanh dịch vụ đổi tiền
hưởng chênh lệch nhằm trục lợi, ảnh hưởng đến việc lưu thông tiền tệ. Trước
mắt, trong dịp Tết Nguyên đán - 2014, NHNN sẽ phối hợp với Bộ Công an tăng
cường kiểm tra, xử phạt các hành vi đổi tiền lẻ hưởng chênh lệch ở các chùa
chiền, khu di tích.
* Thượng tọa Thích Đức Thiện - Phó Tổng thư ký T.Ư
Giáo hội Phật giáo Việt Nam: Tôi hoàn toàn ủng hộ việc NHNN quyết định không in
tiền lẻ vào dịp tết năm nay nhằm tránh tình trạng lãng phí. Việc đổi tiền chẵn
lấy tiền lẻ để đi lễ đầu năm cũng là quan điểm rất sai lầm. Công đức là việc
phát tâm từ bản thân chúng ta, không phân biệt nhiều hay ít. Việc in ra quá
nhiều tiền lẻ dẫn đến người đi lễ vứt tiền bừa bãi trên ban thờ, có người còn
nhét vào tay, cài tiền lên thân tượng vô cùng phản cảm và thiếu văn hóa.
Đức Phật đâu có cần điều này, đi lễ là đến với giáo lý
của đức Phật, tâm hướng về Phật là được. Tâm xuất Phật biết, vì chúng ta không
cần đặt tiền trước mặt đức Phật, các ngài mới biết. Đã là người phật tử chân
chính, chúng ta phải loại bỏ quan niệm sai lầm rằng cứ phải đặt tiền lên ban
thờ, thì Phật mới độ ra khỏi suy nghĩ của mình. Tôi mong rằng các phật tử,
khách hành hương, bà con nhân dân không nên tiếp tục để sai lầm này tiếp diễn.
* Đại Đức Thích Thanh Hùng - Trưởng ban Trị sự Giáo
hội Phật giáo huyện Trực Ninh, Nam Định, tu hành tại chùa Cổ Lễ. Việc đổi tiền
lẻ đi lễ đầu năm dẫn đến tiền lẻ vứt bừa bãi trên ban thờ, trên thân tượng...
việc làm này rất đáng lên án, vì tiền vứt vương vãi khắp nơi, tạo hình
ảnh vô cùng phản cảm, làm mất đi tính tôn nghiêm, linh thiêng ở nơi thờ tự. Vì
vậy tôi cho rằng không nên in thêm tiền lẻ để ngăn chặn hành vi thiếu văn hóa
này. Việc không in thêm tiền lẻ sẽ vừa mang lại lợi ích cho đất nước là tiết
kiệm chi phí in ấn, mà còn mang lại sự tôn nghiêm cho tín ngưỡng tôn giáo. P.V
Theo: laodong