Trong
chặng đường phát triển của nền mỹ thuật Việt Nam, đặc biệt là thế kỷ
XX, nghệ thuật tranh khắc gỗ đã có những đóng góp không hề nhỏ, tạo nên
diện mạo mỹ thuật nước nhà độc đáo với đặc trưng riêng biệt, không lẫn
với bất kỳ quốc gia nào.
Có
thể nói rằng, nghệ thuật đồ họa xuất hiện ở Việt Nam từ rất sớm. Theo
nghiên cứu của các nhà mỹ thuật về nội dung và phương pháp thể hiện,
tranh khắc gỗ Việt Nam được chia thành các loại như: tranh dân gian bao
gồm tranh Đông Hồ, tranh Hàng Trống, tranh Làng Sình, tranh kim hoàng…;
tranh khắc gỗ hiện đại bao gồm: tranh khắc gỗ đen và tranh khắc gỗ màu.
Dù là thể loại nào thì tranh khắc gỗ luôn giúp chúng ta hiểu biết sâu
sắc hơn về nguồn gốc và tính dân tộc.
Tranh
khắc gỗ chính là loại hình nghệ thuật và cũng là phương tiện có đầy đủ
khả năng thể hiện cảm thức và mỹ cảm đương đại. Ngày nay, tranh khắc gỗ
được thực hiện trên khuôn khổ lớn, phong phú về mặt biểu hiện hiệu quả
thị giác. Nó không còn nằm trong khung kính hay bộ sưu tập mà chiếm
không gian rất rộng, có thể tham gia vào tác phẩm sắp đặt trong nhà hay
ngoài trời. Tác phẩm khắc gỗ đương đại có thể chuyển tải không gian sâu
hơn, tinh tế hơn, chuyển tải ý tưởng mạnh mẽ hơn thông qua các hình thức
đó.
Từ
năm 1925 đến nay, kể cả về số lượng tác phẩm và chất lượng nghệ thuật
của các tranh khắc gỗ đã có những bước tiến vượt bậc, không chỉ tiếp tục
kế thừa từ vốn truyền thống dân tộc của nghệ thuật khắc gỗ đó là những
dòng tranh dân gian và những ván khắc kinh mà đã được mở rộng về nội
dung thể hiện và đề tài sáng tác. Có rất nhiều tác giả đã thành danh
với chất liệu khắc gỗ và tự định hình một phong cách nghệ thuật
riêng làm phong phú trang sử tranh khắc hiện đại mà vẫn mang đậm bản
sắc dân tộc.
Thành
công đó một phần là nhờ việc tiếp nhận có chọn lọc nghệ thuật khoa học
hiện đại châu Âu trong xử lý không gian, diễn hình, diễn màu và những
nét tinh hoa của tranh khắc phương Đông tạo nên một bản sắc mang đậm nét
Việt.
Tuy
nhiên trước những thay đổi của xu hướng nghệ thuật cũng như nhu cầu
công chúng, tranh khắc gỗ dân gian Việt Nam cũng đứng trước không ít khó
khăn. Nếu như trước đây, chúng ta có những phường thợ chuyên khắc tranh
và những làng khắc tranh mang tính chuyên môn hóa cao thì ngày nay
những phường khắc tranh đó vẫn còn nhưng chỉ là khắc dấu, con giống hoặc
những khuôn hình do khách hàng đặt.
Ngay
cả các làng làm tranh truyền thống cũng thu hẹp quy mô và chuyển sang
làm nghề mã nhiều hơn. Chính vì vậy mà số người làm tranh khắc gỗ ngày
càng ít đi. Đối với các họa sỹ hiện đại lựa chọn chất liệu khắc gỗ để
sáng tác không phải đơn giản cho đa số, cũng có thể để thử nghiệm, cũng
có thể vì hứng thú hay vì thỉnh thoảng mới làm theo tính thời cuộc.
Nhưng rốt cuộc, số họa sỹ duy trì công việc sáng tác trên chất liệu này
vẫn chiếm thiểu số. Tranh khắc gỗ trở thành một chất liệu xa xỉ, vì gỗ
để làm tranh bây giờ không dễ kiếm, các họa sỹ chuyển sang dùng ván ép
để khắc nhiều hơn, thời gian để làm ra một tác phẩm lại lâu vì phải qua
một công đoạn khắc mất nhiều thời gian và khoảng thời gian cảm xúc có
thể làm mất dần đi do phải chuyển tải qua nhiều công đoạn từ việc làm
phác thảo, đến việc chuyển phác thảo sang gỗ, rồi khắc, in. Điều này
cũng khiến cho việc sáng tác trên chất liệu này đã kén người lại càng
hiếm hơn.
Công
bằng mà nói, nghệ thuật khắc gỗ đã đưa đến những cái nhìn mới trong
tranh khắc và trong đời sống mỹ thuật đương đại, tranh khắc gỗ là một
trong những phương tiện để mở rộng phạm vi, mở rộng hình thức thực hành
nghệ thuật. Tiềm năng phát triển tranh khắc gỗ có sẵn trong bản thân nó
và luôn đáp ứng các nhu cầu sáng tạo nghệ thuật phù hợp thời đại, vì vậy
không thể nói loại hình nghệ thuật này thiếu triển vọng.
Một
thực tế đáng mừng là trong những năm gần đây, hội viên hội đồ họa đang
trẻ hóa dần, họ ý thức trong việc chuyên môn hóa chất liệu lựa chọn sáng
tác và bắt đầu thể hiện tính chuyên sâu của mình qua từng chất liệu.
Điều này cũng là những dấu hiệu tốt cho lĩnh vực tranh khắc, báo hiệu
những điều hay cho nghệ thuật đồ họa trong quá trình hội nhập thế giới.
Hồi
tháng 6 vừa qua, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức Triển lãm
tranh khắc gỗ Việt Nam tại Nhật Bản. Những bức tranh Đông Hồ, Hàng
Trống, Làng Sình mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam đã tạo ấn tượng tốt
đẹp với ban bè quốc tế. Đây là một hoạt động nhằm thực hiện chủ trương,
đường lối của Đảng và Nhà nước trong việc giao lưu văn hóa nghệ thuật
giữa hai nước đồng thời cũng thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đối với
việc quảng bá di sản văn hóa dân tộc. Thông qua triển lãm này, công
chúng Nhật Bản và thế giới sẽ biết đến loại hình nghệ thuật đồ họa độc
đáo của Việt Nam có từ lâu và diễn biến của loại hình nghệ thuật này,
cũng như sự tiếp thu, ảnh hưởng truyền thống của các nghệ sỹ đồ họa Việt
Nam. Nội dung và hình thức của những tác phẩm, hiện vật trưng bày trong
triển lãm đã giúp họ thấy được sức sáng tạo, tinh thần thẩm mỹ giàu
chất nhân văn của dân tộc Việt Nam được lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Trải
qua những thử thách khắc nghiệt của thời gian và những thăng trầm của
lịch sử, tranh khắc gỗ Việt Nam không chỉ đóng góp một vai trò quan
trọng trong sự nghiệp chính trị của quốc gia, trong đời sống kinh tế, ca
ngợi quê hương đất nước mà còn đóng góp những giá trị nghệ thuật và văn
hóa làm nên diện mạo và nét đặc sắc Việt Nam. Những “cuốn lịch sử bằng
tranh” này đã ghi lại cả chặng đường lịch sử của một dân tộc anh hùng
với sự kiên trì, bền bỉ, luôn nỗ lực giữ gìn bản sắc trong quá trình
tiếp nhận, giao lưu văn hóa từ bên ngoài. Hy vọng trong tương lai, cuốn
sách lịch sử bằng tranh đó sẽ được thế hệ nghệ sỹ trẻ tiếp tục kế thừa
và phát huy bằng những sáng tác tâm huyết để có thể đóng góp cho nền mỹ
thuật nước nhà những tác phẩm giá trị, có thể sánh ngang với nghệ thuật
quốc tế mà vẫn giữ được vẻ đẹp riêng của tranh khắc gỗ Việt Nam./ Theo: Cinet.vn
|