Các
chương trình, dự án cùng sự quyết tâm bảo tồn bản sắc văn hóa của người
Si La ở Lai Châu đã giúp cho một số sắc thái văn hóa cổ truyền của dân
tộc này được gìn giữ và phát huy khá tốt.
Đầu tư bảo tồn văn hóa Si La
Là
một dân tộc rất ít người, dân tộc Si La được các ngành, các cấp quan
tâm đầu tư phát triển kinh tế - xã hội và bảo tồn, phát huy bản sắc văn
hóa. Hơn 10 năm qua, đã có nhiều chương trình, dự án về bảo tồn văn hóa
truyền thống dân tộc Si La tỉnh Lai Châu được thực hiện từ nhiều nguồn
kinh phí khác nhau như: Truyền dạy chế tác và sử dụng nhạc cụ truyền
thống và truyền dạy ca - vũ - nhạc dân gian dân tộc Si La bản Seo Hai
(2010) từ nguồn tài trợ của Quỹ trao đổi và phát triển văn hóa Đan Mạch -
Việt Nam; sưu tầm, biên soạn và giới thiệu ấn phẩm “Dân tộc Si La tỉnh
Lai Châu” (2013) và hỗ trợ tổ chức, bảo tồn lễ cúng bản (plạ khớ thú)
của người Si La bản Sì Thau Chải (2014) từ nguồn vốn chương trình mục
tiêu quốc gia về văn hóa. Dự án mở 6 lớp truyền dạy các tri thức, tập
quán cổ cũng đã được ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lai Châu đề
xuất trong chương trình đột phá năm 2014...
Trang
phục nữ cho đến nay vẫn được bảo tồn và sử dụng trong đời sống, đặc
biệt là trong các dịp lễ trọng. Lớp trẻ người Si La thuộc lòng các làn
điệu dân ca, dân vũ của dân tộc mình. Các nghi lễ cộng đồng được duy trì
theo đúng tập quán cổ xưa... Đó là những kết quả đáng ghi nhận trong
điều kiện cộng đồng người Si La gần như “lọt thỏm” giữa các tộc người
khác có dân số áp đảo và trình độ kinh tế - xã hội có phần phát triển
hơn.
Văn hóa Si La trong thời kỳ hội nhập
Cũng
như các dân tộc khác, văn hóa truyền thống người Si La đang chịu những
tác động tiêu cực của kinh tế thị trường, của toàn cầu hóa, đô thị hóa.
Bản tái định cư Sì Thau Chải được xây dựng giống một “tiểu khu phố” đã
làm mất đi các yếu tố truyền thống liên quan đến tập quán cư trú và tín
ngưỡng cổ truyền. Các gia đình thuê thợ người Kinh từ miền xuôi lên làm
nhà khiến cho kiểu dáng ngôi nhà ít nhiều mang dáng dấp nhà của người
Kinh, người Thái. Trong văn hóa ẩm thực, nhiều món ăn và ứng xử trong ăn
uống của người Si La không còn nét riêng mà bị đồng hóa với người Thái,
người Hà Nhì và người Kinh. Sự tương trợ cộng đồng trong ăn uống mất
dần và được thay thế bởi cơ chế thị trường. Sự biến đổi còn ở cả tín
ngưỡng dân gian và các nghi lễ gia đình, nghi lễ nông nghiệp. Lễ cưới,
lễ tang ít nhiều chịu ảnh hưởng của người Kinh. Các nghi lễ tín ngưỡng
trong sinh đẻ ngày càng ít được tổ chức. Trong canh tác nương rẫy, người
Si La ngày nay sử dụng kỹ thuật cày lật đất và chăm sóc, bảo vệ cây
trồng bằng hóa chất thay cho các phương pháp canh tác cổ truyền thân
thiện với môi trường (chọc lỗ tra hạt, nhổ cỏ bằng tay, ủ cỏ rác làm
phân bón thúc…). Các nghi lễ tín ngưỡng trong nông nghiệp để cầu xin
thần linh “cho mưa thuận gió hòa, đừng để thiên tai” với tư cách là một
mắt xích trong chuỗi kỹ thuật canh tác nông nghiệp dân gian “biến mất”
từ nửa cuối thế kỷ XX. Trong tâm thức của người Si La, vẫn còn đó những
vị thần ấy nhưng niềm tin và sự tôn kính, nể sợ của người dân trước thần
linh đã suy giảm đáng kể…
Trong
xu thế phát triển, hội nhập hiện nay, văn hóa truyền thống của người Si
La đang đứng trước những cơ hội và những thách thức không nhỏ trong
công cuộc “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng
yêu cầu phát triển bền vững đất nước” theo tinh thần của Nghị quyết hội
nghị Trung ương 9 (khóa XI) đã đề ra.
Theo : dulichvn.org.vn