Mộc bản triều Nguyễn gồm
34.618 tấm, là những văn bản chữ Hán - Nôm được khắc ngược trên gỗ, dùng
để nhân bản tài liệu nhằm phổ biến rộng rãi ra công chúng các chuẩn mực
xã hội, các điều luật bắt buộc thần dân tuân thủ. Đó cũng là những bản
khắc lưu truyền công danh, sự nghiệp của các bậc vua chúa, các sự kiện
lịch sử, các biến cố thời cuộc, các cuộc tiểu trừ giặc dã. Mộc bản triều
Nguyễn được tạo ra trong quá trình hoạt động của Quốc sử quán triều
Nguyễn vào thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX. Ngoài ra, tài liệu này còn bao gồm
cả những ván khắc in được tập hợp từ Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội)
được đưa vào Huế và lưu trữ ở Quốc Tử Giám (Huế) dưới thời vua Minh Mạng
và Thiệu Trị.
Tất cả
nội dung các bản thảo được khắc trên Mộc bản đều được Vua trực tiếp ngự
lãm, phê duyệt trước khi giao cho những người thợ tài hoa nhất trong
cung đình khắc. Gỗ dùng làm ván khắc Mộc bản triều Nguyễn cũng rất đặc
biệt, là gỗ thị, gỗ lê, gỗ táo hay gỗ cây nha đồng, vừa mềm, vừa mịn,
thớ gỗ trắng, sáng ngời như ngà voi. Nét chữ khắc trên mộc bản rất điêu
luyện, tinh xảo và sắc nét. Đây là những tài liệu gốc, độc bản, có giá
trị, phục vụ cho việc nghiên cứu lịch sử và văn hóa Việt Nam thời cận
đại.
Mộc
bản triều Nguyễn trong hồ sơ di sản được đánh giá như sau: 34.555 bản
khắc Mộc bản đã giúp lưu lại những tác phẩm chính văn, chính sử do triều
Nguyễn biên soạn, các sách kinh điển và sách lịch sử. Ngoài giá trị về
mặt sử liệu, còn có giá trị về nghệ thuật, kỹ thuật chế tác. Nó đánh dấu
sự phát triển của nghề khắc ván in ở Việt Nam.
|
Đón nhận bằng di sản tư liệu thế giới của UNESCO. |
Mộc
bản triều Nguyễn có nội dung rất phong phú và được chia làm 9 chủ đề:
lịch sử, địa lý, quân sự, pháp chế, văn thơ, tôn giáo - tư tưởng - triết
học, ngôn ngữ - văn tự, chính trị - xã hội, văn hóa - giáo dục. Đây là
khối tài liệu đặc biệt quý hiếm, do giá trị về mặt nội dung, đặc tính về
phương pháp chế tác và những quy định rất nghiêm ngặt của triều đình
phong kiến về việc ấn hành và san khắc, những tài liệu này được coi là
quốc bảo, chỉ những người có trách nhiệm và thẩm quyền làm việc tại Quốc
sử quán mới được tiếp xúc và làm việc với chúng.
Trước
năm 1960, Mộc bản triều Nguyễn được lưu trữ tại Huế. Từ năm 1960 được
chuyển từ Huế về Đà Lạt. Hiện nay, Mộc bản triều Nguyễn đã được xây dựng
nhà kho chuyên dụng hiện đại để bảo quản, đã phân loại, chỉnh lý khoa
học, đồng thời được in rập ra giấy dó và số hóa, có phần mềm quản lý và
phục vụ khai thác sử dụng.
Để bảo
tồn và phát huy giá trị khối tài liệu này, năm 2004, Cục Văn thư và lưu
trữ nhà nước cho phép biên soạn và xuất bản sách Mộc bản triều Nguyễn -
đề mục tổng quan, giới thiệu toàn bộ nội dung khối tài liệu quý hiếm
trên với các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước.
(Tổng hợp)